1. Eaa te maata anga o te tangata i teia tuatau kare e irinaki ana i te Pipiria?

 KUA ngere te maata anga o te tangata i teia tuatau i te irinakianga. Kare ratou e kite e koai ta ratou ka irinaki atu. Te manako nei ratou no te au tangata ta ratou e akangateitei ra​—te aronga poritiki, kite taieni, e te aronga pitiniti—​me te maara maira teia aronga ia ratou. Pera katoa, kare ratou e irinaki ana i te au orometua o Kerititome. No reira oki ratou i manako ekoko ei i te puka ta te au arataki akonoanga e aru ra​—ko te Pipiria.

2. Ia Salamo 119:160, papu tikai ia tatou teaa?

² Ei au tavini na Iehova, papu tikai ia tatou e koia “te Atua tuatua-mou” e te inangaro ra aia i te oronga mai i te meitaki no tatou. (Sala. 31:5; Isa. 48:17) Ka rauka ia tatou i te irinaki i ta tatou e tatau ra i roto i te Pipiria​—e e “tuatua-mou taau [e te Atua] mei muatangana mai.” (E tatau ia Salamo 119:160.) Te āriki nei tatou i ta tetai tangata tata Pipiria i tata: “Kare e pikikaa kare e tuatua puapinga kore no te au mea ravarai ta te Atua i tuatua mai. Ka rauka i te au tangata o te Atua i te irinaki i tana i tuatua no te mea te irinaki ra ratou i te Atua tei akakite mai i te reira.”

3. Eaa ta tatou ka uriuri i roto i teia atikara?

³ Akapeea tatou me tauturu i tetai ke kia irinaki ratou i te Tuatua a te Atua mei ia tatou rai? Ka uriuri tatou e toru tumu ka irinaki tatou i te Pipiria. Ka akara tatou e kua tano tikai te irava, te akatupu anga i te totou Pipiria, e te mana o te Pipiria i te taui i te oraanga.

4. Eaa tetai au tangata i ekoko ei e me kua tano tikai te Pipiria?

⁴ Kua iki te Atua ko Iehova i tetai 40 tangata tiratiratu kia tata i te au puka o te Pipiria. Inara, kare te au tataanga o mua ana i vai ana e tae ua mai ki to tatou tuatau. Te au tataanga i rauka mai ia tatou e au kopi ua te reira. No reira tetai au tangata i manako ei e me te tano tikai ra ta tatou e tatau ra i roto i te Pipiria i teia tuatau i to mua ana. I manako ana ainei koe akapeea e papu ei ia tatou te reira?

5. Eaa tei ō mai i te kopi anga i te au Tuatua Tapu Ebera? (Akara i te tutu i te kapi mua.)

⁵ Ei paruru i tana karere akauruia, kua akaue a Iehova kia kopiia te reira. Kua akaue aia i te au ariki o Iseraela kia tata i ta ratou uaorai au kopi o te Ture, e kua iki aia i te ngati Levi kia apii i taua Ture ki te iti tangata. (Deu. 17:18; 31:24-26; Nehe. 8:7) I muri ake i te tuikaa anga o te ngati Iseraela ki Babulonia, kua akamata tetai pupu tangata tata tuatua karape i te kopi mai i te au Tuatua Tapu Ebera. (Ezera 7:6) E aronga tu matakite teia au tangata. Kua akamata te aronga tata tuatua i te tāre i te au tuatua e te au reta kia papu ia ratou e kua tano rai te au tataanga. No to ratou tu apa ua, ka ō mai te tarevake i roto i te kopi anga i te Pipiria. Inara, e maata te au kopi o taua irava i tataia, no reira ka kiteaia mai rai te au tarevake i muri mai. Akapeea ra?

6. Akapeea e kiteaia ai te au tarevake i roto i te au kopi o te Pipiria?

⁶ Ka rauka i te aronga tata tuatua o teia tuatau i te akataka mai i te au tarevake a te aronga tei kopi mai i te irava Pipiria. Ei akatutuanga: Penei kua ikiia e 100 tangata kia kopi mai e tai kapi o te irava. Kua rave tetai tangata i te manga tarevake i roto i tana kopi. Tetai mataara kia kite tatou i te tarevake na te akaaite anga i tana kopi ki ta tetai ke. Pera rai, na te akaaite anga i te maata anga o te au tataanga Pipiria, kua rauka i te aronga tata i te kite mai i te au tarevake ta teia tangata i kopi mai.

