Akaraanga i te Ao

▪ I roto i tetai kimikimianga i Marike, “e rua ngauru ma iva patene o te au tane tei ripoti mai e e 15 me kore e maata atu te au patana vaine ainga i roto i to ratou oraanga me akaaiteia atu ki te 9% o te au vaine tei ripoti mai e e 15 me kore e maata atu to ratou au patana tane ainga i roto i to ratou oraanga.”​​—⁠AU NGAI MAATA NO TE AKAAERE E TE PARURU MAKI, MARIKE.

▪ I Ereni, e “62 patene o te tamariki i raro ake i te 16 mataiti tei akakite e e kopi mai ana ratou i te au apinga no te ainga tau kore ki roto i ta ratou au terepaoni apai rima.”​—⁠ELEFTHEROTYPIA, ERENI.

▪ I Peritane, e 82 patene o te tangata tei tareia e irinaki ra e ko “te akonoanga te tumu no te ke e te manamanata.”​—⁠THE GUARDIAN, PERITANE.

Mamae Mimiti ua Anga e 64 Mataiti

I te openga kua kiteaia mai e tetai vaine Tinito te tumu i “mamae ua ai tona mimiti” tei riro ei maki maata nona no tetai 60 tuma mataiti, i te akapae mai anga te taote i tetai katiriti e toru teni mita te roroa mei roto i tona katu. I te tomokia anga e te Tiapani tetai oire i tetai Tuanga o Xinyi i roto ia Tepetema 1943, kua puta te katu o taua vaine ra e 13 ona mataiti i taua taime ra. Kare roa e tangata i manako atu ana e e katiriti te tumu o tona manamanata. I te putuputu mai anga te mamae mimiti, kua kitea mai te katiriti i roto i te X-ray, i akakite ei te Ngai o te Nuti i Xinhua. E 77 o taua vaine ra mataiti i teianei e, kua ripotiia mai e “te meitaki ua ra.”

Toora Tei Roa te Ora Anga

I te ta anga tetai au tangata kimi manu no Arataka i tetai toora katu amingi i te mataiti 2007, kua kitea mai e ratou te keo e te au potopotonga o tetai ko takere i roto i te toora. Kua akatakaia mai e ko teia au mea i kiteaia mai e “au potonga aere te reira no tetai korare akaaruruia, no New Bedford [Massachusetts, Marike] te ngai i maaniia ai i te pae openga o te au mataiti 1800,” i karanga ai The Boston Globe. Kare i roa ana kua takoreia atu teia tu korare nei kare i taangaanga akaouia ana, na teia i arataki i te aronga tuatua enua i ko i te Runanga no Runga i te Toora i New Bedford kia tamanako e no “tetai taime i rotopu i te mataiti 1885 e te 1895” i koia ai te toora. Ka aere mai rai i reira e 115 o te toora mataiti i mate ei. Kua riro te kitea mai anga teia au potonga no te ko, i karanga ai te Globe, ei “akapapu maata atu i [te] manako tei irinakiia ana no tetai tuatau roa e ko te toora katu amingi tetai o te au mamara (mammal) roa rava atu te oraanga i te enua nei, te ora anga taeria te 150 mataiti.”

Vaorakau ua Tei Akatokaia

Kua rauka i te aronga kite no runga i te au turanga o te enua i te akataka papu mai i tetai aka vaorakau ua tei akatokaia i raro i te enua, tei roto te au tu rakau tukeke taurekareka kare ra e vai akaou ana, tetai papaki kua tere atu i te 40 mita te teitei. Ka kiteaia taua vaorakau umere tikai ra i roto i te au ngai vava aere o tetai maina ngarau i Illinois, i Marike. Kua irinaki te au taineti e na tetai ngaruerue enua maata i opara i te vaorakau ki raro i te enua. “E mea umeremere tikai,” i karanga ai a Bill DiMichele, te tangata kimikimi maata o te pupu tei ripoti mai i te reira. “Ka rauka ia matou kia akamanako ua i te vaorakau mei te mea rai e te aere ra matou na roto i reira.”

Ko Anga Mai i te Uaina Meitaki Tikai

Te maata ua atura te aronga turoto e aere ra ki Makedonia, e repapuriki no Ukotaravia i mua ana, i “te ko mai i te au uaina meitaki tikai tei akarukeia atu . . . e te au vaeau taokotaiia i te tuatau o te Tamaki I o te Ao,” i ripoti mai ei te nuti pepa Kathimerini​—⁠English Edition. Ma ta ratou au mapu, kua ko te aronga turoto, te maata anga no Varani mai, i te au ngai vairanga apinga a te vaeau tei akarukeia. Tae mai ki teia taime, ko tetai ua atu uaina e vai ra rai ka aere mai mei te 90 mataiti te roa, e kia tau ki te nuti pepa, “no tetai moina tei vai meitaki ua ka taeria rai . . . te 2,000 euro (3,814 tara).” Kua karanga te aronga e noo ra i reira tei rauka i te ko mai i tetai uaina e te koniaki (cognac) e “kare rava a ratou apinga meitaki atu i tongi ana mei teia.”