Neke ki te tumu manako rikiriki

Neke ki te ngai o te au tumu tuatua

Ka Tau Ainei Kia Akamutu Au i te Apii?

Ka Tau Ainei Kia Akamutu Au i te Apii?

Ui te au Mapu E

Ka Tau Ainei Kia Akamutu Au i te Apii?

Eaa i toou manako te pupu ka tau koe kia akaruke i te apii?

․․․․․

Eaa te pupu ta toou nga metua e inangaro ra ia koe kia akaruke?

․․․․․

TE AITEITE ra ainei nga pauanga i runga akenei? Noatu e te aiteite ra e tei te apii rai koe, penei i tetai au ra, vare ua atu koe e kua akamutu koe. Kare koe i manako ana i te au tuatua mei teia rai?

“Tetai au taime, roiroi tikai au kare au e inangaro i te aere i te moe. E manako ana au e, ‘Eaa ra au ka aere ei ki te apii i te tamou mai i tetai au apinga kare rava au e taangaanga?’”​—Rachel.

“Maata te taime e roi ana au i te apii, e e inangaro ua ana au i te akaoti, i te aere kimi ngai angaanga. Kare takiri aku apinga e mou mai ana i te apii, e ngari ake au kia aere e angaanga kia pauna toku taime.”​—John.

“Te au ra katoatoa e pou ana e a ora i te akapapa i taku apii i te kainga! Maata roa taku au apii, au angaanga e te au tarere—tae mai tetai kare i oti ake tetai—kare e rauka akaou iaku te rave, no reira inangaro au te akamutu.”​—Cindy.

“Tamatakuia mai ana matou ki te pomu, e toru aronga i tamata i te ta ia ratou, e tai i tamate iaia, e te pupu ta tangata. Tetai taime, kare e rauka akaou i te akakoromaki, e kua inangaro au i te akaruke!”​—Rose.

I aro atu ana rai koe i te au akaaoanga mei teia? Me koia ia, eaa te turanga taau i kite, i inangaro ei koe i te akamutu i te apii?

․․․․․

Penei te parani tika nei koe i te akaruke. Akapeea ra koe e kite ei e ka akaruke koe no te mea kua manako koe e kua rava toou kite, me kore kua iu koe i te apii, e kua inangaro koe i te akamutu? Ei pau i te reira, mea tau kia akamarama e eaa te aiteanga o te akamutu i te apii.

Akaruke me Kore Akamutu?

Akapeea koe me akamarama i te tuke i rotopu i te akaruke e te akamutu i te apii?

․․․․․

Kua kite ainei koe e i tetai au enua e mea ngoie ua i tetai mapu kia karatuati i muri ake i tetai rima me kore varu mataiti i te apii anga? I tetai au enua, ka inangaroia te tamariki apii kia noo atu ki te apii, e tai ngauru ki te tai ngauru ma rua mataiti. No reira kare e mataiti me kore e pupu i akatakaia kia aiteite ki te katoatoa, takapini i teianei ao.

Tetai, penei ka akatika tetai au enua me kore tetai au tuanga i te tamaiti apii kia rave i tetai pae, me kore i te katoatoa o tana au apii mei te kainga mai, ma te kore e aere ki tetai ngai apii matauia. Te au tamariki apii tei apiiia i te kainga ua—ma te taokotaianga e te tikaanga a to ratou nga metua—kare ratou i akamutu.

Inara, me te manako ra koe i te akaope i taau apii i mua ake ka karatuati ei koe​—mei te apii matauia me kore i te apii i te kainga ua—​ka anoano ia koe kia akamanako i teia au uianga:

Eaa te umuumuanga a te ture? Mei tei taikuia mai, e tuketuke te ture no runga i te maata o te apii ta te tamaiti apii ka rave, mei tera ngai ki tera ngai. Eaa te tuatau poto roa atu no te apii ta te ture e umuumu maira i te ngai e noo ra koe? Kua tae ake ainei koe ki tera turanga? Me kopae koe i te ako a te Pipiria kia “kauraro marie te tangata katoatoa i te aronga mana taoonga” e me akaruke koe i te apii i mua ake i taua pupu ra, te akamutu ra koe.​—Roma 13:1.

