Agllashca temata ricungapaj

Temacunata ricungapaj

CAPÍTULO 19

“Villachishpa catilla, ama upalla quidaichu”

“Villachishpa catilla, ama upalla quidaichu”

Pabloca paillata mantiniringapaj trabajashpapash, villachinatami pundapica churan

Hechos 18:1-22manda japishcami can

1-3. a) ¿Imapata Pabloca Corinto llactaman rirca? b) ¿Imapita preocupado cashcanga?

 HUATA 50 tucurijuj punllacunami can. Pabloca Corinto llactapimi can. Chai llactapica ashtaca negociocunami tian. Charijlla llactami can. Chai llactapica ashtaca griegocuna, romanocuna, judiocunami causan. a Shinapash Pabloca chai llactapi negociota rurangapaj, trabajota mascangapaca na canllu. Ashtahuangarin Taita Diospa Gobiernomanda villachingapami chaipi can. Pabloca maipi mingarinatami minishtin. Shinapash pipapash shuj carga cangapaca na munanllu. Shinallata Pabloca Taita Diosmanda villachini nishpalla, shujcuna mantinichunga na shuyanllu. Shinaca ¿imatata ruragrin?

2 Pabloca carpa huasicunata ruranatami yachajushca carca. Chai trabajoca maquihuanlla rurana cashcamandami shinlli carca. Shinapash paillata mantiniringapami shina trabajangapaj dispuesto carca. Cai llactapica ashtaca ashtaca gentecunami tian. Shinaca Pabloca trabajota y maipi mingarinata ¿tarita ushangacha? Caicunamanda preocupacionda charishpapash Pabloca villachina ashtahuan importante cashcataca alimi yachan.

3 Pabloca Corinto llactapica huaquin tiempotami quidashca yarin. Chaipica alipachami villachi usharca. Shinaca Corinto llactapi cashpa Pablo imacunatalla rurashcata ricupashun. Shinallata Pablopa ejemplo Taita Diospa Gobiernomanda tucui ladocunapi ali villaicunata predicachun imashina ayudajtami yachajupashun.

‘Pabloca carpa huasicunata rurashpami trabajan carca’ (Hechos 18:1-4)

4, 5. a) Corintopi cashpaca apóstol Pabloca ¿maipita mingarirca? b) Mantiniringapaca ¿imatata rurarca? c) Pabloca carpa huasicunata ruranataca ¿maipita yachajurca?

4 Corinto llactaman chayashca jipaca, Pabloca cushilla, mingachinata yachaj shuj cusahuarmitami rijsirca. Paicunaca Áquila y Priscilami carca (Áquila runaca judiomi carca. Cutin Priscila huarmiguca Prisca shutipashmi carca). Paicunaca Roma llactapimi causarca. Shinapash paicunaca ‘tucuilla judiocunami Roma llactamanda rina can nishpa Claudio mandajpimi’ Corinto llactapi causangapaj rishcarca (Hech. 18:1, 2). Chai cusahuarmimi Pablomanga maipi causanatapash y trabajotapash charichun ayudarca. Bibliapica ninmi: “Pablopashmi carpa huasicunata rurashpa trabajan carca. Chaimi Pabloca Áquila y Priscilapa huasipi quidashpa paicunahuan igual trabajarca” nin (Hech. 18:3). Pabloca Corinto llactapi tucui villachishca tiempoca Áquila y Priscilapa huasipimi quidarca. Pabloca talvez chaipi cashpami Bibliapa huaquin cartacunataca escribishcanga. b

5 Pabloca ‘Gamaliel shuti runahuanbacha yachajushca’ cashpapash, carpa huasicunata rurashpami trabajan carca (Hech. 22:3). Imashinami ricupanchi, punda tiempopi causaj judiocunaca paicunapa huahuacunata estudiachun cachashpapash, imagupipash trabajachun yachachina costumbretami charin carca. Yaripashunchi: Pabloca Tarso llactamandami carca. Chai llactaca Cilicia llactapimi carca. Cai llactapica carpa huasicunata rurangapami tijin carca. Chai tijishcacunataca cilicium nishpami rijsin carca. Chaimandami Tarso llactaca rijsishca carca. Pabloca cai trabajotaca huambra cashpallatami yachajushcanga. Carpa huasicunata rurashpa trabajanaca shinllipachami carca. Cai tela shinlli y racu cashcamandaca cuchuna, sirana o tela ruranapash difícil cashcanga.

