‘Maata Rava Taku e Rave Nei!’

KARE te aronga tataki auri i roto i te Olympic e tauta ana i te tataki maata i te auri i te au ra ravarai. E tataki putuputu ana ratou i te au auri rikiriki, e na roto i teia tu, maroiroi atu ratou i te taki anga i te au auri mamaata. Me maata roa ta ratou tautaanga, ka kino to ratou au uaua e te au paupau anga ivi, e ka takino i ta ratou e akakoro ra i te rave.

Mei te reira tu rai, ei tamaiti apii, penei te angaanga pakari ra koe i te apii. E me rauka mai taau au tuanga apii ngata me kore te akapapa ra no te au tarere anga, ka inangaro e ka tauta pakari koe i te akatupu i te reira. * Akapeea ra me e maata rava taau apii e tetai au tuanga apii i te au ra katoatoa? Penei kare koe e kaikai meitaki ana me kore kare e rava ana taau moe. No te pakari tikai o te taitaia ka tupu te maki kia koe. Penei ko toou manakoia i teianei. *

Kare e Akamutu Ana te Apiianga i te Kainga

“E kake atura te maka o taku apii ki runga, maata atuia taku apii ka rave i te kainga e te ngata tikai. Roa te tuatau e oti ei te reira,” i karanga ai a Hiroko, * e tamaine apii i Tiapani e 15 ona mataiti. “E maata taku au apinga e inangaro nei i te rave, inara ka anoanoia au kia oronga atu taku apii ki te puapii a tera mai ra. E manamanata ana au i tetai au taime.” No runga i te apii i te kainga tei orongaia mai kiaia, kua tata tetai tamaine ko Svetlana e 14 ona mataiti, i Rutia e: “E ngata tikai i te rave anga i taku apii i te kainga kia oti. I te au mataiti ravarai e maata taku au apii ka rave, e maata te au apii ta te puapii e oronga mai ana. Pera katoa, e manako ana te puapii tataki tai e e puapinga atu tana apii i ta te katoatoa. E ngata tikai i te kimi i te tu parani e kia oti pouroa te reira i te raveia.”

Eaa ra te au puapii i oronga maata ai i te apii te ka raveia i te kainga ki te au tamariki apii? Kua tata a Gilberto e 18 ona mataiti, i Paratiri e: “Te karanga ra te au puapii e te inangaro ra ratou i te akapapa ia matou kia rauka tetai angaanga, noatu e e manganui te tangata te kimi ra i taua angaanga ra.” Noatu e ko te turanga ia, ka kite mai koe i te taitaia maata no te maata roa te apii taau ka rave i te kainga. Penei ka rauka ia koe i te akaiti mai i te taitaia na te taui anga i te tu e manako ra koe i te reira, e na te rave anga i tetai au takainga tau kia mako te akanoonoo anga.

E akamanako ana e ko te akamaataanga o taau apii ka raveia i te kainga ei tereni anga, taau e anoano ra kia puapingaia koe ei tangata mamaata. Noatu e e maata te taime i akapou ei koe i te rave anga i taau apii i te kainga, i te akaraanga, kare e akamutu ana taau apii i te kainga, e kare e roa atu ana ka ope toou tuatau i te apii. Me akamata koe i te angaanga i te turuturu ia koe uaorai, ka rekareka koe e kua akaoti koe i taua au tuanga apii ngata. Ka ‘kite koe i te meitaki o taau ra angaanga’ taau i akapou i roto i taau apii.​—⁠Koheleta 2:⁠24.

 Ka rauka ia koe i te akaiti mai i te taitaia maata na te akaaere meitaki anga e te akanoonoo meitaki anga ia koe uaorai. (Akara i te pia  “Ravenga Tau Akaiti Mai i te Taitaia.”) Me akanoo koe i tetai tu no te rave anga i taau apii i te tuatau tei akanoo meitaki tikaiia, ka irinaki mai toou au puapii ia koe e ka tauturu mai ia koe. E akamanako ana e kua rauka ia koe taua tu pirianga ra ki tetai o toou au puapii. Me ka tupu poitirere mai tetai apinga e kua akakite vave koe kiaia, e kare e rauka ia koe i te akaoti vave i tetai tuanga apii tei akanooia, kare ainei koe e manako ana e ka rauka i toou puapii i te akamanako mai i toou turanga? Ko tetai o te au tavini o te Atua ko Daniela tona ingoa “kare roa oki e tatipake e te kino i kitea iaia.” No te rave maroiroi anga a Daniela i tana angaanga kua rauka mai iaia te akapaapaa anga e te irinaki anga a te ariki. (Daniela 6:⁠4) Me aru koe ia Daniela na roto i teia mataara ia koe e rave ra i taau au tuanga apii, penei ka rauka ia koe tetai atu au tauturu anga me ka anoano koe i te reira.