Kua tupu ainei toku au akakoroanga no te apii? Eaa te au akakoroanga e inangaro ra koe i taau apii kia tauturu mai ia koe? Kare koe i papu? Ka anoanoia kia kite koe! Me kare, kua aite rai koe ki tetai patete i runga i te rerue, kare koe i kite e eaa te ngai taau ka inangaro i te aere. No reira e noo marie e toou nga metua, akakiki i tetai pepa angaanga  “Toku Au Akakoroanga no te Apii,” i te kapi 28. Ka tauturu te reira ia koe kia akamou i toou manako e ka tauturu ia koe e toou nga metua i te parani eaa te roa ka tau kia noo koe ki te apii.​—Maseli 21:5.

Kare e ekoko e ka akoako atu toou au puapii e etai atu ia koe no runga i te maata o te apii ka tau kia rave koe. Te mea maata ra, na toou nga metua te tukuanga tika openga. (Maseli 1:8; Kolosa 3:20) Me akaruke koe i mua ake ka taeria ai toou au akakoroanga no te apii taau e toou nga metua i iki, te akamutu ra koe.

Eaa ra te au tumu tikai i akamutu ei au? Kia matakite eiaa e akavare ia koe uaorai. (Ieremia 17:9) E tu paruparu no te tangata kia manako e e tumuanga tau tona kia rave i tetai mea no tona uaorai anoano tika kore.​—Iakobo 1:22.

Tata ki konei, i te au tumuanga tau i inangaro ei koe kia akamutu vave ua i taau apii.

․․․․․

Tata i konei tetai au tumu no toou uaorai anoano tika kore i te akamutu.

․․․․․

Eaa te au tumuanga tau taau i tata ki raro? E rua nga mea koia oki, penei ei tauturu i toou pamiri i te pae moni me kore kia piri ki te angaanga oronga tauturu. Te au tumu no toou uaorai anoano tika kore, penei e kia kape i te au tarere me kore kia kore e akapapa apii akaou i te kainga. Ko te akaaoanga, koia oki kia kite e eaa te akakoroanga tikai​—e tumuanga tau ainei me no toou uaorai anoano tika kore?

Akara akaou i taau i tata ki raro, akamanako meitaki mei te 1 ki te 5, i te au tumu i inangaro ei koe kia akamutu i te apii (1 akaari i te au mea kare e puapinga roa ana, 5 te au mea puapinga roa atu). Mei te mea te tumu i akamutu ei koe e kia kopae ua i te au manamanata, papu e ka poitirere koe.

Eaa te Tarevake me Akamutu?

Aite rai te akamutu i te apii, ki te rere anga mei runga i tetai rerue i mua ake ka tae ei ki taau ngai i akakoro. Penei e e nooanga ngata a runga i te rerue e kare te au patete e oaoa ana. Me rere ra koe mei runga i te rerue, kare koe i tae ki taau ngai i akakoro ei, kare e kore e ka rokoia koe e te kino. Mei te reira rai me akamutu koe i te apii, penei kare e taeria e koe toou akakoroanga no te apii, e penei ka akatupu koe i tetai au manamanata no taua atianga ua e no te tuatau ki mua, mei teia rai:

Au manamanata no taua atianga ua Kare e kore e ka ngata roa atu ia koe i te kimi i tetai ngai angaanga, e me rauka mai tetai, penei meangiti roa ake te moni i taau ka rauka mai naringa koe i akaoti i taau apii. Kia rauka te turanga tau no te oraanga, penei ka roa atu te au ora ka angaanga koe i roto i te au turanga mareka kore roa atu, i to te apii e aere ra koe.

Au akaaoanga roa te tuatau Te akaari maira te kimikimianga e ko te aronga tei akamutu i te apii, kare e kore e e oraanga kopapa makimaki ua to ratou, ka anau tamariki vave ua, ka peke ki roto i te are auri, e ka irinaki ua ki runga i te porokaramu tauturu a te kavamani.

E tika rai e kare e akapapuanga, e ka kopaeia teia au manamanata me akaoti koe i taau apii. No reira eaa koe ka takino ei ia koe uaorai na te akamutu anga?