6, 7. a) Pabloca ¿imatata trabajomandaca pensan carca? b) ¿Imamandata ninchi Áquila y Priscilapash trabajomandaca Pabloshnami pensan carca nishpa? c) Jehová Diosta sirvijcunaca ¿imapita Pablo, Áquila y Priscilashna canchi?

6 Shinapash Pablopaca trabajoca na ashtahuan importantechu carca. Paica paillata mantiniringapaj y ‘Taita Diosmanda ali villaicunata villachishpa’ catingapami culquitaca minishtirca (2 Cor. 11:7). Áquila y Priscilaca Jesusta ali catijcunami carca. Shinaca paicunapash Pabloshnami trabajomandaca pensashcanga. Chaimandami huata 52​pi Corinto llactamanda Éfeso llactaman Pablo rijpica, Áquila y Priscilapash tucuita saquishpa Pablota catishpa rirca. Áquila y Priscilaca paicunapa huasitaca huauquipanicuna tandanajuchunmi utilizan carca (1 Cor. 16:19). Jipamanga paicunaca Roma llactamanmi tigrarca. Jipaca cutinmi Éfeso llactaman tigrarca. Paicunapaca Taita Diospa Gobiernomanda villachinami ashtahuan importante carca. Paicunapira preocuparinapa randica, shujcunata ayudanapimi ashtahuan preocuparin carca. Chaimandami paicunataca ‘gulpi na judío congregacionmanda’ huauquipanicunaca juyan carca (Rom. 16:3-5; 2 Tim. 4:19).

7 Cunanbipash Jehovata sirvijcunaca Pablopa, Aquilapa y Priscilapa ejemplotami catin. Paicunaca villachishpa ocupado cashpapash “nipitapash na gashtachingapaj munashpami” shinllita trabajan (1 Tes. 2:9). Por ejemplo, ashtaca precursorcunaca paicunallata mantiniringapaj, villachishpa catingapaca medio tiempo o huaquin quillacunatallami trabajan. Ashtahuanbash ashtaca huauquipanicunaca Áquila y Priscilashnami superintendente de circuito huauquicunata paicunapa huasipi mingachina costumbreta charin. Mingachinata yachaj huauquipanicunaca ‘shujcunata aliguta chasquishpa catimandami’ cushilla, animarishca sintirin (Rom. 12:13).

‘Corinto llactamanda ashtaca gentecunami crishpa bautizarinajurca’ (Hechos 18:5-8)

8, 9. a) Judiocuna paipa contra tucujpica Pabloca ¿imatata rurarca? b) Villachishpa catingapaca Pabloca ¿maimanda rirca?

8 Pabloca paillata mantiniringapaj, villachishpa catingapami trabajan carca. Cai yuyaitapash ricupashun. Silas y Timoteoca Macedonia llactamanda shamushpami Pablopa tucui ima minishtirishcagucunapi ayudangapaj culquihuan ayudarca. Chaimandami Pabloca chai rato ‘Taita Diospa shimita ashtahuan predicai’ callarirca (Hech. 18:5; 2 Cor. 11:9). Shinapash Pablo ashtahuan villachijujta ricushpaca judiocunaca paipa contrami tucurca. Shinallata paicunaca Jesús salvangapaj shamushcatapash na crircachu. Chaimandami Pabloca paicunahuan ima pasanamanda na responsable cashcata ricuchingapaj paipa ropata chafsirishpa cashna nirca: “Cangunapa culpamandallatami huañunguichi. Ñucaca na culpata charishachu. Cunanmanda vichaica na judío gentecunapamanmi risha” nircami (Hech. 18:6; Ezeq. 3:18, 19).

9 Bibliapica chai jipaca Pabloca sinagogamanda rirca ninmi. Shinapash ¿maipita villachingapaj rirca? Ticio Justo shuti runagumi Pablotaca paipa huasipi chasquirca. Paica judío tucushca runagumi cashcanga. Paipa huasica sinagoga huasi ladopipachami carca (Hech. 18:7). Shinapash Pabloca Corinto llactapi cashpaca Áquila y Priscilapa huasipimi causashpa catirca. Pero villachingapaca Ticio Justo runagupa huasimandami villachingapaj rin carca.

