Agllashca temata ricungapaj

Temacunata ricungapaj

CAPÍTULO 18

Taita Diosta ‘mascashpa paita tarichunmi shina rurarca’

Taita Diosta ‘mascashpa paita tarichunmi shina rurarca’

Pabloca gentecuna espiritual cosascunata respetajta ricushpami predican carca

Hechos 17:16-34manda japishcami can

1-3. a) Pabloca Atenas llactaman chayashpaca ¿imamandata culirarca? b) Pablomandaca ¿imatata yachajupashun?

 PABLOCA Atenas llactapica alipacha yachajushca Sócrates, Platón y Aristóteles jaricuna yachajushca pushtucunata ricushpami purijun. Pabloca ñanda rijushpaca chai llactamanda gentecuna yapata religiosocuna y ashtaca yanga dioscunata adorajta ricushpaca ninandami culirashcanga. Templocunapillaca na santocunaca tianllu, sino plazacunapi y callecunapipashmi tian. Pabloca Jehová Dios yanga dioscunamanda imata yuyajtaca alipachami yacharca (Éx. 20:4, 5). Chaimandami Pabloca Jehová Dioshnallata yanga dioscunata na ricunayachin.

2 Mercadopa plazaman chayashpaca Pabloca millanai cosascunatami ricurca. Mercadopa shuj esquinapica Hermes nishca diospa millanai estatuacunami a la fila tiarca. Shinallata plazapi yanga dioscunata adoraj ashtaca pushtucunami tian. Cashna pushtucunapi predicangapaca ¿imatata Pabloca ruran? ¿Na culirashpa paicunahuan parlashpa catita ushangacha? ¿Jehovata mascachun y tarita ushachunga pitapash ayudaita ushangacha?

3 Hechos 17:22-31​camanga Pablo Atenas llactamanda alipacha yachajushcacunaman imata yachachishcatami liita ushapanchi. Pablopa ejemplota yachajushpaca predicacionbi ali pensarishpa, tucui shunguhuan y gentecunahuan aliguman parlana cashcatami yachajupanchi. Shinallata gentecuna yachangapaj munashca temacunamandami parlana capanchi.

“Plazacunapipash” (Hechos 17:16-21)

4, 5. Pabloca Atenas llactapa ¿maijan pushtucunapillata predicarca? Pablopaca plazapi predicanaca ¿imamandata difícil carca?

4 Huata 50​pimi apóstol Pabloca Atenas a llactataca visitarca. Pabloca, Silas y Timoteo Berea llactaman chayamungacamanmi “sinagoga huasiman yaicushpa, judiocunatapash [...] Taita Dios escribichishca shimicunata intindichun ayudarca”. Shinallata Atenas llactamanda na judiocunamanbashmi ‘plazacunapi’ predicangapaj rin carca. Chai plazataca ágora nishpapashmi rijsin carca (Hech. 17:17). Chai plazaca Acrópolis pushtupa ladopimi carca. Y 5 hectareata midishnami midin carca. Gentecuna chai plazapi tandanajun cashcamandami Atenas llactapa importante pushtu carca. Shuj estudiashca jarica chai plazamanda parlashpaca cashnami nirca: “Chai plazaca ashtaca negociocunata rurangapami sirvin carca. Shinallata ashtaca ashtaca gentecunami chaiman chayan carca” ninmi. Alipacha yachajushca gentecunaca, paicunapa yuyashcacunata parlangapami chai plazapi tandanajun carca.

5 Chai plazapi predicanaca na fácil cagrijurcachu. Chaipica epicúreos y estoicos nishca yachachijcunami tiarca. b Epicúreos nishcacunaca causai yangamanda tiai callarishcatami crin carca. Paicunaca cashna nishpami crin carca: “Taita Diostaca na manllanachu canchi. Huañushcacunaca imatapash na sintinllu. Alita rurashpa o nalita rurashpapash imapash na pasanllu” ninmi carca. Cutin estoicos nishcacunaca Taita Dios tiajtaca na crinllu carca. Tanto epicúreos y estoicos gentecunaca, cristianocuna huañushcacuna cutin causarinamanda yachachishcataca na crinllu carca. Pabloca Taita Diosmanda cabal yachachishcacunatami yachachin carca. Chai yachachishcacunaca cai ishcandi grupocunapa yachachishcacunahuanga nimapi na igual carcachu.

