1. Eaa te nuti mataora tei akakiteia ki te ngati Iuda?

 KUA maeva rava te ngati Iseraela. Kua “akaaraara atu ei a Iehova i te ngakau o te Ariki o Peresia ra o Kuro” kia tuku i te ngati Iseraela kia aere mei te tuikaa i Babulonia. Kua akakite te ariki ki te ngati Iuda kia oki ki to ratou ipukarea e “akatu ei i te are no te Atua o Iseraela no Iehova.” (Ezera 1:1, 3) E nuti mataora tikai teia! No te mea ka rauka akaou i te ngati Iseraela i te akamori i te Atua mou i roto i te enua tana i oronga kia ratou.

2. Eaa te angaanga mua ta te ngati Iuda i rave?

² I te 537 M.T.N., kua tae te pupu mua o te ngati Iuda ki Ierusalema, te oire maata i te tua tonga ia Iuda. Kua akamata teia pupu i te rave i te au angaanga i runga i te iero, e i te 536 M.T.N., kua oti ia ratou te patu i te tango no te iero!

3. Eaa te patoi anga tei tupu ki te ngati Iuda?

³ Te akamataanga ratou i te patu i te iero, kua patoi te au tangata i tera enua i ta ratou angaanga. “Kua akaparuparu maira to taua enua ra i te rima o to Iuda, e kua taeko iora ia ratou i te patu anga ra.” (Ezera 4:4) Kua tupu teia patoianga ki te maata. I te 522 M.T.N., kua tutara te ariki ou o Peresia, ko Aretekasaseta. * Kua manako te aronga patoi e e atianga meitaki teia no te tāpu i te angaanga no te patu i te iero na te “akatika i te takinga-kino na runga i te ture ra.” (Sala. 94:20) Kua akakite ratou ki te Ariki ko Aretekasaseta e te tauta ra te ngati Iuda i te kaitamaki atu kiaia. (Ezera 4:11-16) Kua irinaki te ariki i ta ratou pikikaa e kua arai aia i te patu anga i te iero. (Ezera 4:17-23) No teia, kua akamutu te ngati Iuda i te rave i te au angaanga i runga i te iero.—Ezera 4:24.

4. Eaa ta Iehova i rave te tāpuia anga te au angaanga i runga i te iero? (Isaia 55:11)

 ⁴ Kua tauta te au tangata o tera enua e te kavamani o Peresia i te tāpu i te patu anga i te iero. Inara kua inangaro a Iehova i te ngati Iuda kia akaoti i teia angaanga, e ka tupu rai tana i akakoro. (E tatau ia Isaia 55:11.) Kua iki aia ia Zekaria ei peroveta e kua akaari kiaia e varu orama kia akakite aia ki te ngati Iuda no te akamaroiroi ia ratou. Kua tauturu teia au orama ia ratou kia kite e kare ratou e anoanoia kia mataku i te aronga patoi, e kua akamaroiroi ia ratou kia rave ua atu i ta Iehova angaanga. I roto i te rima o te orama, kua kite atu a Zekaria i te lamepa e nga tumu olive e rua.

5. Eaa ta tatou ka uriuri i roto i teia atikara?

⁵ E taitaia ana tatou pouroa i tetai au taime. No reira, ka puapingaia tatou me akamanako tatou i te akamaroiroianga ta Iehova i oronga ki te ngati Iseraela na roto i te orama a Zekaria. Me mārama tatou i teia orama, ka tauturu teia ia tatou kia tavini tiratiratu ia Iehova me patoi mai te tangata, me taui to tatou turanga, e me orongaia mai te au aratakianga kare tatou e mārama.

6. Akapeea te orama no te lamepa e te nga tumu olive ia Zekaria 4:1-3, te akamaroiroianga i te ngati Iuda? (Akara i te tutu i te kapi mua.)