Au Puapinga no Tei Kare i Akamutu

Tika roa e, me kare koe e pati i te tarere me kore e ra ngata tikai toou i te apii, penei ka inangaro koe i te tuku te au​—penei ka akaraanga puapinga kore ua tetai ua atu manamanata a te tuatau ki mua, me akaaiteia ki toou turanga kino i teianei. Inara i mua ake ka rave ei koe i te mea “mama” roa atu, e akamanako e eaa ta te au tamariki apii tei taiku ia mua ake e karanga ra e kua puapingaia ratou no te mea kare ratou i akamutu i te apii.

“Kua kite au i te akakoromaki, kia maroiroi roa atu te manako. Kua kite katoa au e me ka inangaro koe kia mataora i te rave anga i tetai apinga, naau rai e rave i te reira apainga. Na te noo atu anga ki te apii, kua kite au i tetai au mea ka rauka iaku kia taangaanga me karatuati au mei te apii.”​—Rachel.

“Kua kite au i teianei e me angaanga pakari au, ka taeria iaku toku au akakoroanga. Te apii nei au i te rave i te angaanga no runga i te maani apinga matini i te apii teitei, te ka tauturu iaku kia tau no te ngai angaanga taku i iki ei tangata ripea matini nenei puka.”​—John.

“Kua riro te apii, ei apii mai iaku i te rapakau i te au manamanata, i roto i te are apii me kore i tetai ngai ke mai. Te kite anga e eaa taku ka rave me aro atu i te au akaaoanga i te pae akatemia, te pae pirianga tangata, e te pae kopapa, kua tauturu tikai te reira iaku kia tupu ki te pakarianga.”​—Cindy.

“Kua tauturu te apii i te akapapa iaku no te au akaaoanga o te ngai angaanga. Tetai katoa, e maata te au turanga taku i aro atu tei akakeu maata iaku kia akara marie i te au tumu no toku akarongo, no reira kua riro te noo atu anga ki te apii ei akaketaketa i toku irinakianga i te Atua.”​—Rose.

Kua tata te ariki pakari ko Solomona e: “E ngari ake te openga ra i te akamataanga ra; e mea meitaki te tangata ngakau akakoromaki i te tangata ngakau parau ra.” (Koheleta 7:8) No reira eiaa e akamutu mari ra, e akakoromaki i te akaaere anga i te au manamanata taau e aro atura i te apii. Me akapera koe, ka kite koe e ka meitaki roa atu koe a muri ake.

KIA AKAMANAKO

● Akapeea te akanoo anga i tetai au akakoroanga poto no te apii, i te tauturu anga ia koe kia taangaanga meitaki i toou taime i te apii?

● Eaa i puapinga ai noou kia kite e eaa te tu angaanga taau ka inangaro me akaruke koe i te apii?

[Pia/​Au Tutu i te kapi 27]

EAA TA TOOU AU OA E KARANGA RA

“Ko te apii te ngai i kite ei au i te inangaro i te tatau puka. E mea manea tikai kia rauka i te marama atu i te aerenga manako o te ngakau o tetai tangata na roto i te tatauanga.”

“Manga ngata rai iaku te akaaere i toku taime. Inara me kare e apii ka kino roa atu au! Tauturu te apii iaku kia akamou ki taku peu matau, e kia aru i taku papaanga, e kia akaoti i te au mea puapinga roa atu.”

[Au Tutu]

Esme

Christopher

[Pia i te kapi 28]

TOKU AU AKAKOROANGA NO TE APII

  Te angaanga maata a te apii koia oki ei akapapa ia koe i te kimi ngai angaanga te ka tauturu ia koe i te akono ia koe uaorai e te utuutu, penei i tetai pamiri noou. (2 Tesalonia 3:10, 12) Kua taka ainei ia koe e eaa te ngai angaanga taau ka inangaro, e akapeea toou taime i te apii i te tauturu anga ia koe i te akapapa no te reira? Ei tauturu ia koe kia akataka e me te taki ra taau apii ia koe na roto i te mataara tano, e pau i teia au uianga:

Eaa ra toku au tu memeitaki? (Ei akatauanga, e piri meitaki atu ana koe ki te tangata? E reka ana koe i te taangaanga i to nga rima i te maani me kore i te ripea apinga? E kite ana koe i te akarakara meitaki e te akono i te au manamanata?)