6, 7. Pablopa yachachishcacunataca ¿imashinata alipacha yachajushca griegocunaca chasquirca? Y cunanbi gentecunaca ñucanchi predicashcataca ¿alimanllu chasquin?

6 Pablopa yachachishcacunamanda, epicúreos y estoicos nishcacunaca ¿imatata yuyarca? Huaquingunaca Pablotaca “shimisapa runa” ninmi carca. O “muyucunata pallaj” ninmi carca (cai notataca Biblia de estudiopimi ricuita ushapangui Hechos 17:18). Shuj estudiashca runaca griego shimipi “muyucunata pallaj” nishpaca “caiman chaiman muyucunata pallashpa purij pajarocunamanda parlangapami chai shimitaca utilizan carca. Shinapash tiempohuanga chai shimita utilizashpami mercadocunapi sobrashca micunacunata, shinallata shitashca cosascunata japij gentecunamanda parlangapaj utilizan carca. Shinallata tiempohuanga caimanda chaimanda gentecunapa parlocunata uyashcapa yangata parlaj gentecunamanda parlangapami chai shimitaca utilizan carca” ninmi. Chai yachajushca gentecunaca Pablota shimisapa nishpaca, muspashna shujcunapa nishcacunatalla catin ninajurcami. Pero Pabloca chai nishcacunamandaca na desanimarircachu.

7 Cunan punllacunapipashmi ñucanchi testigo de Jehovacuna cashcamanda y Bibliapa nishcacunapi crimanda gentecunaca burlarin. Por ejemplo, tauca profesorcunaca tucui cosascunami evolucionmanda tiai callarirca nishpami yachachin. Pero evolucionbi na crijcunaca imatapash na yachaj, muspa gentecunami can nishpami yachachin. Paicunaca ñucanchicuna Bibliamanda yachachijpi y Taita Diosmi tucuita rurashca nishpa pruebacunahuan yachachijpimi ñucanchitaca muspa gentecunatashna ricun. Pero ñucanchita shina ricujpipash na manllashpami Jehová Dios tucuita rurashcata yachachipanchi (Apoc. 4:11).

8. a) Pablo predicashcataca ¿imashinata shujcunaca chasquirca? b) Areópago nishpaca ¿imacunatallata ningapaj munan? (Notata ricupangui).

8 Cutin shuj gentecunaca Pabloca: “Caru llacta dioscunamandami predicajun yarin” ninajurcami (Hech. 17:18). Pero Pablo Atenas llactapi shuj dioscunamanda predicajujpica huaquin problemacunatami charinman carca. Ashtaca huatacuna huashamanga Sócrates yachachijtaca shuj dioscunamanda yachachijujpimi huañuchichun mandarca. Chaimandami Atenas llactamanda gentecunaca Areópago c nishcaman apashpa Pablotaca pai yachachishcacunata ashtahuan aliguta intindichichun mañarca. Pabloca ¿imashinata pai predicashcataca Taita Diosmanda nimata na yachaj gentecunamanga intindichishcanga?

“Atenas llactamanda jaricuna, quiquingunaca...” (Hechos 17:22, 23)

9-11. a) Gentecunahuan parlaita ushangapaca ¿imacunamandallata Pabloca parlarca? b) Predicacionbi cashpaca ¿imashinata Pablopa ejemplota catita ushapanchi?

9 Apóstol Pabloca ashtaca santocunata, idolocunata ricushpaca nalimi sintirishcanga. Shinapash culirashpa imatapash ninapa randica controlarishpami Atenas llactamanda gentecunataca respetohuan cashna nirca: “Atenas llactamanda jaricuna, quiquingunaca shuj gentecunatapash yalimi dioscunata adoranata yachashcanguichi” (Hech. 17:22). Apóstol Pabloca paicuna espiritual cosascunamanda yachajunata gushtajta ricushpami paicunataca felicitarca. Chashna nishpaca “quiquingunaca alipacha religiosocunami cashcanguichi nijuj cuendami” carca. Apóstol Pabloca panda yachachishcacunata crij gentecunapash ali shunguta charijta y Taita Diosmanda cabal yachachishcacunata yachajungapaj dispuesto cashcataca alimi yacharca. Pabloca paipa punda causaipi pensarishpami tiempohuanga cashna nirca: “Na yachaimanda, feta na charimandami” nali causarcani (1 Tim. 1:13).

