Neke ki te tumu manako rikiriki

Neke ki te ngai o te au tumu tuatua

Kua Kite Ainei Koe?

Kua Kite Ainei Koe?

E tangata tika tikai ainei a Moredekai?

E TUANGA maata tikai ta tetai tangata ngati Iuda, ko Moredekai te ingoa, i rave ana tei taikuia i roto i te puka Pipiria o Esetera. E tuikaa ngati Iuda aia tei angaanga i roto i te are ariki o Peresia. Kua tupu teia i te akamataanga o te rima anere mataiti M.T.N. “i te au rā o [te Ariki ko] Ahasueru.” (Kua akatakaia taua ariki i teia tuatau e ko Xerxes I.) Na Moredekai i tāpū i tetai parani kia taiaia te ariki. Ei akameitakianga, kua akanoo te ariki kia akangateiteiia a Moredekai ki mua i te tangata. I muri ake i te mateanga o Hamana, e enemi no Moredekai e tetai au ngati Iuda, kua akariro te ariki ia Moredekai ei parai minita. Na roto i taua taoonga, kua rauka ia Moredekai i te tuku i tetai ture kia akaora mai i te ngati Iuda kia kore e tamateia i roto i te Patireia o Peresia.​—Esetera 1:1; 2:5, 21-23; 8:1, 2; 9:16.

Kua karanga tetai aronga apii tuatua enua e e tua maani ua te puka o Esetera e kare a Moredekai i te tangata tika tikai. Inara, i te 1941, kua kitea mai e te aronga kimikimi tetai akapapu anga te turuturu ra i te tataanga Pipiria no runga ia Moredekai. Eaa ta ratou i kite mai?

Kua kitea mai e te aronga kimikimi tetai tataanga papa toka Peresia te taiku ra i te ingoa o tetai tangata ko Marduka (ko Moredekai). Kua angaanga aia ei akaaere, me kore ei tangata akono i te rekoti moni, i Susana. Kua akakite mai a Arthur Ungnad, e tangata kite apii no runga i te tuatua enua o taua ngai, e tei runga i teia papa toka nei o taua tuatau ra “te taiku mua anga no runga ia Moredekai i roto i tetai papaanga kare ei tuanga no te Pipiria.”

Mei ta Ungnad i akakite mai, e tauatini ua atu au tataanga papa toka Peresia ta te au tangata apii i uri. Ko te papa toka Perisepoli tetai i roto i teia au tataanga, tei kiteaia i roto i te au ngai tanea o te Pia Apinga, vaitata atu ki te au patu o te oire. Mei te tuatau o ta Xerxes I tutaraanga i tataia ai teia au papa toka. Kua tataia ki roto i te reo Elama e tei roto i reira tetai au ingoa tei kiteaia i roto i te puka o Esetera. a

Tei runga i te papa toka Peresia te ingoa o Moredekai (Marduka)

E maata te au tataanga Perisepoli te akakite maira i te ingoa Marduka, tei tavini ana ei tata tuatua i ko i te are ariki i Susana i to Xerxes I tutaraanga. E tai papa toka kua akakite mai e e tangata uri reo a Marduka. Tano te akakite anga a te reira ki ta te Pipiria akataka anga mai ia Moredekai. E angaanga ana aia ei tavini na te Ariki ko Ahasueru (Xerxes I) e kua kite aia i te tuatua e rua reo. E noo putuputu ana a Moredekai i ko i te ngutupa o te are ariki i Susana. (Esetera 2:19, 21; 3:3) Ko teia ngutupa nei e ākā are maatamaata e kua riro ei ngai angaanga na te aronga tavini no te ariki.

Te vaira te au tu aiteite i rotopu ia Marduka tei taikuia i roto i te papa toka e ia Moredekai tei taikuia i roto i te Pipiria. Aiteite ua to raua tuatau e te ngai e te taoonga i te ngai i angaanga ei raua. Pouroa teia tu aiteite o teia nga tangata ta te aronga kimikimi i kite mai te tou ra ïa kia Moredekai tei taikuia i roto i te puka o Esetera.

a I te 1992, kua tata te Professor ko Edwin M. Yamauchi e tai ngauru ingoa no roto mai i te tataanga Perisepoli tei kite katoaia i roto i te puka o Esetera.