Na te akarongo meitaki anga i te tuatau apii, te rave anga i te apii i te kainga, e te akaoti vave anga i te au apii tei akanooia, kare ainei e ka tauturu te reira ia koe mei te taitaia maata i te apii? Kare, te vai ra rai tetai au taitaia naau uaorai e akatupu ana no toou inangaro kia meitaki atu taau apii. Kia kore e kimi i tetai ravenga kia kore e rave i te apii, penei ka inangaro tikai koe kia apii e kia puapingaia mei taau au apii.

Ko taua tu taitaia ra e puapinga te reira e te meitaki. Inara, penei ka aro atu koe i tetai au taitaia te ka takino ia koe e kare e anoanoia.

Maata Rava te au Angaanga Tarekareka a te Apii

E akamanako ana i tetai tangata te akaoro viviki ra i tona motoka. Kua akaoro viviki atu aia e kua tapu poto ua i te ngai tapu anga. E oti kua takai akaou aia kia tere viviki atu te motoka e te uira e porotaka viviki ua ra. Eaa ta taua tangata akaoro  neneva ra ka akatupu ki tona motoka? Penei ka kino te matini e tetai atu au ngai o te motoka. Inara i mua ake ka tupu ei te reira, ka akakino rava atu aia i te reira i roto i tetai u anga kino pakari.

Na roto i taua tu rai, e akapera ana te au tamariki apii e manganui i te angaanga pakari anga i te pae kopapa e te pae manako. I roto i tana puka Doing School, kua tata a Denise Clark Pope i te au mea no runga i tetai au tamariki apii tana i aravei ana e: “E akamata vave ana ta ratou apii, e tai ora me kore e rua ora katoa i mua ake ka akamata ai te aronga mamaata i ta ratou angaanga, e te maataanga o te taime e taopenga ana i te roaanga po, i muri ake i te apiipii anga tueporo tarape, te apiipii anga ura, te au uipaanga konitara a te tamariki apii, te angaanga moni no tetai nga ora, e te tuatau e raveia ra te apii i te kainga.”

Me maata rava te au mea ta te tamariki apii e rave ra i te au ra ravarai, penei ka tupu te au manamanata kia ratou. No te pakari o te taitaia, ka mamae to ratou kopu e to ratou upoko. No te roiroi maata ka akaparuparuia to ratou turanga kopapa, e ka makiia ratou. Ma te poitirere kare e rauka akaou ia ratou i te rave i ta ratou e inangaro ra i te rave, e ka ngata ia ratou i te akatupu akaou mai i to ratou maroiroi. Kua tupu ana ainei tetai mea mei teia rai kia koe?

E mea meitaki i te angaanga pakari no tetai au akakoroanga puapinga, noatu e e maroiroi tikai koe, e kotingaanga ra tetai no taau ka rave i te ra okotai. Te oronga maira te Pipiria i teia akoanga tau e: “Kia kitea oki to kotou tu tau i te au tangata ravarai.” (Philipi 4:5, NW) E rua aiteanga o te tuatua no te “tu tau” koia oki “kare e pakari roa me kore e maata roa” e te “rauka anga te manako anga tau.” Ka rave tetai tangata tu tau i te au ikianga kare e takino iaia uaorai me kore i tetai ke. Ka akaari aia i te tu pakari mou, e mea puapinga tikai i roto i teia ao mako kore. No reira kia akono ua rai i toou oraanga kopapa, kia tau ua​—⁠e akakore atu i tetai au angaanga kare e puapinga roa ana ki taau uaorai e akakoro ra.