7. Kua tano ainei te kopi anga a te aronga tata tuatua i te Pipiria?

⁷ Te aronga tei kopi mai i te au tataanga Pipiria kua rave ratou i te reira ma te matakite. Akamanako ana i tetai akaraanga tei akapapu mai i teia. Te tataanga taito roa atu o te au Tuatua Tapu Ebera kua tataia i te mataiti 1008 me kore 1009 T.N. Ko te Leningrad Codex te reira. Inara, te maata o te au tataanga Pipiria me kore tetai au tuanga o te tataanga kua kiteaia mai e 1,000 mataiti no mua atu i ta te Leningrad Codex. Penei te manako ra tetai aronga e no te kopi anga e te kopi akaou anga i taua au tataanga no tetai 1,000 mataiti, e e ākā tuke te tataanga a te Leningrad Codex ki te tataanga taito. Inara, kare ko tera te tika. Kua kite mai te aronga apii tei akaaite i teia au tataanga taito ki te au tataanga ou e noatu tetai ngai tuke o te au tuatua, te rotai ra te karere o te Pipiria kare i taui.

8. Eaa te tuke me akaaiteia te tataanga o te au kopi o te au Tuatua Tapu Ereni ki tetai au tataanga taito?

⁸ Kua aru te au Kerititiano mua i te peu a te aronga tata tuatua no te au Tuatua Tapu Ebera. Kua kopi mai ratou i te au kopi o te 27 puka o te au Tuatua Tapu Ereni, e kua tatau i te reira i ko i ta ratou uipaanga e ta ratou au angaanga tutu aere. Muri ake i te akaaite anga i te au tataanga o te au Tuatua Tapu Ereni tei rauka mai ki te au tataanga o taua tuatau ra, karanga tetai tangata kite e: “Tei matauia e maata atu te [au kopi o te au  Tuatua Tapu Ereni] te vaira, . . . e ka rauka te katoaanga o te reira.” Karanga te Anatomy of the New Testament: “Papu ia tatou e ko ta tatou e tatau ra i roto i te urianga meitaki [o te au Tuatua Tapu Ereni] o teia tuatau te akakite maira e kua rotai te karere a te aronga kopi ki te au tataanga taito.”

9. Ia Isaia 40:8, eaa te tikaanga tikai no runga i te karere o te Pipiria?

⁹ Kua oronga mai te tauta anga pakari a te aronga tata tuatua o te anere mataiti mua i te tikaanga o te Pipiria ta tatou e tatau ra e e apii nei i teia tuatau. b Kare e ekoko, na Iehova i akapapu mai e ka rauka ia tatou tana tuatua i teia tuatau e kua tano tikai te reira. (E tatau ia Isaia 40:8.) Penei ka taumāro mai tetai pae e noatu te vai ua ra te karere o te Pipiria kare te aiteanga e kua akauruia mai te reira e te Atua. Ka akara tatou i tetai au akapapu anga e na te Atua i oronga mai i te Pipiria.

10. Akakite mai i tetai akaraanga o tetai totou tei akatupuia te akapapu maira i te tikaanga o 2 Petero 1:21. (Akara i te au tutu.)

¹⁰ E maata te au totou i roto i te Pipiria tei akatupuia, e kua tataia tetai o teia au totou e anere mataiti i mua ake ka akatupuia ai te reira. Te akapapu maira te au papaanga tuatua enua e kua tupu rai teia au totou. Kare tatou e poitirere no runga i teia no te mea kua kite tatou e ko Iehova te Tumu Tata o te totou Pipiria. (E tatau ia 2 Petero 1:21.) Akamanako ana i te au totou no te inga anga te oire taito ko Babulonia. I te varu anere mataiti M.T.N, kua akauruia te peroveta ko Isaia kia akakite e ka tomoia te oire ketaketa roa atu ko Babulonia. Kua akakite katoa mai aia i te ingoa o te tumutoa, ko Kuro, e kua totou mai aia akapeea me opuia te oire. (Isa. 44:27–45:2) Kua totou katoa mai a Isaia e ka takore takiriia a Babulonia e ka vai tanea te reira. (Isa. 13:19, 20) Kua tupu rai teia. Kua peke atu a Babulonia  kia Madai e Peresia i te 539 M.T.N., e kua riro teia oire maata ei ngai putunga toka i teianei.​—Akara i te vitio Totou te Pipiria e ka Takoreia a Babulonia i roto i te tuanga electronic o te puka Oraanga Mataora e Tuatau Ua Atu,! apii 03 tumu manako 5.

