1. Eaa to te maata anga manako no te angaanga?

EAA te manako o te maata anga o te tangata i toou ngai, no te angaanga? I te au enua e manganui, te angaanga pakari atura te tangata e te roa. E angaanga ua ana te tangata e kare e taime no te akangaroi, kia akapou i te taime ki to ratou ngutuare tangata, e te akono i to ratou turanga pae vaerua. (Kohe. 2:23) I tetai tua, kare tetai pae e reka ana i te angaanga e e maata ta ratou kotoe anga.—Mase. 26:13, 14.

2-3. Eaa te akaraanga ta Iehova e Iesu i akanoo no te angaanga?

² Me akaaiteia ki te tu tau kore o teianei ao, e akara eaa to Iehova e to Iesu manako no te angaanga. Kare e ekoko anga e e angaanga pakari ana a Iehova. Akataka meitaki a Iesu i teia te karanga anga: “Te angaanga ua nei rai toku Metua, ka angaanga katoa oki au.” (Ioa. 5:17) Akamanako ana i te angaanga ta te Atua i rave i tona anga anga i te au mea vaerua manotini e te ao katoa e pini ua ake. Te kite katoa nei tatou i ta te Atua au angaanga umere i runga i te enua manea ta tatou e noo nei. Karanga tika maira a salamo: “Tumatatini taau ra angaanga, e Iehova e! e au ravenga pakari anake rai taau: kua ki te enua nei i taau ra apinga.”—Sala. 104:24.

³ Aru meitaki a Iesu i tona Metua. Kua tauturu te Tamaiti i te Atua i tona anga anga e te “tamou i te au rangi ra.” Tei te pae aia ia Iehova ei “pu rave angaanga.” (Mase. 8:27-31, NW) I muri maira, ia Iesu i te enua nei, kua rave aia i tetai angaanga puapinga rava. Kua aite te reira angaanga  mei te kai kiaia, e kua riro tana angaanga ei akapapu e na te Atua i tono mai iaia.—Ioa. 4:34; 5:36; 14:10.

4. Eaa ta tatou ka apii mai mei ia Iehova e Iesu no te akangaroi?

⁴ Ko te akaraanga ainei tei akanooia e Iehova e Iesu no te angaanga pakari e kare te akangaroi anga e anoanoia no tatou? Kare. Kare rava a Iehova e roiroi ana, e kare aia e anoanoia kia akangaroi. Karanga te Pipiria i muri ake i to Iehova anga anga i te rangi e te enua, ‘e noo iora aia e mareka rava atura.’ (Exo. 31:17) Tera te aiteanga kua akangaroi a Iehova e kua mareka atura i tana i anga. Noatu kua angaanga pakari a Iesu iaia i te enua nei, kua akangaroi katoa aia e kua kaikai kapiti ki tona au taeake.—Mata. 14:13; Luka 7:34.

5. Eaa te ngata ra i te maata anga?

⁵ Te akamaroiroi maira te Pipiria i te iti tangata o te Atua kia angaanga. Kia angaanga pakari tona au tavini eiaa e kope. (Mase. 15:19) Penei te angaanga nei koe no te akono i toou ngutuare tangata. E apainga ta te au pipi a Karaiti no te tutu aere i te nuti meitaki. Inara, ka anoano katoaia koe kia akangaroi meitaki. Te ngata ra ainei ia koe i te parani i te tuatau no te angaanga, te tutu aere, e te akangaroi? Akapeea tatou e kite ei eaa te maata o te angaanga e eaa te maata o te akangaroi?

6. Akapeea a Mareko 6:30-34 te akaari anga i to Iesu manako tau no te angaanga e te akangaroi?

⁶ Ka anoanoia te manako tau no te angaanga. Akauruia te Ariki ko Solomona kia tata: “E atianga to te au mea katoa nei . . . to te au akakoroanga katoa.” Kua taiku aia i te tanutanu kai, te akatu are, te aue, te katakata, te ura, e tetai au angaanga ke. (Kohe. 3:1-8) Taka meitaki, e rua tuanga puapinga o te oraanga koia oki te angaanga e te akangaroi. E manako tau to Iesu no te angaanga e te akangaroi. I tetai atianga, te oki anga mai te au apotetoro mei te tutu aere anga. Kua maroiroi ratou i te angaanga e “kare oki o ratou e manga tuatau kia kai i te kai.” Karanga a Iesu: “Ka taki aere tatou ko tatou anake uaorai i tetai ngai motutaa, e noonoo iti ua na.” (E tatau ia Mareko 6:30-34.) Noatu kare i rauka iaia e tana au pipi i te akangaroi, kua kite ra a Iesu e ka anoanoia ratou kia akangaroi.