․․․․․

Eaa ra te au ngai angaanga taku ka rave te ka akatika iaku kia taangaanga i toku au tu memeitaki?

․․․․․

Eaa ra te au tikaanga e rauka ai te ngai angaanga i te ngai e noo ra au?

․․․․․

Eaa te au apii taku e rave nei te ka akapapa iaku no te kimi ngai angaanga?

․․․․․

Eaa te au tuanga apii taku e rave nei te ka tauturu iaku kia taeria meitakiia toku au akakoroanga?

․․․․․

E akamaara e ko toou akakoroanga koia oki kia karatuati mai ma tetai apiianga te ka rauka ia koe te taangaanga. No reira eiaa e aere ua atu rai, mei te tamaiti apii​—tei noo ua atu “ki runga i te rerue” no tetai tuatau taka kore, no te mataku ua nei i te au apainga a te aronga mamaata.

[Pia i te kapi 29]

RETA POTO KI TE AU METUA

“Toku au puapii, ka iu koe!” “Maata roa taku apii ka akapapa i te kainga!” “Ngata ua ana iaku kia pati i taku apii​—eaa i reira te puapinga kia tauta?” No taua au tu manamanata ra, kua inangaro tetai au mapu i te akamutu i te apii i mua ake ka rauka ai ia ratou te kite te ka anoanoia no ratou i roto i te oraanga. Me te inangaro ra taau tamaiti me kore taau tamaine i te akamutu i te apii, eaa ra taau ka rave?

Akamanako mari i toou uaorai tu no runga i te apii. I manako ana ainei koe e e kaimoumou taime ua te apii​—‘mei te noo rai i roto i te areauri,’ ka akakoromaki koe e tae ua atu ki te ra e rauka ai ia koe te aruaru i te au akakoroanga meitaki atu? Me koia ia, penei ka piri atu toou tu ki taau tamariki. Ka riro ra te apiianga meitaki ei tauturu ia ratou kia rauka “te pakari tau ra e te manako kite,”​—te au tu ka anoanoia no ratou kia puapingaia ei aronga mamaata.​—Maseli 3:21.

Oronga i te tauturu. Tetai aronga ka meitaki ua ta ratou apii, kare ra oki e kite e ka akapeea me apii—me kore kare e tau ana te turanga no te reira. Penei tetai ngai meitaki i te apii, ka inangaroia tetai kaingakai e kia rava ua te marama e te au apinga kimikimi. Ka rauka ia koe te tauturu kia tupu te kite o taau tamaiti​—i te pae apii me kore i te pae vaerua—​na te oronga anga i tetai terenianga e te turanga tau no te akamaaraara i te au manako ou e te au irinakianga.​—1 Timoteo 4:15.

Piri atu ki roto. E akamanako i te au puapii e te aronga ako ei tauturu, eiaa ei enemi noou. Aravei atu ia ratou. Kia kite i to ratou ingoa. Tuatua kia ratou no runga i te au akakoroanga e te au akaaoanga o taau tamaiti. Me te ngata ra i taau tamaiti tana apii, e kimi e eaa te tumu. Ei akaraanga, te manako ra ainei taau tamaiti e me meitaki tana apii, ka riro aia ei takete na te tamariki tamatakutaku? E manamanata ainei tona i te puapii? Akapeea te au apii? Ka anoanoia taau tamaiti kia tauta pakari i te apii, eiaa ra kia riro ei apainga teiaa. Tetai mea ke: E tumu ke mai ainei tetai penei i te pae kopapa mei te mata marama kore rai, me kore mei te tu ngata i te tamou apii?

Te maata atu i taau piri ki roto i te tereni anga i taau tamaiti i te pae apii e te pae vaerua, ko te maata atu ia o te tikaanga no taau tamaiti kia puapingaia.​—Maseli 22:6.

[Tutu i te kapi 29]

Te akamutu i te apii, aite rai ki te rere anga mei runga i te rerue i mua ake ka tae ei ki te ngai taau i akakoro