10 Atenas llactamanda gentecuna religiosocuna cashcamandami “Na Rijsishca Diospa” shuj altarta rurashca carca. Chaimanda parlashpaca shuj libropica cashnami nin: “Griego gentecuna y shuj llactamanda gentecunaca na rijsishca dioscunapami shuj altarta charirca. Paicunaca, paicuna na rijsishca dioscunapashmi tianga y chai dioscunata ama llaquichingapaj nishpami shina altarcunata charin carca” nin. Imashinami ricupanchi Atenas llactamanda gentecunaca na rijsishca Diospami shuj altarta charirca. Chaihuanga shuj Diosmanda nimata na yachashcatami ricuchinajurca. Chaimi Pabloca paicunamanga ali villaigucunata predicangapaj aprovecharca. Pabloca Atenas llactamanda gentecunataca “canguna na rijsishpapash adoranajuj Diosmandami ñucaca parlajupani” nircami (Hech. 17:23). Apóstol Pabloca shuj dioscunamandaca na yachachijurcachu, ashtahuangarin paicuna na rijsishca ciertopacha Taita Diosmandami yachachijurca.

11 Predicacionbi cashpaca ¿imashinata apóstol Pablopa ejemplota catita ushapanchi? Pipash Taita Diospi crijta o na crijta cuenta japingapaca paicuna imashina cajta, imacunatalla charijtami ali ali ricuna capanchi. Por ejemplo huaquin gentecunaca Taita Diosmandami huaquin cosascunata shuj collarpi o huasipi charijta ushan. Chaicunata ricushpaca talvez cashnami nita ushapanchi: “Quiquinga crijmi capashcangui. Taita Diospi crij gentegucunahuan parlanataca ninandami gushtapani”. Taita Diospi crij gentecunata felicitanaca alimi can. Porque shinami paicuna yachashca cosascunamanda parlashpa paicunamanga predicaita ushapashun. Shinallata, ñucanchi huauquipanicunamandaca ashtacacuna panda yachachishcacunata crishpa causashcataca yaipimi cana capanchi. Chaimandami gentecunataca paicunapa crishcacunamandaca na criticana capanchi.

Gentecuna imata yachashcata ricushpa predicapashunchi.

Taita Diosca “ñucanchicunapa ladopimi can” (Hechos 17:24-28)

12. Pabloca gentecunahuan parlangapaca ¿imatata rurarca?

12 Pabloca Atenas llactamanda gentecunaman imamanda parlanataca alimi yacharca. Shinapash chai gentecuna paita uyashpa catichunga ¿imatata rurarca? Pabloca chai gentecuna griego gentecunapa yachachishcacunata alipacha yachajta, pero Taita Diospa shimimanda nimata na yachajtaca Pabloca alimi yacharca. Chaimandami Pabloca paicunaman imashina yachachinata ricurca. Primeroca Taita Diospa shimimanda imatapash na liishpami Pabloca paicunamanga Taita Diosmanda yachachirca. Segundo, predicajushpaca chai gentecunashnallata cashcata ricuchingapami Pabloca ñucanchiman y ñucanchicuna nishpa parlarca. Tercero, griego gentecuna parlashca shimicunata japishpami Pabloca griego gentecuna parlashca huaquin cosascunamandallata parlashcata ricuchirca. Atenas llactamanda gentecuna paicuna na rijsishca Diosmandaca Pabloca ¿imatata yachachirca? Pablo imata yachachishcata ricupashunchi.

13. Apóstol Pabloca cai mundopi tiashca tucuilla cosascunamandaca ¿imatata nirca?

13 Taita Diosmi tucuita rurarca. Pabloca cashnami nirca: “Cai mundotapash, cai mundopi tucui ima tiashcatapash ruraj Taita Diosmi, jahua cielopa y cai alpapa Dueño can. Paica gentecuna rurashca templo huasicunapica na causanllu” nircami (Hech. 17:24). d Cai mundopi tiashca tucui cosascunaca na yangamandachu tiai callarirca. Ashtahuangarin Taita Diosmi tucui cosascunata rurarca (Sal. 146:6). Jehová Diosmi cielopipash, cai alpapipash Taita Dios can. Taita Diosca Atenea shuti diosashna o shuj yanga dioscunashnaca na canllu. Ashtahuangarin Jehová Diosca chai yanga dioscunashna maipi causachun gentecuna shuj altarta rurachunga na minishtinllu (1 Rey. 8:27). Shinami Pabloca jahua cielomanda Taita Dioslla Atenas llactapi gentecuna adoraj dioscunatapash tucuipi yali cashcata ricuchirca (Is. 40:18-26).

