I vai ua ana ainei te ao rangi e pini ua ake?

Karanga a Genese 1:1 e: “I muatangana ra, kua anga iora te Atua i te rangi e te enua.”

E tae ua atu ki te rua e te apa o te 20 anere mataiti, kua irinaki te maata anga o te aronga taieni, kua vai ua ana te ao rangi e pini ua ake. Inara mei te au akapapuanga ou i kiteaia mai, kua āriki te maata anga o te aronga taieni i teianei e e akamataanga to te ao rangi e pini ua ake.

Mei teaa rai te tu o te enua i muatangana?

Te akataka maira a Genese 1:2, 9, kua “vai utonga kore ua te enua, kare e marikonga,” i muatangana e kua ki i te vai.

Te akapapu maira teia akamārama anga i te au kimikimi anga a te aronga taieni. Karanga a Patrick Shih e biologist no te akamata anga o to tatou paraneta “e kare e ora e kare e oxygen . . . e akaraanga tanea ua e te marikonga kore.” Kua ripoti te makatini Astronomy e: “Te akaari maira te au kimikimi anga no te Enua i mua ana e kua ki te reira i te vai, kare e one enua.”

 I akapeea to tatou mareva i taui marie ei?

Te akakite ra a Genese 1:3-5 i te iti mai anga te marama na roto i te mareva, kare te reira e kitea meitakiia mei te enua. No muri roa mai, i kitea meitakiia ai te rā e te marama mei te enua.—Genese 1:14-18.

Te akakite ra te Smithsonian Environmental Research Center e kua akatupu to tatou mareva i te marama popoiri kia tae ki te enua. Te karanga ra te reira: “Kua akakoukou te au topata methane i runga ake i te Enua ma te aveave.” I muri akera, “kua ngaro te kou methane aveave e kua ata mai te tiaorangi auika.”

I akapeea te au mea ora i akamata ai ki te enua?

Te na ko ra a Genese 1:20-27 e oti akera kua angaia te au ika, te manu rere, te manu enua e te tangata. Kua irinaki te aronga taieni e ko te ika te mea mua, e oti te manu enua, aru mai ko te tangata.

Karanga tetai aronga kare te Pipiria i rotai ki te au kimikimi anga taieni o teia tuatau. Inara, kua akatumuia teia tamanako anga ki runga i te mārama kore e eaa tikai ta te Pipiria e akakite ra.

Kare te Pipiria i karanga ana e e 6,000 mataiti o te ao rangi e pini ua ake me kore te enua. Mari ra, te akakite ra e kua angaia “i muatangana” te enua e te ao rangi e pini ua ake. (Genese 1:1) Kare te Pipiria i akataka mai ana i te roa o te tuatau.

Kare te Pipiria i karanga ana e kua angaia te au mea ora i te enua i roto i te ono rā e 24-ora te roa. Mari ra, te taiku ra i te tuatua “rā” ko te au tuatau. Ei akaraanga, te akakite ra te reira no te tuatau i angaia ai to tatou paraneta e te au mea ora i reira—i te tuatau o te au “rā” anga e ono, ia Genese pene 1—kua tupu te reira i roto i te tuatau tei kapikiia ko “te rā i anga ai te Atua ra ko Iehova * i te enua e te rangi.” (Genese 2:4) No runga i te au “rā” anga e ono, te akapapa anga te Atua i te enua e te au mea ora kua pou te au tuatau no te rave i te reira.

Kare te Pipiria i karanga ana e kare te au mea ora e taui. Te akakite ra te puka o Genese e kua angaia te au manu “i to ratou tu.” (Genese 1:24, 25) Teia tuatua Pipiria ko te “tu” kare teia i te tuatua taieni, mari ra te taiku ra i te au mea ora tukeke. No reira, teia “tu” okotai, ka kapiti mai te au mea ora tukeke. Mei teia tuatua “tu,” ka rauka te au mea ora tukeke e tona tu.

Eaa toou manako?

Mei tei akakiteia i runga ake nei, kua akamārama taka meitaki mai te Pipiria i te akamataanga o te ao rangi e pini ua ake, te tu o te enua i muatangana, e te akamata anga o te ora. Penei i reira  kua akataka meitaki te Pipiria i Tei Anga i teia au mea ora ravarai? “Te akamata anga o te ora [e] angaanga na tetai mana ririnui,” i na te Encyclopædia Britannica ei, “kua rotai ki te katoa anga o te au mea tei māramaia e te aronga taieni.” *