7. Akapeea te uriurianga no te ture o te Sabati me tauturu ia tatou?

⁷ Tetai taime, ka anoanoia te akangaroi e tetai au taui anga. Te kite nei tatou e kua akanoonoo te Atua no tona iti tangata taito i teia—ko te Sabati. Kare tatou i raro i te Ture a Mose; inara ka puapingaia tatou mei te uriuri anga no runga i te Sabati. Ka apii tatou kia akara matatio i te angaanga e te akangaroi.

8. Ia Exodo 31:12-15, eaa te raveia ana i te rā Sabati?

⁸ Akakite te Tuatua a te Atua, i muri ake i te anga anga e ono “rā,” kua akangaroi te Atua no tana angaanga i te enua nei. (Gene. 2:2) Inara, mareka rava a Iehova i te angaanga, e “te angaanga ua nei rai” aia. (Ioa. 5:17) Te aru ra te Sabati i to Iehova rā akangaroi anga tei akakiteia i roto ia Genese. Karanga te Atua e e akairo te Sabati i rotopu iaia e to Iseraela. E rā “akangaroi anga ïa . . . , e tapu ïa no Iehova.” (E tatau ia Exodo 31:12-15.) Kua taangaangaia te arai anga angaanga ki te  katoatoa, kapiti mai te tamariki, te tuikaa, e te au manu kainga. (Exo. 20:10) Kua rauka i te tangata i te akapou maata i te taime ki te au mea pae vaerua.

9. I to Iesu tuatau, eaa te manako tau kore o te rā Sabati?

⁹ E meitaki te rā Sabati no te iti tangata o te Atua; inara, e maata te au arataki akonoanga i to Iesu tuatau tei akateiaa i te au ture o te rā Sabati. Karanga ratou e kua tureia te aaki i te ua sitona e te akaora i te maki i te rā Sabati. (Mare. 2:23-27; 3:2-5) Kare te reira e aru ana i te manako o te Atua, e kua akataka meitaki a Iesu i te reira ki te aronga e akarongo maira.

10. Eaa ta tatou ka apii mai mei ia Mataio 12:9-12 no to Iesu manako i te rā Sabati?

¹⁰ Akono a Iesu e tana au pipi ngati Iuda i te Sabati no te mea tei raro ratou i te Ture a Mose. * Inara na roto i ta Iesu i tuatua e i rave kua riro te akono i te rā Sabati ei mea tau, te takinga meitaki e te tauturu i te tangata. Akataka meitaki aia: “E tau mari i te ture kia takinga-meitaki i te sabati.” (E tatau ia Mataio 12:9-12.) Kare aia i manako ana e e tarevake i te akaari i te tu takinga meitaki e te tauturu i te tangata i te rā Sabati. Akaari meitaki ta Iesu au angaanga i tetai tuanga puapinga o te rā Sabati. No te mea te akangaroi ra to te Atua iti tangata mei ta ratou angaanga, kua akamou ratou ki runga i te au mea pae vaerua. Kua maata mai a Iesu i roto i tetai ngutuare tangata tei taangaanga i te rā Sabati ei rā akamorianga. Kua akakiteia  teia me tatau tatou no Iesu i tona oire ko Nazareta: “Kua tomo maira [a Iesu] ki roto i te sunago i te rā sabati, tana ïa peu tikai, e kua tu akera ki runga e tatau i te tuatua.”—Luka 4:15-19.

11. Eaa te akaraanga meitaki ta Iesu i rave no te angaanga?

¹¹ Kua aru katoa a Iosepha i to te Atua manako mei tana i apii ia Iesu, tana tamaiti angai, ei kamuta. (Mata. 13:55, 56) Kua kite ana a Iesu ia Iosepha e angaanga pakari ra i te au rā no te akono i tona ākā ngutuare. Ma te tau, i akakite ei a Iesu ki tana au pipi i muri mai: “E tau oki te rave angaanga i tana tutaki.” (Luka 10:7) Ae, kua matau a Iesu i te angaanga pakari.

12. Eaa te au irava ta te Pipiria e akaari maira no te angaanga pakari?

¹² Kua aite rai ki te apotetoro ko Paulo. Tana angaanga puapinga ko te tutu aere i to Iesu ingoa e tana karere. Inara, kua angaanga a Paulo no te akono iaia uaorai. Kua kite to Tesalonia i tana “angaanga ma te roiroi,” e tana angaanga i te “po e te ao” e kia kore aia e tuku i te “teiaa” ki runga i tetai. (2 Tesa. 3:8; Anga. 20:34, 35) Penei te tata ra a Paulo no tana angaanga ei tangata maani puakapa. Iaia i Korinetia, kua noo atura aia kia Akuila e Peresila e kua “rave iora i te angaanga: e anga are kakau to ratou taoonga.” No tei angaanga a Paulo i te “po e te ao” kare te aiteanga e kua angaanga ua aia ma te kore e akangaroi. Kua akangaroi aia mei tana angaanga maani puakapa, i te rā Sabati. Kua rauka iaia i te tutu aere ki te au ngati Iuda, kare katoa ratou e angaanga ana i te rā Sabati.—Anga. 13:14-16, 42-44; 16:13; 18:1-4.