14. Pabloca ¿imashinata Taita Dios pipash ayudachun na minishtishcata ricuchirca?

14 Taita Diosca pipash paita ayudachunga na minishtinllu. Gentecunaca paicuna adoraj dioscunamanga valishca ropacunata, valishca ofrendacunatami caran carca. Shinallata micunacunatapashmi caran carca. Chai dioscuna imatapash minishtinajujpishnami gentecunaca imacunatapash caran carca. Apóstol Pablo predicajushcataca filósofo o alipacha yachajushca runacunapashmi uyanajurca. Y paicunapashmi dioscuna gentecunapa ayudata na minishtijta cuenta japishcanga. Chai filósofo runacunaca Pablohuanga de acuerdomi cashcanga. Porque Taita Diosca “gentecuna paita ayudachunga na minishtinllu”. Ashtahuangarin Taita Diostaca “na imapash faltanllu. Paimi samaita, causaita, tucuita gentecunamanga cun”. Por ejemplo Jehová Diosca indita, tamiata y alpacunapash fucuchunmi carashca (Hech. 17:25; Gén. 2:7). Shinaca Taita Diosca pipash paita ayudachunga na minishtinllu. Paimi ñucanchimanga tucuita carashca.

15. Atenas llactamanda gentecunataca ¿imatata Pabloca nirca? Caimandaca ¿imatata yachajupanchi?

15 Taita Diosmi tucui gentecunataca rurarca. Atenas llactamanda gentecunaca na griego gentecunamanda ashtahuan yali importante cashcatami pensan carca. Shinapash Bibliapica shuj llactamanda o shuj raza gentecuna ashtahuan importante cashcataca na yachachinllu (Deut. 10:17). Cai temamanda parlashpaca Pabloca aliguta pensarishpami Atenas llactamanda gentecunamanga parlashcanga. Ashtahuangarin Pabloca Taita Diosca “shujlla gentemanda tucui clase o tucui laya gentecunata rurarca” nircami (Hech. 17:26). Caimanda parlashpaca Pabloca Génesis libropi parlaj mundo enteropi tucui gentecunapa taita, Adán runamandami parlajurca (Gén. 1:26-28). Tucui gentecuna shujlla runamanda shamushcamandami tucuicuna igual capanchi. Shinapash Pablota uyaj gentecunaca Pablo imatapacha yachachijushcataca talvez na intindishcangachu. Pablopa ejemplomandaca ashtacatami yachajuita ushapanchi. Predicacionbi gentecunata ama culirachingapaj munaimandallaca Taita Diospa cabal yachachishcacunata predicanataca na manllanachu capanchi.

16. Taita Diosca ¿imapata gentecunataca rurarca?

16 Taita Diosca gentecuna paiman quimirichunmi munan. Chai ali yachajushcacuna o filosofocunaca ashtaca huatacunatami causai imashina tiai callarishcata siempre parlan carca. Chaitaca shujcunahuanmi parlan carca. Shinapash Pabloca: “Paita mascashpa paita tarichunmi Taita Diosca shina rurarca. Paica tucui ñucanchicunapa ladopimi can” nircami (Hech. 17:27). Shinaca Atenas llactamanda gentecunaca paicuna na rijsishca Diostaca rijsita usharcami. Taita Diosca paita mascangapaj y paimanda yachajungapaj esforzari gentecunahuanmi can (Sal. 145:18). “Ñucanchicuna” nishpaca Pabloca paipash Taita Diosta mascana cashcatami nijurca.

17, 18. a) Gentecunaca ¿imamandata Taita Diosta rijsina munaita charin? Gentecuna Pablota uyana munaita charichunga ¿imatata rurarca?