Aruaru Anga i te Apinga Nui

Inara i te akaraanga, ki tetai au mapu e tu arairai ua te tu tau, kare te reira e tauturu ana ia ratou i te itae i ta ratou au akakoroanga. Te irinaki ra taua au tamariki apii ra e, ko te taviri kia rauka mai te puapinga koia oki, kia rauka mai tetai angaanga maata te moni e te au apinga nui ta taua angaanga ra ka oronga mai. Kua kite a Pope i taua tu manako ra i rotopu i tetai au mapu tana i aravei atu. Kua tuatua aia e: “Te inangaro nei teia au tamariki apii e kia maata te au ora no ratou no te moe e kia akameitaki mai i to ratou oraanga, inara no ta ratou au papaanga e manganui, kapiti mai te apii,  te ngutuare tangata, e te au apainga o te angaanga, kare i tupu mai ana teia tauianga. Pera katoa, te inangaro ra ratou i te akapou maata atu i te taime ki to ratou au oa, te aruaru anga i tetai atu au apinga ke, te akangaroi anga mei ta ratou au papaanga e manganui, inara te irinaki ra te maataanga e kare e rauka ia ratou i te rave i teia au mea nei, e te akono ua anga kia teitei ua rai ta ratou maka i te apii. Kua kite ratou e te anoanoia ra ratou kia rave i tetai ikianga, e kia ratou ra, e puapinga maata rava atu kia puapingaia no te tuatau ki mua, kare ra i te mataora ua i teia tuatau.”

E meitaki tikai no taua au tamariki angaanga maata ra i te akamanako e eaa ta tetai tangata pakari i tuatua ana i tetai tuatau: “Ka rauka ainei i tetai tangata tetai ua atu apinga me rauka iaia to teianei ao katoa inara kua kore tona oraanga? Kare rava! Kare rava ana apinga e rauka i te oronga atu kia rauka akaou mai tona oraanga.” (Mataio 16:26, Today’s English Version) Ma taua tuatua ra kua akamatakite mai a Iesu Karaiti e ko te au akakoroanga ta tatou e aruaru ra i te itae i roto i teianei ao, kare e puapingaia, no te mea ka riro te reira ei kino no tatou i te pae kopapa, pae manako, e te pae vaerua e ka takino te reira i to tatou pirianga ki te Atua.

I roto i tana puka The Price of Privilege, kua tata tetai taote vaine apiipii i te pae manako ko Madeline Levine e “ko te tikaanga kare te moni, te apii, te mana, te turanga teitei, e te au apinga materia e oronga mai i te paruruanga no runga i te tu mataora kore me kare te maki i te pae manako.” Mei tei taikuia i mua atu ana, kua akakite mai a Pope i teia manako e: “E manganui te au tamariki e te au metua e kite nei au e te aruaru ra i te turanga meitaki rava tikai​—⁠tei tau ki tetai akatakaanga tarevake no te turanga puapinga.” E kua karanga katoa aia e: “E mea tau kia aruaru tatou i tetai oraanga meitaki​—⁠i te pae manako, te pae kopapa e te pae vaerua.”

E puapinga maata atu tetai au apinga i te moni. Te kapiti maira teia i te turanga i te pae manako e te pae kopapa, tetai akava ngakau meitaki, e te pirianga oa ki Tei Anga mai ia tatou. E au apinga oko maata teia no ko mai i te Atua. Me ngaro ia koe te reira no te aruaru anga i te tu rongonui me kore i te au apinga nui, kare rava e rauka akaou mai ia koe te reira. Na te akamanako anga i te reira, e akara e eaa ta Iesu i apii mai e: “Mei teaa atura te mataora o te aronga te kite ra i to ratou anoano no te Atua, no ratou te patireia o te Rangi ra!”​—⁠Mataio 5:3, The New Testament in Modern English.

E manganui te au mapu tei ariki i taua tuatua tika ra. Ia ratou e rave maroiroi ra i te apii, kua kite ratou e ko te turanga meitaki i te apii e te apinga nui kare te reira e oronga mai i te mataora mutu kore. Te kite ra ratou e ko te aruaru anga i taua au akakoroanga ra te oronga maira kia ratou i te au taitaia anoano koreia. Kua kite taua au tamariki apii ra e te akamerengo anga i “to ratou anoano no te Atua” ko te tango ia no te mataora mou tikai no te tuatau ki mua. Ka rekareka te aronga i nenei i teia makatini, me kore te Au Kite o Iehova i toou ngai i te akaari atu kia koe e akapeea koe e mataora ai, ia koe e akamerengo ra i toou anoano no te Atua.