⁶ E tatau ia Zekaria 4:1-3. Kua akamaroiroi te orama no te lamepa e te nga tumu olive i te ngati Iuda kia rave i ta ratou angaanga noatu te patoianga. Akapeea? Te kite ra ainei koe e kare e pou anga te inu e taʼe ra ki roto i te lamepa? Te taʼe maira te inu no roto mai i te nga tumu olive ki roto i te kapu, e mei roto i te kapu ki roto i nga lamepa e itu. No teia inu, te kā ua ra te lamepa e kare e mate. Kua ui a Zekaria: “Eaa teia?” Kua akakite atu te angera i teia karere: “Kare i te ririnui, kare rai i te mana, na taku vaerua ra, te tuatua mairā Iehova Sabaota ra.” (Zeka. 4:4, 6) Te akatutu maira te inu e taʼe maira mei te nga tumu olive i to Iehova vaerua tapu ririnui, kare e motu. E ririnui atu to Iehova vaerua tapu i te nuku vaeau o Peresia. Ma te tauturu a Iehova, ka rauka i te aronga patu iero i te akaoti i ta ratou angaanga noatu te patoianga. E karere akamaroiroi tikai teia! Ka anoanoia te ngati Iuda kia irinaki ia Iehova e te rave akaou i te angaanga patu anga. Ko ta ratou teia i rave noatu kua araiia teia angaanga.

7. Eaa te tauianga tei akamaroiroi i te aronga patu iero?

⁷ Kua riro tetai tauianga i te akamaroiroi i te aronga patu iero. Eaa te tauianga? I te 520 M.T.N., kua tutara te ariki ou o Peresia, ko Dariu I. Te rua o te mataiti o tona tutaraanga, kua kite mai aia e kua tarevake te araianga o te angaanga patu iero. No reira, kua akaue a Dariu e kia akaotiia te reira angaanga. (Ezera 6:1-3) Kua poitirere te katoatoa—inara e maata atu tei tupu. Kua akaue te ariki i te au tangata i tera enua kia akamutu i ta ratou arai anga e kia oronga i te moni e te au apinga ka anoanoia no te turu i teia patu anga! (Ezera 6:7-12) Tei tupu, e ā mataiti i muri mai i te 515 M.T.N., kua oti i te ngati Iuda i te patu i te iero.—Ezera 6:15.

8. Eaa te tumu kia ngakau toa koe me tupu tetai patoianga?

⁸ I teia tuatau, te patoi katoaia nei te au tavini o Iehova. Ei akaraanga, i tetai au enua, kua araiia ta tatou angaanga. Penei ka opukinaia te au taeake e  ka apainaia “ki mua i te aroaro o te au tutara, e te ui ariki, ei kite no ratou.” (Mata. 10:17, 18) I tetai au taime, me taui te kavamani me kore tetai akava nui, penei ka rave ratou i tetai ikianga te ka akatika ia tatou kia akamori ia Iehova. Ko tetai au tavini o Iehova, e tuke te tu e patoiia ana ratou. Te noo ra ratou i te au enua kua akatikaia ratou kia tavini ia Iehova, inara te tauta ra to ratou kopu tangata i te tāpu ia ratou i te akamori i to ratou Atua. (Mata. 10:32-36) I tetai atianga, me kite ratou e kua puapinga kore ta ratou tauta anga, ka akamutu ratou i te patoi mai. E i tetai atianga, ko te aronga tei patoi pakari ana, kua riro mai ratou i teianei ei Au Kite tiratiratu. No reira, me patoiia mai koe, auraka e tuku i te ’au! Kia ngakau toa. Ka tauturu mai a Iehova e tona vaerua tapu ririnui ia koe kia kore e mataku!

9. Eaa tetai pae ngati Iuda i maromaroa ei te kite anga i te tango o te iero ou?

⁹ Te patuia anga te tango o te iero ou, kua aue tetai aronga tangata metua o te ngati Iuda. (Ezera 3:12) Kua kite ana ratou i te iero ta Solomona i patu e kua manako ratou e e “puapinga kore” teia iero ou. (Haga. 2:2, 3) Kua maromaroa ratou no te mea kua akaaite ratou i te iero ou ki te iero taito. Ka tauturu ta Zekaria orama ia ratou kia rauka akaou te rekareka. Akapeea?