17 Gentecunaca Taita Diosta rijsina munaitami charina can. Pabloca nircami: “Paimandami causaita charinchi, purinchi y caipi canchi”. Huaquin estudiashcacuna Pabloca Epiménides runapa nishcacunatami nishca nin. Cai runaca Creta llactamanda shuj poeta y “Atenas llactapi alipacha rijsishcami” carca. Jipaca gentecuna imamanda Taita Diosta rijsina munaita charina cashcatami Pabloca nirca: “Imashinami cangunapuramanda huaquin escribijcunaca nishca, ‘ñucanchicunapashmi paipa huahuacuna capanchi’” (Hech. 17:28). Adanda y Evata Taita Dios rurashcamandami tucuicuna shuj familia capanchi. Gentecunahuan parlaita ushangapaca Pabloca respetashca griegocuna nishcacunapa nishcacunatami nin carca. e Ñucanchicunapash Pablo cuendami gentecuna rijsishca librocunapa yuyaicunata japishpa paicunahuan parlaita ushapanchi. Por ejemplo, rijsishca librocunamanda shuj yuyaita japishpa parlajpica talvezmi gentecunaca uyangapaj munanga. Shinallata huaquin yachachishcacuna y costumbrecuna panda cashcatami cuenta japita ushanga.

18 Cai parrafocunapi ricushcashnaca, Pabloca Taita Diosmanda importante yuyaicunatami yachachin carca. Shinallata aliguta yuyashpami gentecuna parlangapaj munashca yuyaicunamanda parlan carca. Pero Pabloca chai yachajushcacunahuan gentecuna ¿imata rurachunda munarca? Paicuna chai yachajushcunahuan imata rurana cashcatami jipaca intindichishpa catirca.

“Tucuicunatallata y tucui ladocunapimi arripintirinami canguichi nijun” (Hechos 17:29-31)

19, 20. a) Santocunata adorana nali cashcata intindichingapaca Pabloca ¿imatata rurarca? b) Atenas llactamanda gentecunaca ¿imatata rurana carca?

19 Pabloca paita uyashca gentecunataca chai yachajushcacunahuan paicuna imata rurana cashcami intindichirca. Chaimi Pabloca griegocunapa yachachishcacunata catishpa cashca nirca: “Ñucanchica, Taita Diospa huahuacunami capanchi. Chaimi Taita Diosca orohuan, culquihuan, o imapash rumihuan rurashcami can nishpaca na pensana capanchi. Shinallata, Taita Diosca gentecunapa pensamientolla maquihuan rurashcami can nishpapash na pensanachu capanchi” (Hech. 17:29). Jehová Diosmi tucui gentecunata rurarca. Shinaca ¿imashinata Jehová Diosca gentecuna maquihuan rurashca diosman tigrangayari? Pabloca respetohuanmi Atenas llactamanda gentecunataca, yanga dioscunata adoranaca yangami can nishpa predicarca (Sal. 115:4-8; Is. 44:9-20). Apóstol Pablo parlashpaca na nircachu “na pensanachu canguichi” sino “na pensanachu capanchi” nircami. Shina nishpaca gentecunata na tacurijujtami Pabloca ricuchirca.

20 Shinallata Pabloca caitapashmi nirca: “Taita Diosca gentecuna paita na rijsimanda imacunatapash rurachunmi saquishca. Pero cunanga, tucuicunatallata y tucui ladocunapimi arripintirinami canguichi” nirca (Hech. 17:30). Shinaca Atenas llactamanda gentecunaca ñana santocunahuan, idolocunahuan Taita Diosta adoranachu carca. Pablo nishcashnaca paicunaca arripintirinami carca. Chaita uyashpami talvez huaquingunaca culirashcanga. Pabloca Atenas llactamanda gentecunamanga Jehová Dios causaita cushcamanda paitalla adorana cashcatami aliguta intindichirca. Chaimandami Atenas llactamanda gentecunaca Taita Diosmanda yachajushpa y Taita Dios munashcashna causana carca. Chaipaca santocunata, idolocunata adorana shuj pecado cashcata intindishpami chaicunata ruranataca saquina carca.

21, 22. Pabloca ¿imata nishpata parlai tucuchirca? Shina nishpaca ¿imatata ningapaj munarca?

21 Pabloca cashna nishpami parlai tucuchirca: “Taita Diosca, tucui llactacunapi gentecunata aliguta ricushpa juzgangapami, shuj punllata ña agllashca. Paica shuj runaguta agllashpami shina juzganga. Shina pasanata gentecuna seguro cachunmi, chai runagutaca huañushcacunapuramanda causachirca” (Hech. 17:31). Atenas llactamanda gentecunaca Taita Dios tucuicunata juzgana punlla chayanatami yachaj chayarca. Chaimandami paicunaca Taita Diosmanda yachajuna razonda charirca. Pabloca chai punllapi pi juzganata na nishpapash, chai personata huañushcacunapuramanda Taita Dios causachishcatami villarca.

