Akaraanga i te Ao

▪ “E 100 mirioni tangata i mate no te kai avaava i roto i te 20 anere mataiti.”​—⁠WORLD HEALTH ORGANIZATION, TUITERANI.

▪ “Kua vaitata atu e 9000 tangata tei vaiia no te maki pukuatu i roto ia [Peritane] i rotopu i te mataiti 1996 e te 2003, tei pamuia ki te teera toto muramura e piri atura ki te toru taime, e ka mate ratou i te mataiti e aru maira, e e vaitata atu ki te ono taime, e ka mate ratou i roto i te 30 ra i te vaiia anga, me akaaiteia atu ki tetai kare i pamuia ana ki te teera toto muramura.”​—⁠NEW SCIENTIST, PERITANE.

E Tuatau au Ainei?

“Ko te Kiritimiti tetai o ta tatou au tamataoraanga maata rava atu,” inara “e tuatau manamanata” katoa rai ra te reira, i akakite ei te Vi Föräldrar, e makatini Tuitene no te au metua. Te tika, i te tuatau Kiritimiti, “e karo e e tata maata ana [te au ngutuare tangata] i tetai ua atu taime i roto i te mataiti.” Kua ui te makatini ki te au metua e tere atu i te 1,100 e tamariki rikiriki ta ratou, no runga i ta ratou i kite i te tuatau orote. Mei tetai 88 patene kua pau mai e e karo ana te ngutuare tangata e “ka akapeea e kiea e raveia ai te Kiritimiti.” E riri ana te manganui, no te mea e akarekareka ana te au ruau i ta ratou au utaro ki te raore e te au apinga aroa kare e anoanoia ana.

Mataora Atu i te Oronga Anga

“Ka riro te moni ei tamataora ia koe​—⁠me tua koe i te reira,” i karanga ai te tumu manako i roto i The Globe and Mail o Kanata. Noatu e ko te maataanga o te tangata tei uiuiia kua manako e ka mataora atu ratou me akapou ratou i te moni ki runga ia ratou uaorai, ko te aronga e taangaanga ra i ta ratou moni ei tauturu i tetai ke​—⁠noatu e eia moni i akapouia​—⁠kua ripoti mai tikai e e maata atu te mataora. “Kare te apinga nui e akapapu mai ana i te tu mataora, i akaari mai ei te au apiianga,” i na te nutipepa ai. “Me rava te moni a te tangata ei oko i te au mea e anoano ra ratou, te rauka anga kia maata mai kare e akatupu i te mataora maata atu.”

Ka Rauka ia Koe i Runga i te Web!

Kua iki te au opita kavamani i Marike i te akara e me ka rauka rai i to ratou au enemi i te “oko mai i te au apinga tamaki muna a te vaeau” na runga i te Internet, i karanga ai te makatini New Scientist. “Kua poitirere tikai ratou i te kite anga e e mama ua teia.” Na te taangaanga anga i te au ngai okooko Internet matauia, kare ratou i manamanata ana i te oko mai i te “au potonga rakei tamaki o Marike,” e “tetai pereue paruru nukiria, kati, e te kemikara kua aaoia ana,” te au apinga no te pairere tamaki ririnui, e “tetai atu au apinga muna ke.” Kare i kitea e akapeea i rauka ai i teia aronga okooko taua apinga ra, inara e maata ratou te “kimikimiia nei kia akavaia,” i karanga ai te makatini.

Apinga Tapipiri Ririnui Taito

I te tuatau taito, e tamouia ana te rau rakau matie ario akamanea ki runga i te pare mati o te opita Roma ki tetai apinga tapipiri ririnui. Kua kite poitirere uaia mai teia e Frank Willer, e tangata maata no te akaou i te apinga i roto i te Runanga Apinga Taito Rhineland i Bonn, i Tiamani. Te taangaanga ra aia i tetai keke nio rikiriki, i te kiriti mai i tetai potonga auri meangiti no runga i tetai pare auri no te anere mataiti mua, M.T.N, i vai ua ana i raro i te papa Kauvai Rhine no tetai 1,500 mataiti. “No te vera o te keke kua maore mai taua au rau rakau matie ario ra mei runga mai i te pare, e kua akaruke atu i te au iraira mei te ara taura rai o te tapipiri ki runga i te pare,” i akamarama mai ei aia. Kua akaari mai te kimikimi anga e kua maaniia taua tapipiri ra ki te ta, te tapou pakiri rakau, e te inu puakatoro.