10. Akapeea te tuatua a te angera ia Zekaria 4:8-10 te tauturu anga i te ngati Iuda kia rekareka akaou?

¹⁰ E tatau ia Zekaria 4:8-10. Eaa te aiteanga o te tuatua a te angera te karanga anga aia e ka rekareka te ngati Iuda me “kite ratou i te toka aite i te rima o [te tutara ko] Zerubabela”? Ka akapapu mai te toka aite e kua tu tikatika tetai apinga ki runga. Te akapapu maira te angera ki te iti tangata o te Atua e noatu e akaraanga puapinga kore teia iero, ka akaotiia te reira e ka tau ki ta Iehova i anoano. Me ka rekareka a Iehova i te reira, e mea tau kia rekareka katoa ratou. Ko te mea puapinga kia Iehova, kia akamori ratou iaia i roto i te iero ou kia tau ki tana e anoano ra. Me akamou te ngati Iuda ki runga i te akamorianga ia Iehova e te akamareka anga iaia, ka rauka akaou ia ratou te rekareka.

11. Eaa te ka riro ei mea ngatā ki te au tavini o Iehova i teia tuatau?

 ¹¹ Me taui to tatou turanga, ka riro te reira ei mea ngatā ki tetai pae. Kua tavini ana tetai pae ia tatou ei tavini tamou no tetai tuatau roa, e teianei kua taui ta ratou au apainga. Tetai pae, kua akamutu takiri ratou i te tavini no to ratou mataiti. E mea matau kia maromaroa me tupu teia. I te akamataanga, penei kare tatou e āriki i teia tauianga. Ka manako tatou e e meitaki atu te turanga o mua ana. Penei ka maromaroa tatou e ka karanga e no teia turanga ou, kare o tatou puapinga akaou kia Iehova. (Mase. 24:10) Akapeea ta Zekaria orama me tauturu ia tatou kia tavini maroiroi ua rai i te Atua?

12. Akapeea ta Zekaria orama me tauturu ia tatou kia vai rekareka ua me taui to tatou turanga?

¹² Ka rauka ia tatou i te āriki i te au tauianga me kite tatou i te au mea katoatoa mei ta Iehova e kite maira. E maata tana e rave nei i teia tuatau, e kua rauka ia tatou te tikaanga ngateitei kia riro mai ei oa rave angaanga nona. (1 Kori. 3:9) Ka taui ta tatou au apainga, inara kare to Iehova aroa no tatou e taui. Me ka taui te akaaerenga i ta tatou au apainga, auraka e akapou maata i te taime no te akamanako i te au tumu i raveia ai te reira. Auraka e manako ua i taau i rave mei tei “muatangana ra au rā,” mari ra e pure kia kite i te meitaki o te au tauianga. (Kohe. 7:10) Auraka e akamanako i te au angaanga taau kare e rauka i te rave, mari ra e akamanako i taau ka rauka. Mei te orama a Zekaria, ka kite tatou i te puapinga kia akaari i te manako tau, auraka te au manako tarevake. I reira e vai tamou ei to tatou rekareka e te tu tiratiratu noatu me taui to tatou turanga.

13. Eaa tetai pae ngati Iseraela i manako ei e ikianga tarevake kia patu akaouia te iero?

¹³ Kua araiia te angaanga no te patu i te iero. Noatu te reira, kua tu mai te nga tangata arataki—te Taunga Maata ko Iesua (Iosua) e te Tutara ko Zerubabela—e “kua akamata iora i te patu i te are o te Atua.” (Ezera 5:1, 2) Kua manako tetai pae ngati Iuda e e ikianga tarevake teia. Kare e rauka i te uuna i teia angaanga mei to ratou au enemi te ka rave i tetai ua atu  apinga no te tāpu i te reira. Kua anoano a Iosua e Zerubabela i tetai akapapuanga e te turu ra a Iehova ia raua. Kua rauka mai rai te reira. Akapeea?

14. Ia Zekaria 4:12, 14, eaa te akapapuanga tei orongaia ki te Taunga Maata ko Iosua e te Tutara ko Zerubabela?

¹⁴ E tatau ia Zekaria 4:12, 14. I teia atianga o te orama a Zekaria, kua akamārama te angera ki te peroveta tiratiratu a te Atua e ko te nga tumu olive e rua, “ko nga tangata toko rua teia i akatainuia”—ko Iosua e Zerubabela. Ko raua “tei tu ki mua i te aroaro o te Atua o te ao katoa nei,” ko Iehova. E turanga ngateitei tikai teia! Kua irinaki a Iehova ia raua. No reira, e mea tau kia irinaki te ngati Iseraela i ta raua au ikianga, e ta te Atua aratakianga ka oronga mai.

