Utuutu Anga i te au Tamariki Mapu​—Te Tuanga o te tu Pakari

“Kua tauta maata maua i te arataki i ta maua tamaiti e te tamaine, inara te akaraanga e maata rava ta maua akoako ia raua no tetai apinga. E akamanako ana maua e me te akamaroiroi nei maua i to raua tu irinakianga papu uaorai me kore te takore nei i te reira. E ngata tikai i te kite anga i te tu ka tau meitaki.”​—⁠George raua ko Lauren, Autireria.

KARE i te angaanga mama ua i te utuutu anga i tetai mapu. Kapiti mai i te akonoanga i te au akaaoanga ou ka akaari mai ta raua tamaiti, penei ka tau te au metua i te akono atu i to ratou uaorai au manako taitaia, no te mea te tupu maata maira ta raua tamaiti, me kore ta raua tamaine. “E mea maromaroa tikai i te kite mai anga e, a tetai ra ka akaruke mai ta maua tamariki ia maua,” i akakite mai ei tetai metua tane ko Frank tona ingoa no Autireria mai. “Kare i te mea mama i te ariki e kare tei ia koe i te akatere akaou i to ratou oraanga.”

Ka ariki a Lia, tei taikuia i mua atu ana i roto i teia au atikara. “E ngata i te akamanako atu e kua mapu taku tamaiti, no te mea te manako nei rai au iaia e ko taku tamaiti meangiti ua,” i tuatua ei aia. “Mei te mea rai e i nanai ua akenei aia i aere ei kite apii no te taime mua!”

Noatu te ngata i te ariki e kare te au mapu i te tamariki rikiriki akaou. E ‘au mapu ratou te tereniia nei,’ e ko te au metua to ratou au puapii e to ratou au turuturu. Inara, mei ta George raua ko Lauren i akakite ei i runga ake, e e mana to te au metua i te akamaroiroi e te takore anga i te tu irinakianga papu uaorai o te tamaiti. Akapeea e rauka ai i te au metua te tu tau ua tikai? Tei roto i te Pipiria te au akoanga tauturu. (Isaia 48:​17, 18) Kia akamanako ana tatou i tetai au akaraanga.

E Puapinga te Komunikeiti Anga

Kua akakite te Pipiria ki te au Kerititiano e ‘kia rapurapu i te akarongo’ e “kia tavarevare i te tuatua.” (Iakobo 1:19) I te mea e e akoanga meitaki teia me akono atu tetai i te au tamariki noatu eaa te mataiti, te akarongo anga​—⁠me kore i te akamanako anga​—⁠e mea puapinga tikai teia ki te au tamariki mapu. E ka anoanoia te tautaanga maata tikai.

“I te mapu mai anga taku nga tamaroa kua anoano au i te akamaata atu i toku tu kite karape i te komunikeiti anga,” i karanga ai a Peter, tetai metua tane i Peritane. “I te ou akeanga te nga tamaroa, kua akaue maua ko taku vaine ia raua kia rave i tetai angaanga, e kua akarongo raua. Inara kua pakari mai raua e ka anoanoia maua kia uriuri manako kia raua, kia tuatua i te au manako e kia akatika ia raua kia taangaanga i to raua uaorai au kite i te akatikatika i te au mea. Koia oki, kia itae maua i to raua ngakau.”​—⁠2 Timoteo 3:⁠14.

E puapinga tikai i te akarongo me tupu te tauetono anga. (Maseli 17:27) Kua kite mai a Danielle i Peritane i te tika no runga i teia. Mei tana i akakite ei e: “E manamanata toku ki tetai tamaine aku no tana tu paupau tuatua mai kiaku me pati atu au iaia kia rave i tetai apinga. Inara kua akakite mai aia kiaku e e vaa pu ua ana au iaia e te akaungaunga maata iaia. Kua akatikatika maua i teia manamanata na te nooanga ki raro i te akarongo meitaki tikai anga ki tetai e tetai. Kua akataka mai aia i te tu e tuatua ana au kiaia e eaa ta te reira e akatupu ana kiaia, e kua akamarama au i toku manako e toku inangaro iaia.”