11. Akakite mai i te tu i akatupuia ai a Daniela 2:41-43 i teia tuatau.

¹¹ Kare te totou Pipiria i akatupu uaia i te tuatau taito; mari ra te akatupu katoa ia nei i teia tuatau. Ei akaraanga, akamanako ana i ta Daniela totou no te Mana Tutara Peritane-Marike. (E tatau ia Daniela 2:41-43.) Kua tano te akakite anga a teia totou e ko teia nga mana tutara ka riro i te “maroiroi” mei te auri e ka “ngaangaa” mei te karakaraea. E kua tika rai teia. Ko Peritane e Marike kua maroiroi raua mei te auri, te autu anga raua i nga Tamaki o te Ao e te tutara anga ei vaeau ririnui. Inara, kua akaparuparu katoa to raua iti tangata i to raua mana tutara, na roto i te au angaanga patoianga, kia mana te tikaanga o te tangata, e te orureau anga a te akatereanga tangata. Karanga mai tetai tangata kite no te au poritiki e: “Kare atu e enua temokaratiki o teianei ao tei maata atu te manamanata i te pae poritiki i aite kia Marike i teia tuatau.” E ko Peritane, tetai tuanga o teia mana tutara, kua tupu te manamanata i te au mataiti no te mea kare te au tangata e āriki ana i tona pirianga ki te au enua i Europa. Kua riro teia au manamanata kia kore te Mana Tutara Peritane-Marike e akatinamou i to raua akakoroanga.

12. Eaa ta te totou Pipiria e akapapu maira kia tatou?

¹² Te au totou Pipiria e manganui tei akatupu takereia te akaketaketa ra i to tatou irinaki ki runga i te tikaanga o ta te Atua taputou no te tuatau ki mua. Aite to tatou manako ki te tata salamo tei pure kia Iehova: “Kua ngaeva ua toku vaerua i te ora naau; te irinaki nei ra au i taau tuatua.” (Sala. 119:81) Na roto i te au kapi o te Pipiria, kua oronga aroa mai a Iehova “i tetai tuatau ki mua e tetai manakonakoanga” no tatou. (Iere. 29:11, NW) Ka rauka to tatou manakonakoanga no te tuatau ki mua na roto i ta Iehova au taputou, kare i ta te tangata. Ka irinaki ua rai tatou i te Tuatua a te Atua na te apii maroiroi anga i te au totou Pipiria.

13. Ia Salamo 119:66, 138, eaa tetai akapapu anga kia irinakiia te Pipiria?

¹³ Tetai akapapu anga e ka rauka ia tatou i te irinaki i te Pipiria, e akara i te au mea meitaki tei tupu ki te au tangata tei aru i ta te reira akoanga. (E tatau ia Salamo 119:66, 138.) Ei akaraanga, ko tetai au tokorua akaipoipo tei vaitata i te tatara, te mataora nei ratou i teianei. Mataora te au tamariki tei utuutuia i roto i tetai kainga Kerititiano aroa e te tinamou.​—Ephe. 5:22-29.

14. Oronga mai i tetai akaraanga tei rauka i te taui i te oraanga na te aru anga i te akoanga Pipiria.

¹⁴ Na te aru anga i te akoanga Pipiria, kua rauka katoa i te aronga kino i te taui i to ratou oraanga. Akamanako ana i te akoanga Pipiria tei tauturu i te mouauri ko Jack. c E tangata kino aia, e e mouauri tei akautungaia kia tamateia. I tetai rā kua noo mai a Jack ki roto i tetai apii Pipiria. No te tu takinga meitaki o te au taeake e rave ra i te apii kua akakeuia aia, e kua  akamata katoa i te apii. Iaia e akono ra i te tuatua mou Pipiria i roto i tona oraanga, kua taui tona tu. Muri mai, kua riro mai a Jack ei papuritia kare i papetitoia ake e kua papetitoia. Kua tutu aere aia ki te au mouauri no runga i te Patireia o te Atua e kua tauturu atu e ā tangata kia āriki i te tuatua mou. Te tae anga ki te rā ka tamateia aia, kua taui tikai a Jack. Karanga tetai roia: “Kare a Jack i aite ki tona tu i mua ana mei tetai 20 mataiti. Kua taui te au apiianga a te Au Kite o Iehova i tona oraanga.” Noatu e kua tamateia a Jack, te akaari maira tona akaraanga e ka rauka ia tatou i te irinaki i te Tuatua a te Atua e te taui meitaki i te oraanga o te tangata.​—Isa. 11:6-9.