10. Pabloca judiocunaman villachishpa catishcata ¿imashinata yachapanchi?

10 Cunanga Pabloca na judío gentecunamanmi villachingapaj rirca. Shinaca ali villaigucunata chasquingapaj munaj judiocunaman, judío tucushcacunamanga ¿ñanachu villachigrijurca? Na, na shinachu can. Pabloca judío y na judío gentecunamanga predicashpami catirca. Chaimandami “Sinagoga huasipa presidente Crispo shuti runaguca paipash y paipa huasipi tucui causajcunapashmi Señor Jesuspi crirca”. Shinallata chai sinagogaman rij ashtacacunapashmi Crispo runagushna cri callarishca yarin. Bibliapica ninmi: “Ali villaicunata uyashpami, Corinto llactamanda ashtaca gentecunaca Señor Jesuspi crishpa bautizarinajurca” nishpa (Hech. 18:8). Ticio Justo runagupa huasipica Corinto llactapi chairalla callarichishca congregacionmi tandanajun carca. Hechos libro ordenbi escribishca cajpica Pablo paipa ropata chafsirishca jipami judiocuna y judío tucushcacunaca cristianocuna tucushcanga. Shina cajpica, apóstol Pabloca ali villaigucunata pipash uyangapaj munajpica villachinlla cashcatami ricupanchi.

11. Corintomanda judiocunata Pablo ayudashcamandaca ¿imatata yachajupanchi?

11 Cunan punllacunapipash ashtaca llactacunapica Jesusta catinchi nij tucushca iglesiacunami tian. Paicunaca gentecuna paicunapa iglesiaman richun munaimandami imacunatapash ruran. Corinto llactamanda judío gentecunashnallatami cunanbi gentecunapash paicunapa religiongunapa costumbrecunataca nimamanda na saquingapaj munan. Ñucanchicunapash Pabloshnami chai gentecunaman villachingapaj, paicunaman Bibliamanda imata yachachishcata aliguta intindichingapaj esforzaripanchi. Villachichun na munajpi o paicunata ñaupaman pushajcuna ñucanchita catiriashpa llaquichijpipash ñucanchicunaca villachinataca na saquipanchichu. Shinapash na cunganachu capanchi. Chai gentecunapurapica ali shunguta charij gentecunapashmi tian. ‘Paicunaca ciertopacha Taita Diosta catingapaj munashpapash, Taita Diospa voluntad maijan cajtaca na alipacha intindinllu’ (Rom. 10:2). Chaimandami ali shunguta charij gentecunata ayudangapaj esforzarina capanchi.

“Ashtaca gentecunami cai llactapica ñucapi crin” (Hechos 18:9-17)

12. Jesusca ¿imatata Pablomanga nirca?

12 Talvez Pabloca Corintopi mashna tiempota quidanataca na yachashcangachu. Shinapash Jesús shuj tuta paiman ricurishpami paitaca cashna nirca: “Ama manllaichu. Villachishpa catilla, ama upalla quidaichu. Ñucaca canhuanmi cani. Candaca pipash na llaquichingachu. Ashtaca gentecunami cai llactapica ñucapi crin” nircami (Hech. 18:9, 10). Jesús nishcata uyashpaca Pabloca ninandami animarishcanga. Jesuspachami Pablotaca ñucami candaca ayudasha, shinallata cai llactapica ashtaca gentecuna ali villaigucunata uyangapaj munajcuna tiangami nircami. “Chaimi Pabloca Taita Diospa shimita yachachishpa shuj huata chaupita chaipi” Corinto llactapi quidarca (Hech. 18:11).

13. a) Tribunalman chayajushpaca Pabloca ¿imatashi yarishcanga? b) Pabloca ¿imatata ali yacharca?