13. Eaa ta tatou ka apii mai mei to Paulo akaraanga?

¹³ Kua akanoo te apotetoro ko Paulo i tetai akaraanga meitaki. Kua anoanoia aia kia angaanga; noatu rai, kua tutu putuputu aia i “te evangelia o te Atua.” (Roma 15:16; 2 Kori. 11:23) Kua akamaroiroi aia i tetai ke kia pera katoa. Tei tupu kua angaanga a Aquila raua ko Peresila ei “oa rave angaanga noku i te Mesia nei ia Iesu.” (Roma 12:11; 16:3) Kua raurau a Paulo i to Korinetia kia “maata nei [ta ratou] rave anga i te angaanga a te Atu.” (1 Kori. 15:58; 2 Kori. 9:8) Kua akauru a Iehova i te apotetoro ko Paulo kia tata: “Ko te tangata kare e rave i te angaanga, auraka katoa aia e kaikai.”—2 Tesa. 3:10.

14. Eaa te aiteanga o ta Iesu i tuatua ia Ioane 14:12?

¹⁴ Te angaanga puapinga i teia tuatau openga koia oki ko te tutu aere e te akariro i te tangata ei pipi. Totou a Iesu e ka maata atu te angaanga ka rave tana au pipi mei tana! (E tatau ia Ioane 14:12.) Kare te aiteanga e ka rave tatou i te angaanga temeio mei tana i rave. Mari ra, ka tutu aere e ka apii tana au pipi ki te au ngai ravarai, ki te maata o te tangata, e no tetai tuatau ka aereia mai.

15. Eaa te au uianga ka ui tatou, e no teaa ra?

¹⁵ Me e angaanga moni taau, e ui i teia au uianga: ‘Kua matauia ainei au i te ngai angaanga ei tangata maroiroi? E akaoti vave ana au i taku angaanga i te taime tau e te rave meitaki i te reira?’ Me pau koe ae, ka irinaki toou pu ia koe no taau i rave. Ka rauka katoa ia koe i te tutu aere i te karere Patireia ki toou au oa angaanga. Me tutu aere e te apii, e ui i teia au uianga: ‘Kua matauia ainei au ei tangata maroiroi i te angaanga tutu aere? E apiipii meitaki ana au no te atoroanga mua? E oki vave ana au  i te tuatua ki te aronga tei inangaro i te tuatua mou? E rave putuputu ana au i te au ravenga tukeke no te angaanga tutu aere?’ Me pau koe ae, ka mataora koe i taau angaanga.

16. Eaa te tuke i to Iesu manako e te au apotetoro no te akangaroi anga, e to te tangata i teia tuatau?

¹⁶ Kua kite a Iesu e ka anoanoia aia e tana au apotetoro kia akangaroi. Inara, e maata te tangata i tona tuatau e teia tuatau tei akaaiteia ki te tangata apinganui i roto i ta Iesu akatutuanga. Kua karanga atura taua tangata ra: “E akaangaroi marie, e kaikai, e inu, e kia rekareka marie.” (Luka 12:19; 2 Timo. 3:4) Kua akamou aia i tona ngakau kia akangaroi e kia rekareka maata. I tetai tua, kare a Iesu e tana au apotetoro i akapou i to ratou oraanga i te akamareka ia ratou uaorai.

17. Akapeea tatou me taangaanga i to tatou taime me kare tatou e angaanga moni?

¹⁷ Teia rā, ka aru tatou ia Iesu na te taangaanga anga i to tatou taime mei te angaanga moni, no te akangaroi, te tutu aere e te aere ki te au uipaanga Kerititiano. No reira kia tatou, e angaanga puapinga te akariro anga i te tangata ei pipi e te aere ki te au uipaanga, ka aruaru tatou kia rave putuputu i teia. (Ebe. 10:24, 25) Noatu e te orote ra tatou, ka aere putuputu rai tatou ki te au uipaanga, e ka tuatua ua atu ki te aronga ta tatou ka aravei.—2 Timo. 4:2.

18. Eaa ta te Ariki ko Iesu Karaiti, e anoano ra no tatou kia rave?

¹⁸ Akameitaki tatou i to tatou Ariki ko Iesu Karaiti, no tona tu maru e te tauturu ia tatou kia mareka i ta tatou angaanga e te akangaroi! (Ebe. 4:15) Inangaro aia ia tatou kia akangaroi. Inangaro katoa aia ia tatou kia angaanga pakari, kia akono i to tatou kopapa, e te rave i te angaanga mataora no te akariro i te tangata ei pipi. I roto i te atikara ka aru mai, ka uriuri tatou i ta Iesu angaanga no te akarangatira anga ia tatou mei te tuikaa.