I kite mai ei a Danielle e na te ‘rapurapu i te akarongo’ marie anga, i tauturu ei iaia i te marama oonu atu i te tumu i paupau tuatua mai ei tana tamaine. “I teianei te tauta nei au i te akakoromaki i taku tamaine,” i karanga ai aia, “e te tauta nei au i te tuatua ua kiaia me kare au e riri.” E kua tuatua akaou mai aia e, “Te meitaki mai nei to maua pirianga.”

Mei ta Maseli 18:13 i akakite e: “Ko tei tuatua vave mai e kare i akakiteia atu, e neneva tona, e ka akama ïa aia.” Kua kite tikai mai tetai metua tane a Greg i Autireria i teia. “E tupu ana te tauetono ki ta maua nga tamariki i tetai taime no  te viviki ua ana maua ko taku vaine i te akoako ia raua, e kare maua e akarongo ana na mua i te akamanako anga i to raua inangaro,” i karanga ai aia. “Noatu e kare maua e ariki tikai ana i to raua au tu, kua kite mai ra maua i te puapinga maata i te akatika ia raua kia akakite mai i to raua manako i mua ake ka oronga ai maua i tetai akatikatika anga me kore i te akoanga ka anoanoia.”

Eaa te Maata i te tu Rangatira?

Penei ko te tupuanga putuputu o te tauetono i rotopu i te au metua e te au tamariki mapu no te tu manako inangaro i te akatere uaorai. Eaa te maata o te tu rangatira kia oronga ia no tetai mapu ou? “I tetai taime e manako ana au e me ka oronga au i tetai manga tuatau no taku tamaine, ka inangaro ra aia kia maata atu te reira,” i karanga ai e tai metua tane.

E mea papu e, e tupuanga kino me akatikatika uaia te au mapu kia rave i ta ratou uaorai ka inangaro. Kia tau ki te akamatakite anga a te Pipiria e “ko te tamaiti ra kia akaruke takiriia ra, e riro te metua vaine i te akama.” (Maseli 29:15) Noatu e eaa te mataiti o te au mapu, ka anoano ratou i te aratakianga papu tikai e kia akaketaketa te nga metua i te au ture a te pamiri ma te tu aroa e te aruaru tikai. (Ephesia 6:⁠4) I taua taime rai, ka anoanoia kia akatikaia tetai tuatau uaorai no te au mapu ei akapapa meitakianga ia ratou kia rave i te au ikianga pakari no te oraanga ki mua.

Ei akaraanga, e akamanako ana e akapeea koe i te kite anga i te aere. I te akamataanga, kua apai aere ia koe i to varevare anga. Kare i roa ana, kua akamata koe i te totoro aere e oti kua aere koe. E tika rai, e kino no tetai tamaiti meangiti kia rauka i te oriori aere. No reira e akara meitaki ana toou nga metua ia koe e penei e tuku arai ana kia paruru  ia koe mei te au ngai kino, mei te ngai kakeanga ki runga. Noatu rai e akatika ana raua ia koe kia oriori aere ko koe anake ua, e me tau te taime​—⁠i muri ake i te au inga aere anga​—⁠kua kite mai koe i te aere ma te tukatau.

Mei te reira katoa te rauka anga te tuatau akatereanga uaorai. I te akamataanga, mei te mea rai e te apai aere nei te nga metua i ta raua au tamariki rikiriki. E rave ana raua i teia na te raveanga i te au ikianga no ratou. E i muri mai, i te tamariki e akaari maira i tetai ngai tu pakari, e akatika ai te au metua ia ratou kia totoro aere, ei tuatua akatutuanga. Ka akatika i reira raua i te au tamariki kia rave i tetai au ikianga na ratou uaorai. E i te reira au taime, te vai ua ra te au araianga, ei paruru i te au tamariki mapu mei te kino. E pakari maira ta raua au tamariki, e akatika ai te nga metua ia ratou kia “aere” ko ratou anake ua. Me riro mai i reira ratou ei aronga mamaata, ka rauka ia ratou i te apai i ta ratou ‘uaorai apainga.’​—⁠Galatia 6:⁠5.