13 Corinto llactapi ña shuj huatata cashpami, Pabloca shuj pruebata ricushpa Jesús paihuan cashcata ashtahuan seguro carca. Chaica ‘judiocuna Pablopa contra shayaringapaj de acuerdo quidashpa, Pablota tribunalman apajpimi’ shina pasarca (Hech. 18:12). Huaquin estudiashcacunaca Pablota apashca tribunal huasica (griegopi bḗma) yura y azul marmolhuan rurashca y ashtaca diseñocunahuan rurashca tribunal huasimi carca ninmi. Shinallata chai tribunalca mercadopa plaza chaupiman chayanapillami can carca ninmi. Chai tribunalpa ñaupapica ashtaca espaciomi tiarca. Arqueologocunaca cai tribunal, sinagoga huasi ladolla cashcatami yachaj chayashca. Shinaca tribunalca Ticio Justo runagupa huasi ladollami carca. Chai tribunalman chayajushpaca Pabloca Estebanda imashina huañuchishcata, paillata Estebanda huañuchingapaj munashcatami yuyarishcanga. Estebanmi Jesuspa catij cashcamandaca llaquinaita sufrishpa huañurca. Chai tiempopica, Pablotaca Saulo nishpami rijsin carca (Hech. 8:1). ¿Estebanda pasashcashnallatachu Pablotaca pasagrijurca? Na. Jesusca Pablotaca cashnami nishcarca: “Candaca pipash na llaquichingachu” (Hech. 18:10).

“Shina nishpami paicunataca tribunalmanda llujchishpa cacharca” (Hechos 18:16).

14, 15. a) Judiocunaca ¿ima nishpata Pablotaca juchachirca? b) ¿Imamandata Galión juezca na juicio tiangachu nirca? c) Sósenes shuti runaguhuanga ¿imata pasarca? Jipaca paihuanga ¿imata pasashcanga?

14 Tribunalman Pablo chayajpica ¿imata pasarca? Chaipi juezca Galión shutimi carca. Paica Acaya llactapa gobernadormi carca. Shinallata rijsishca filósofo romano Séneca shutipa rucu huauquimi carca. Judiocunaca Pablotaca cashna nishpami juchachinajurca: “Cai runaca, Taita Diosta adoranata yachachishpapash, leypi nishcata catishpa adorachunga na yachachijunllu” ninajurcami (Hech. 18:13). Shina nishpaca na permisota mañashpami Pabloca gentecuna paita catichunlla shina ruranajun nishpami juchachinajurca. Shinapash Galión shuti juezca Pablo “imapash pandata o leypa contra imapash nalita” na rurashcatami cuenta japirca (Hech. 18:14). Ashtahuanbash judiocunapa problemacunapi satiringapaca nimamanda na munarcachu. Shinapash Pabloca difindirinataca na minishtircachu. Galionga juicioca na tiangachu nircami. Chaimandami judiocunaca ninanda culirashpa “Sósenes shuti runaguta japishpa, Galionba ñaupapi macai callarirca”. Paica Crispo shuti runapa randimi sinagoga huasipa presidente cashcanga (Hech. 18:17).

15 Sósenes runata macanajujpica ¿imashpata Galionga imatapash na rurarca? Talvez Galionga Sósenes runami chai grupota ñaupaman pushaj can yashpami imatapash na rurashcanga. Imashina cashpapash chai problemamandaca shuj ali resultadomi tiashca yarin. Huaquin huatacuna jipaman Corinto congregacionman primera cartata Pablo escribishpaca Sósenes runamanda parlashpami paitaca huauqui nin (1 Cor. 1:1, 2). ¿Macai tucushca Sósenes runallatachu can? Shina cashpaca chai nali experienciami Jesusta catij tucuchun ayudashcanga.

16. Jesús Pabloman nishca shimicunaca ¿imashinata ñucanchicunatapash animai ushan?

16 Imashinami ña yachajuparcanchi, Jesusca Pablotaca cashnami nirca: “Ama manllaichu. Villachishpa catilla, ama upalla quidaichu. Ñucaca canhuanmi cani” (Hech. 18:9, 10). Shinapash ¿imahorata Jesusca cai shimicunata nirca? Judiocuna ali villaigucunata na chasquingapaj munashca jipami shina nirca. Ñucanchicunapashmi Jesuspa cai shimicunataca yaria causana capanchi. Shinapash gentecuna na uyangapaj munajpimi ashtahuan yarina capanchi. Na cunganachu capanchi. Jehová Diosca gentecunapa shungupi ima tiashcata ricushpami tucui shunguhuan yachajungapaj munaj gentecunataca paiman quimirichun ayudan (1 Sam. 16:7; Juan 6:44). Chaita yachashpaca ¿nachu villachishpa catingapaj munapanchi? Ari. Cada huatami ashtaca gentecuna bautizarin. ‘Tucui llactapi gentecuna, discipulocuna tucuchun yachachina’ mandatota pactachijpica, Jesuspa shimicunami ñucanchipi pactaringa. Paica nircami: “Nali gentecuna tucuchi tucuna tiempocamanmi tucui punllacuna cangunahuan casha” nishpa (Mat. 28:19, 20).

