“Te mataora nei teia uki i te au apinga technology, te kite taieni e te kimi puapinga i te pae o te moni . . . Penei ko teia te uki mua ka akatupu i te tumatetenga maata no te au akatereanga [poritiki, kimi puapinga e te ao rangi] i teianei ao.”​—The Global Risks Report 2018, World Economic Forum.

EAA RA TE TANGATA I MANATA EI NO TE TUATAU KI MUA E NO TE ENUA? AKAMANAKO ANA I TETAI AU MANAMANATA TE TUPU NEI.

• CYBERCRIME: “Te riro nei te initaneti ei ngai kino tikai. E aere ana te aronga kanga tamariki, aronga rave kino, aronga tuku karere taumāro e te aronga kare o ratou tikaanga ki taau komupiuta,” i karanga ai te nuti pepa The Australian. “Tetai kino e tupu viviki ra i teianei ao, te keia anga i te ingoa e te oraanga o tetai tangata. . . . E ngai katoa te initaneti no te akaari anga i te peu kino e te viivii o te tangata.”

• KINO TE TURANGA O TE MONI: Karanga ra te ripoti a te Oxfam International, e e varu tangata ona mirioni i teianei ao tei aite to ratou turanga apinganui ki te apa o te katoaanga o te tangata i te enua nei. E “te riro nei te tu kino o to tatou turanga kimi puapinga,” i karanga ai te Oxfam, “ei akaki i te pute o te aronga apinganui, na roto i te aronga putaua te maataanga ko te au vaine.” Mataku tetai aronga e ka riro teia tu aite kore o te moni ei akakeu i te tangata kia patoitoi.

• TAMAKI E TE TAKINOKINO: Karanga ra te ripoti a te United Nations Refugee Agency 2018 e: “Te kite nei tatou e maata te aronga i māroia kia akaruke i to ratou kainga.” Kua tere atu i te 68 mirioni tangata tei akaruke i to ratou kainga, no te tamaki e te takinokino anga. “E 1 tangata i roto i te rua tekoni kua akaateaia,” i karanga ai teia ripoti.

• TAKINOIA TE AO RANGI: “E maata te au tu rakau e te au tu manu tei ngaro takiri,” akakite mai The Global Risks Report 2018, e te “taviiviiia nei te reva e te tai, te takino ra i te oraanga o te tangata.” Pera katoa, te ngaro ua atu ra te au manumanu angai ua rakau i tetai au enua. No teia tumu, te akamatakite maira te aronga taieni e ka takore takiriia to tatou “ao rangi mei te rā openga o Aramagido.” Te kino katoa nei te au toka o te ‵ākāu. Akakite katoa mai te aronga taieni e vaitata mei te apa o te au ‵ākāu o teianei ao kua mate i roto i te 30 mataiti i topa.

Ka rauka ainei ia tatou i te rave i te au tauianga no tetai oraanga tinamou? Manako tetai pae e na te kite apii e akatupu i te reira. Inara, ko teea te kite apii te ka taui i te tu o te tangata? Na te au atikara e aru mai e pau i teia.