15. Akapeea te tuatua mou Pipiria i te akataka ke anga i to Iehova iti tangata i teia tuatau? (Akara i te tutu.)

¹⁵ No te mea kua taangaanga ratou i te tuatua mou Pipiria, te taokotai nei te iti tangata o Iehova. (Ioa. 13:35; 1 Kori. 1:10) Kite meitakiia to tatou turanga ʼau e te tu taokotaianga me akaaiteia ki te turanga marikoanga kore o te aronga poritiki, iti tangata ke ke, e to ratou turanga taoonga. Kua umere tetai tamaiti mapu ko Jean i tona kite anga i te tu taokotaianga i rotopu i te iti tangata o Iehova. No tetai enua Aperika mai aia. Te tupu anga tetai tamaki, kua piri atu aia ki roto i te vaeau inara kua oro atu aia ki tetai enua ke. I te reira ngai, kua aravei aia i te Au Kite o Iehova. Karanga a Jean: “Kua kite mai au e kare te au pipi mou e piri atu ki te au angaanga poritiki e ka vai taokotai ratou. E ka aroa ratou i tetai e tetai.” Karanga katoa aia: “Kua oronga au i toku oraanga ei paruru i toku enua. Inara, toku kite mai anga i te tuatua mou Pipiria, kua iki au i te akatapu i toku oraanga kia Iehova.” Kua taui takiri a Jean i tona oraanga. Kare e tamaki atu i tetai iti tangata ke, te oronga nei aia i te tuatua mou o te Pipiria ki te au tangata tana e aravei ra. Te taui nei te akoanga  Pipiria i te oraanga o te au tangata tukeke, te akapapu nei te reira e ka rauka ia tatou i te irinaki i te Tuatua a te Atua.

16. Eaa i puapinga ai kia akaketaketa tatou i to tatou irinaki i te Tuatua a te Atua?

¹⁶ Te kino ua atura teianei ao, ka timataia to tatou irinaki anga i te tuatua mou. Penei ka akaekoko te tangata i to tatou manako​—me e tano tikai te Pipiria, me kua iki a Iehova i tetai pupu aronga ei arataki i tona aronga akamori i teia tuatau. Me kua papu ia tatou e e tuatua mou tikai ta Iehova Tuatua, ka rauka ia tatou i te patoi atu i te manako akakino i te akarongo. Ka rauka ia tatou i te ‘akaariu i to tatou ngakau kia rave tamou i ta Iehova ra au akonoanga, e tae ua atu ki te openga.’ (Sala. 119:112) ‘Kare oki tatou e akama’ i te akakite i te tuatua mou e te akamaroiroi i te tangata kia rave i te reira. (Sala. 119:46) Ka rauka ia tatou i te “akakoromaki” i te au manamanata, te takinokino anga ma te “rekareka.”​—Kolo. 1:11; Sala. 119:143, 157.

17. Eaa ta tatou irava mataiti e akamaara maira kia tatou?

¹⁷ Te akameitaki nei tatou ia Iehova no te akakite mai i te tuatua mou kia tatou! Te akaketaketa nei taua tuatua mou ia tatou, te oronga anga mai i te akakoroanga tau e te arataki anga meitaki i roto i teia ao oripu ua e te manamanata. Te oronga maira te reira i te manakonakoanga no tetai tuatau meitaki ki mua i raro ake i te tutaraanga Patireia o te Atua. Kia riro ta tatou irava mataiti 2023 ei tauturu ia tatou kia mou piri tikai i to tatou irinakianga i te Tuatua a te Atua​—e tuatua mou tikai!​—Sala. 119:160.