“Jehová Dios munajpica” (Hechos 18:18-22)

17, 18. Efesoman rijushpaca Pabloca ¿imatashi yarishpandi rijushcanga?

17 Galión juezpa decisionmanda Corinto llactapi mushuj congregación tranquilo causaita charichun ayudashcataca na ali yachanchichu. Pablo huaquin punllacunata Corinto llactapi quidashca jipa huauquipanicunamanda dispidirishcataca seguromi capanchi. Pabloca huata 52​pi Cencreas pushtupi barcota japishpami Siria llactaman rirca. Pabloca ‘Cencreas llactapi cashpallatami ajchata ruturirca’ (Hech. 18:18). c Chai jipaca Áquila y Priscilata pushashpami Pabloca Efesoman chayangapaj mar Egeota yalirca.

18 Efesoman rijujpica Pabloca Corinto llactapi 18 quillacunata villachijushpa imacunalla pasashcata yarishpami rijushcanga. Pabloca chai ali experienciacunata yarishpami cushilla sintirishcanga. Alipacha villachishcamandami chai llactapica primera congregación tiai callarirca. Chai congregacionga Ticio Justopa huasipimi tandanajujurca. Ashtaca gentecunami Jesusta cati callarirca. Por ejemplo, Ticio Justo, Crispo y paipa familiacunapash. Pabloca paicunata Jehová Diospaman quimirichun ayudashcamandami ninanda juyarca. Huaquin tiempo jipaca, paicunamanda parlashpami Pabloca alicunata parlaj cartacunashna canguichi nishpa chimbapurarca. Ñucanchicunapashmi Jehová Diosta rijsichun ayudashca gentecunataca ninanda juyapanchi. Chai huauquipanicuna ñucanchimanda ‘alicunata parlaj cartacunashna’ cashcata ricushpaca ashtacatami cushijupanchi (2 Cor. 3:1-3).

19, 20. a) Efesoman chayashpaca Pabloca ¿imatata rurarca? b) ¿Imashinata paipa ejemplota cati ushapanchi?

19 Efesoman chayashcandimi Pabloca villachi callarirca. “Paica sinagoga huasiman yaicushpami, Taita Dios escribichishca shimicunata intindichun judiocunataca ayudarca” (Hech. 18:19). Shinapash Pabloca Efesopica ashalla tiempotami quidarca. Gentecuna “ashtahuan tiempota caipi quidapai ninajujpipash, Pabloca na chaipi quidarcachu. Ashtahuangarin paicunamanda dispidirishpami cashna nirca: ‘Jehová Dios munajpica, cutin tigramushami’” nishpa (Hech. 18:20, 21). Pabloca Éfeso llactapi ashtaca cosascunata rurana cashcata cuenta japishpapash imata ruranataca Jehová Diospa maquipimi saquirca. Ñucanchicunapash paipa ejemplotami cati ushapanchi. Espiritual metacunata churarishpami, chai metacunata pactachingapaj esforzarina capanchi. Shinapash Jehová Diospa ayudata mascashpami paipa voluntad maijan cashcata cuenta japishpa chaita pactachingapaj esforzarina capanchi (Sant. 4:15).

20 Pabloca Áquila y Priscilata Éfeso llactapi saquishpami paica barcopi Cesarea llactaman rirca. “Chai jipaca Jerusalenman vichai rishpami congregacionbi huauquipanicunata saludangapaj rirca” (Hechos 18:22​pa notataca Biblia de estudiopi ricupangui). Chai jipaca cutinmi Antioquía de Siria llactamanllata tigrarca. Pablopa segundo viajeca alipachami llujshirca. Cunanga paipa último viajepi imacunalla pasashcata ricupashunchi.

a Corinto llactapica barcocunapa ishcai puertocunami tiarca” nishca recuadrota ricupangui.

b Animangapami Taita Diosca cartacunata escribichirca” nishca recuadrota ricupangui.

c Pabloca pai prometishcatami pactachirca” nishca recuadrota ricupangui.