Apiianga Mei Tetai Akaraanga Pipiria

I to Iesu mapu ou anga, kua papu e i oronga ana tona nga metua i tetai tuanga tuatau nona uaorai, inara kare rava aia i takino ana i te tu irinaki ta tona nga metua i oronga kiaia. I tetai tua ra, kua “akarongo atura” aia ki tona nga metua iaia e ‘tupu aturā i te maata anga e te pakari, e te akaperepereia mai e te Atua e te tangata katoa.’​—⁠Luka 2:​51, 52.

Ei metua, ka kite mai koe mei teia akaraanga e kia akamaata atu i te oronga i te tu rangatira ki taau mapu ia ratou e akaari maira e ka rauka ia ratou i te akono atu i teia tu. E akara ana e eaa ta tetai au metua ka tuatua no runga i ta ratou i kite mai no teia.

“E tamanamanata ua ana au i te au angaanga a taku nga tamariki. I muri mai, kua apii au kia raua i te au kaveinga e te akatika anga ia raua kia rave i te au ikianga kia tau i ta raua i kite. I muri ake i te reira, kua kite mai au e kua akamata raua i te akamanako meitaki i ta raua au ikianga.”​—⁠Soo Hyun, Korea.

“E manga taitaia ua ana maua ko taku tane i te oronga maata i te tu rangatira ki ta maua tamariki, inara kare maua i akatika i teia i te arai i ta maua tamariki i te taangaanga i to ratou tu rangatira ma te tu irinakiia e tei tau kia ratou.”​—⁠Daria, Paratiri.

“Kua kite mai au i te puapinga i te akameitaki i taku tamaiti mapu i te tu meitaki i taangaanga ei aia i tona tuatau taku i oronga nona uaorai. E rave katoa ana au i taku e pati ana iaia kia rave. Ei akaraanga, e akakite ana au kiaia e ka aere au kiea e eaa taku e rave nei. Me ka tureti au, ka akakite au kiaia.”​—⁠Anna, Itaria.

“Kua akataka maua i te kainga e kare e tikaanga tikai o ta maua nga tamaroa ki tetai tuatau akatere anga no raua uaorai, inara e ravenga teia kia akapapu mai raua e ka irinaki ia raua.”​—⁠Peter, Peritane.

Kokoti i te au Tupuanga

Kua akakite mai te Pipiria e: “E meitaki no te tangata kia apai i te zugo i tona ou anga ra.” (Te Aue o Ieremia 3:27) Ko tetai ravenga meitaki atu ka rauka i tetai mapu i te amo i tana apainga koia oki kia na roto aia i tetai tupuanga e kite  mai ei aia i te tikaanga o teia akakiteanga e: “Ko ta te tangata e ruru ra, ko tana ra ïa e kokoti.”​—⁠Galatia 6:⁠7.

Penei no te manako meitaki, e paruru ana tetai au metua i ta ratou au mapu ou mei te au tupuanga o te au angaanga manako kore. Ei akaraanga, akapeea me kua o tetai tamaiti ki roto i te kaiou no te oko apinga maata kaimoumou moni. Eaa te apiianga ka rauka iaia me tutaki ua a Tati raua ko Mami i tana kaiou? I tetai tua ra, eaa te apiianga ka rauka i te apii atu me tauturu te nga metua o te tamaiti iaia kia maani i tetai parani i te tutakianga i tana uaorai kaiou?

Kare te au metua e tauturu ana i ta ratou au tamariki me kare ratou e akatika ia ratou kia kite mai i te au tupuanga o to ratou uaorai tu mako kore. Kare tera e akapapa ia ratou i te tuatau e aronga mamaata ai, mari ra ka apii teia ia ratou i te irinaki e e tangata ua rai tetai i te tauturu ia ratou mei roto mai i te reira turanga kino, i te tama i ta ratou au kino e te tapoki atu i to ratou au tarevake. E meitaki atu i te tuku i te au mapu ou kia kokoti i ta ratou i tatanu e kia kite mai e akapeea ratou i te akatikatika anga i to ratou au manamanata. E tuanga puapinga teia kia taangaanga ratou i te ‘kite o to ratou ngakau i te meitaki e te kino.’​—⁠Ebera 5:⁠14.