15. Akapeea tatou me akaari e te akangateitei ra tatou i ta Iehova aratakianga i roto i tana Tuatua?

¹⁵ I teia tuatau, te oronga mai nei rai a Iehova i te au aratakianga ki tona iti tangata na roto i tana Tuatua, te Pipiria. Akakite mai aia i roto i teia puka tapu akapeea tatou me akamori iaia. Akapeea tatou me akaari e te akangateitei ra tatou i te Tuatua a te Atua? Na te tatau meitaki anga i te reira. E ui kia koe uaorai: ‘Me tatau au i te Pipiria me kore tetai o ta tatou au puka, ka tāpu ana ainei au e ka akamanako oonu i te reira? Ka kimi ainei au i te aiteanga o te au tuatua mou Pipiria me “kimingata” te reira? Me ka tatau viviki ua ainei au?’ (2 Pete. 3:16) Me akapou tatou i te taime no te akamanako i ta Iehova e apii maira, ka rauka ia tatou i te aru i tana au aratakianga e te akaoti i ta tatou angaanga tutu aere.—1 Timo. 4:15, 16.

16. Me kare tatou e mārama i te au aratakianga a “te tavini akono meitaki e te pakari,” eaa te ka tauturu ia tatou kia aru i te reira?

¹⁶ Ka oronga katoa mai a Iehova i te au aratakianga na roto i “te tavini akono meitaki e te pakari.” (Mata. 24:45) Tetai au taime, ka oronga mai te tavini i te au aratakianga kare tatou e mārama. Ei akaraanga, penei ka orongaia mai te au aratakianga no te au tumatetenga natura te ka manako tatou e kare e tupu ki to tatou ngai. Me kore, penei ka manako tatou e te manata roa ra te tavini i teia maki mate. Eaa ta tatou ka rave me manako tatou e kare teia au aratakianga e tau ana? Kia akamanako  tatou akapeea te ngati Iseraela te puapingaia anga te aru anga ratou i te ako a Iosua e Zerubabela. Kia akamanako katoa tatou i tetai atu au tua Pipiria ta tatou ka tatau. Tetai taime, ka orongaia mai te au aratakianga ki te iti tangata o te Atua tei akaraanga e kare e tau ana, inara kua riro ei akaora ia ratou.—Aka. 7:7; 8:10.

17. Eaa ta te orama no te lamepa e te nga tumu olive i akatupu ki te ngati Iuda?

¹⁷ Ko te rima o te orama, penei e poto ua ta Zekaria i kite, inara kua tauturu te reira i te ngati Iuda kia akaari i te tu tau no ta ratou angaanga e te akamori. E me taangaanga ratou i te au apiianga mei ta Zekaria orama, ka kite ratou i ta Iehova tauturu e tana aratakianga. Na roto i tona vaerua tapu, kua tauturu a Iehova ia ratou kia rave ua rai i ta ratou angaanga ma te rekareka.—Ezera 6:16.

18. Akapeea te orama a Zekaria me akakeu i toou oraanga?

¹⁸ Ka rauka i te orama a Zekaria no te lamepa e te nga tumu olive i te akakeu i toou oraanga. Mei ta tatou i uriuri, ka tauturu te reira ia koe kia ngakau toa me tupu te au patoianga, kia rekareka ua me taui toou turanga, e kia akarongo me orongaia mai te au aratakianga kare koe e mārama. Eaa taau ka rave me tupu te au turanga ngatā i roto i toou oraanga? Mea mua, kia kite i ta Zekaria i kite—te au akapapuanga e te akono ra a Iehova i tona iti tangata. E oti, e rave i taau i kite mai na te irinaki anga ia Iehova e na te tavini anga iaia ma toou ngakau katoa. (Mata. 22:37) Me rave koe i te reira, ka tauturu a Iehova ia koe kia tavini iaia ma te rekareka e tuatau ua atu.—Kolo. 1:10, 11.