[Au Tataanga Rikiriki i Raro]

[Tataanga i te kapi 6]

Noatu e e maroiroi tikai koe, e kotingaanga ra tetai no taau ka rave i te ra okotai

[Tataanga i te kapi 8]

Te rauka anga te kite no Tei Anga mai ia koe ko te apiianga meitaki rava atu ia te ka rauka ia koe

[Pia/​Tutu i te kapi 5]

 RAVENGA TAU AKAITI MAI I TE TAITAIA

❑ Te pou ra ainei toou taime i te akarakara aere na roto i taau au pepa e taau puka tataanga i te kimi anga i taau e inangaro ra? Te inangaro ra tetai au tangata i te tauturu kia akanoonoo meitakiia ta ratou apii. Auraka e akama i te pati atu ki tetai aronga no te au manako tauturu.

❑ Te tavarevare ra koe? Ei tamata anga, tauta i te akaoti vave i taau au tuanga apii. Ka poitirere koe me kite mai koe i te tu maru e te tu merengo te ka akakeu ia koe kia kore e tukutuku atu i te rave i taau apii.

❑ E moemoea putuputu ana koe i te tuatau apii? Tamata i teia e tai marama: Akarongo meitaki ki te au uriurianga i te apii, e tata i te au manako no te akamanako akaou anga. Penei ka poitirere koe i te kite e mama ua taau apii i te kainga. Ka akaiti mai taua tupuanga meitaki ra i toou taitaia i te apii.

❑ Kua iki ainei koe i tetai au apii te ka akaviviki mai i taau apii, te anoanoia ra kia maata atu te taime e te tautaanga? E puapinga ainei noou kia rave i taua au apii ra? E tuatua atu ki toou nga metua. E ui atu i te manako o tetai tangata e manako tau tona no te apii. Ka kite mai koe e ko taua au apii ke atu taau i iki, kare e puapingaia ki toou tere anga kia mua no te karatuatianga.

[Pia i te kapi 6]

PATU PARURU TAMANAKO UA

“To te tangata apinga nui ra apinga, ko tona ïa oire ketaketa, e mei te patu teitei ra ïa i tona uaorai manako anga.” (Maseli 18:11) I te tuatau taito, e irinaki ana te tangata ki runga i te patu teitei no te paruruanga mei tetai tamaki anga. Inara e akamanako ana e te noo ra koe i roto i tetai oire kare e patu, inara te manako ra koe e e patu tetai no te paruru ia koe. Noatu eaa taau tautaanga i te akapapu kia koe uaorai e e patu tika tikai tetai, kare ra e rauka i tera patu i te paruru ia koe mei toou au enemi.

Mei te au tangata rai e noo ra i te ngai ateatea ua, ko te au mapu te aruaru ra i te apinga nui ka o atu ki roto i te tu mareka kore. E metua ainei koe? E meitaki kia tauturu koe i taau tamaiti kia kore e o atu ki roto i te ereere no te au apinga materia e kia kore e noo i roto i tetai oire tamanako ua e e patu tetai.

Ka rauka i te au tuatua mou akatumuia ki runga i te Pipiria i raro akenei, i te tauturu ia koe kia uriuri manako koe ki taau tamaiti me kore ki taau tamaine:

▪ E maata te au manamanata ta te apinga nui e akatupu ana kare ra e rauka i te akatikatika i te au manamanata. “Te tangata apinga nui ra i ngere ei aia i te moe.”​—⁠Koheleta 5:12; 1 Timoteo 6:​9, 10.

▪ Ma te parani meitaki anga, kare tetai tangata e anoano i te apinga nui kia mataora aia. “Te au parani a te tangata kite pakari ka puapingaia.”​—⁠Maseli 21:5, NW; Luka 14:⁠28.

▪ Me rava ua te moni i te tutaki i ta tetai e anoano ra ka taki atu te reira ki te tu mareka ua. “Auraka e tukuia mai te putaua e te apinga nui iaku nei.”​—⁠Maseli 30:8. *

[Tataanga Rikiriki i Raro]

 [Au Tutu i te kapi 7]

Puapinga kore ua me maata rava te angaanga

[Tutu i te kapi 7]

Akamanako i te apii i te kainga KARE ei manamanata, e tuanga ra no taau terenianga angaanga