“Tetai Tangata te Taui Nei te Tupuanga”

Kare e ekoko e e aro atu ana te au metua o te au tamariki mapu i te au akaaoanga ngata. I tetai au taime e aue ana ratou no te taitaia, ia ratou e tauta ra i te utuutu mai i ta ratou au tamariki i te “apii ra ia ratou kia pakari ma te ako a te Atu ra.”​—⁠Ephesia 6:⁠4.

I te openga iora, kare te tu kite karape ei metua e no te akatereanga atu, inara no te apiianga e te akanooanga i te au tu puapinga. (Deuteronomi 6:​6-9) E mea ngoie ainei teia i te rave? Ae. Mei ta Greg e tuatua nei tei taikuia i mua ana, “Te akono nei tatou i tetai tangata te taui nei te tupuanga.” “Ko te aiteanga kia kite ua i te akatanotano ua rai ki tera tangata ou.”

E tauta i te taangaanga i te au kaveinga Pipiria e uriuriia ra i roto i teia atikara. E akamanako tau ua i taau umuumuanga mei ko mai i te tamariki. Inara auraka e akaparuparu i toou turanga ei akaraanga meitaki i roto i to ratou oraanga. Te akakite nei te Pipiria e: “E apii i te tamaiti i te arataa e tikaʼi iaia kia aere ra; e kia pakari aia ra, kare e akaruke i taua arataa ra.”​—⁠Maseli 22:⁠6.

[Tataanga i te kapi 7]

Mei te apiianga akapeea i te aere, te rauka anga te tuatau akatereanga uaorai​—⁠e marie te tupuanga

[Tataanga i te kapi 8]

I to Iesu mapu ou anga kua orongaia tetai tuatau nona uaorai

[Pia i te kapi 7]

“Akatinamou Anga i Toou Mana Akaaere”

Te tikaanga e ka riri mai te mapu i taau au tapupu anga, kare te aiteanga e ka akaruke takiri koe i te rave i toou mana akaaere. E akamaara, e kamakura ua rai te au mapu i roto i te oraanga e te anoano ra rai ratou kia aratakiia.​—⁠Maseli 22:⁠15.

I roto i tana puka ko te New Parent Power! i tata a John Rosemond e: “E ngoie ua i te au metua i te akatika i ta ratou au tamariki manako ngakau oripu ua kia maro mai ia ratou e kia akamata i te oronga atu kia maata atu te apainga te kare e rauka ia ratou i te akono, kia kopae ia te au pekapeka anga. Ko te tikaanga ka tau kia patoiia atu te reira. Ko te taime teia no te akatinamou anga i toou mana akaaere, kare no te akatika i taau tamariki kia patoi mai i te reira. Noatu e ka papu ta ratou patoi anga i te reira manako, e taime katoa teia no te tamariki kia kite e e tikaanga tau to te au metua kia riro i te arataki ia ratou.”

[Pia i te kapi 9]

Akamaata Atu i te tu Rangatira

Te maata anga o te taime, e inangaro ana te au mapu tamariki kia maata atu te tu rangatira i tei anoanoia no ratou. I te reira rai taime, ko tetai au metua te inangaro ra i te akameangiti mai i te tu rangatira me ka rauka ia ratou. I rotopu i taua nga turanga pakari ra e rua, te vaira te tu tau. Akapeea koe i te kimi anga i te reira? I te akamataanga, penei ka tau koe kia akamanako i teia papaanga i raro nei. I roto i teea au ngai taau tamaiti me kore tamaine akatutu mai ei i te tu apainga irinakiia?

□ Ikianga i te au oa

□ Ikianga i te kakau

□ Akatere meitaki i te moni

□ Akono i te au ora akakotinga ia

□ Akaoti i te au angaanga

□ Akaoti i te angaanga apii

□ Tataraara no te au tarevake

□ E tetai atu ․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․

Me te akatutu maira taau mapu i te tu pakari i roto i te maataanga o teia au ngai i runga akenei, eaa koe ka kore ei e akamanako i te akamaata atu i toou irinaki anga iaia?

[Tutu i te kapi 7]

E akatika ia ratou kia akakite mai i to ratou manako i mua ake ka oronga ai koe i te akatikatika anga me kore i te akoanga ka anoanoia

[Tutu i te kapi 8, 9]

Ka anoanoia te au metua i te apii i ta ratou au tamariki kia akaari i te tu irinaki