22 Ñucanchicunaca gentecunata juzgachun Jehová Dios Jesusta agllashcataca ali yachapanchi (Juan 5:22). Shinallata juzgana punlla ñalla chayamunata y mil huatacunata paranataca alimi yachapanchi (Apoc. 20:4, 6). Shinallata Taita Diospa voluntadta rurashpa causajcuna ashtaca bendiciongunata chasquinatapash alimi yachapanchi. Chaimandami chai punlla chayanataca na manllapanchi. Y chai punlla chayamunataca Jesús huañushpa cutin causarishcamandami seguro capanchi.

‘Huaquingunaca [...] Jesuspa discipulocunami tucurca’ (Hechos 17:32-34)

23. Pablo predicashcataca ¿imashinata gentecunaca chasquirca?

23 Huañushcacuna causarinamanda Pablo parlajujpimi “huaquingunaca burlai callarirca”. Cutin shujcunaca aliguta uyashpapash respetohuanmi cashna nirca: “Can cashna parlajujtaca, shuj punllarapash uyashunllami” nircami (Hech. 17:32). Pero Bibliapica huaquinguna Pablo predicashcata aliman chasquishcatami ricuchin. Chaimandami Bibliapica cashnami nin: “Pero huaquin jaricunaca Pablohuan rishpami, Jesuspa discipulocuna tucurca. Shujca Dionisio shutimi carca. Paica Areópago nishca tribunalpa juezmi carca. Shinallata Dámaris shuti huarmigupash y shujcunapashmi carca” (Hech. 17:34). Cunanbipash shinallatami pasan: ñucanchi predicanajujpica huaquingunaca burlarin y cutin shujcunaca uyangapaj munashpapash ashtahuan yachajungapaca na munanllu. Pero cutin huaquingunaca Jehová Diosmanda yachajushpami ñucanchi huauquipanicuna tucushca.

24. Pablopa ejemplomandaca ¿imatata yachajuita ushapanchi?

24 Imashinami ricupanchi Pablomandaca ashtaca alipacha cosascunatami yachajuita ushapanchi. Por ejemplo Pabloca gentecunamanga aliguta intindichishpa, shinallata gentecuna imata yachajungapaj munashcata ricushpa yachachin cashcatami yachajupanchi. Ashtahuangarin panda yachachishcacunata crishpa causaj gentecunahuan pacienciata y respetota charina cashcatami yachajupanchi. Shinallata gentecuna culirajpipash na manllashpami Jehovamanda cabalguta yachachina capanchi. Pablopa ejemplota catishpami tanto publicadorcuna y superintendentecunapash ali yachachijcunami tucunga. Shinami Pablo cuenda ñucanchicunapash gentecunataca ‘Taita Diosta mascashpa paita tarichun’ ayudashun (Hech. 17:27).

a Atenas llactaca alipacha rijsishca llactami carca” nishca recuadrota ricupangui.

b Epicúreos y estoicos yachachijcuna” nishca recuadrota ricupangui.

c Areópago nishcaca Acrópolis nishca llacta ladopi tiaj lomami carca. Shinallata Atenas llactamanda juezcuna tandanajun tribunaltapashmi Areópago nishpa rijsin carca. Shinaca Areópago nishpaca tanto lomamanda y tribunalmanda parlangapami utilizan. Chaimandami huaquin estudiashcacunaca Pablotaca shuj lomaman o shuj pushtumanmi apashcanga nin. Cutin shujcunaca tribunalman o mercado plazamanmi apashcanga nin.

d Griego shimipica jahua cielopi tiashca tucui cosascunamanda o universomanda parlangapami “mundo” (kósmos) nishca palabrataca utilizan carca. Y Pabloca chai palabratallatami utilizashcanga. Paica griego gentecunapash paita uyajushcamandami chai palabrata nishpa parlajushcanga.

e Pabloca Arato escribijpa Fenómenos libromanda japishpami parlan carca. Shinallata huaquin yuyaicunaca griegocunapa escribishcacunahuanmi igual carca. Por ejemplo “Himno a Zeus” nishcaca Cleantes escribijpa libromi carca.