Ngaruerue Enua i Aiti​—Akaarianga i te Akarongo e te Aroa

I te Ruirua o Tianuare 12, 2010, i te 4:53 i te avatea aiai, kua akarongo a Evelyn i te aruru maata mei te tangi anga pairere e rere ra na raro mai, e kua keukeu te enua. I te pae mai, kua ngaa te patu tarava e kua pururu te au are ki raro. Te akamutuanga te keukeuanga, kua kake a Evelyn ki tetai ngai teitei te akara i te au mea e tupu ra. Takapini iaia kua akarongo aia i te au tangata e aue ra. Kitea uaia atura te au reu timeni mei te oire maata o Aiti, ko Port-au-Prince.

I ROTO i tetai nga tekoni, kua inga te au are, te au are kavamani, te au pangika, te au are maki, e te au are apii. Tukeke te au tangata tei mate—tere atu i te 220,000. Mei tetai 300,000 tei kino.

Maata te aronga i ora mai, te noo poitirere ua ra e te muteki i te pae i to ratou are pururu. Kua angaanga pakari tetai pae i te keri i te au toka pururu ki to ratou rima i te akaora mai i te kopu tangata e te au tangata tupu. Kare te uira paoa e angaanga ana e kua viviki mai te poiri, i taangaanga ei te aronga tauturu i te au mori pata e te au kanara.

I roto i te oire o Jacmel, kua piritia a Ralphendy e 11 ona mataiti i raro ake i tetai are, kua pururu tetai ngai. No tetai au ora, kua angaanga pakari tetai pupu tauturu i te uuti mai iaia ki vao. No te putuputu o te ngaruerue i muri ake, kare ratou i tauta ua atu no te mataku e ka pururu mai te taua are ki runga ia ratou. Kare tetai mitinari o te Au Kite o Iehova, ko Philippe i tuku i te au, te akamaramaanga e, “kare e rauka iaku i te akaruke ia Ralphendy kia mate.”

Kua kovete atu a Philippe e tetai au tangata e toru na roto i tetai ngai oiti i raro ake i te are tei pururu e kua neke marie atu ma te matakite ki te ngai e takoto ra a Ralphendy, tei piritia te vaevae i raro ake i te toka. Mei te turuaipo e aere ua atu, to ratou angaanga matakite anga i te akaatea i te au toka. Te au taime ravarai o te ngaruerue, ka akarongo ratou i te patu e neke ra e te ngaa anga. I te ora 5:00 i te popongi, tere atu i te 12 ora i muri ake i te ngaruerue, kua uuti mai ratou ia Ralphendy ki vao.

Mea mii ra, kare i puapinga ana taua au tautaanga ravarai. I roto i te oire o Léogâne tei takino pakariia e te ngaruerue enua, kua ora mai a Roger e tana tama mua ko Clid te pururu anga to ratou are. Kua mate ra tana tamaiti openga ko Clarence. Te ora ra rai te vaine a Roger ko Clana e te rauka ra rai i te tuatua, inara kua piritia tona upoko i raro ake i te tauu are. Kua angaanga pakari a Roger e tona oa i te akaora mai iaia. Kua raurau mai aia i raro ake i te toka pururu e, “taviviki!” “Te paruparu nei au! Kare e rauka ana iaku i te akaea!” E toru ora i muri mai, kua tae mai te pupu tauturu. Inara te amo mai anga ratou iaia ki vao, kua mate aia.

Ruitoru, Tianuare 13, Ra 2

Te marama mai anga kua kiteia atu e e maata te kino i tupu. Kua kino tikai te oire o Port-au-Prince. Te tae anga te au nuti o te kino ki te ao  katoa, kua akapapa te au akaaereanga tauturu e te au tangata tataki tai ngakau oronga takapini i teianei ao i te tauturu mai. Kua kite mai te au tangata tauturu i ko i te opati o te Tominika Repapuriki o te Au Kite o Iehova, mei tetai 200 maire (300 kiro mita) te mamao, i te ngaruerue enua. Te kite anga e kua tupu te ngaruerue enua i te ngai tikai maata te tangata i Port-au-Prince, vaitata rai e toru tuanga o te iva mirioni tangata o Aiti, kua parani viviki te Au Kite i Tominika i te tauturu atu.

Kua tupu te ngaruerue enua openga o Aiti e 150 mataiti i topa. No reira kare a Aiti i akatu i te au are kare e takinoia e te ngaruerue enua, kua patu ra i te au are te ka paruru i te au tangata mei te uriia e te vaipuke. No reira, kua takinoia te maataanga o te paruru patu e te tauu are patu e te ngaruerue enua e 7.0 te ririnui. Ko te opati ra o te Au Kite o Iehova i Aiti tei akatuia i te mataiti 1987, kua maaniia kia kore e kino i te tuatau ngaruerue enua. Noatu e kua akatuia i te ope i te tua itinga o Port-au-Prince, kare rava te reira i kino ana.

Te roaanga o te po, kua riro te opati i Aiti ei ngai tauturuanga maata. I te mea e kare e rauka i te komunikeiti ki te pa enua na roto i te terepaoni e te i-mere, e rua taime te aere anga te au mema angaanga ki te ope o Tominika Repapuriki i te tuku atu i te au ripoti. Taua taime rai, anere ua atu tangata tei kino, tei aere mai ki te ngai o te opati manga o Aiti, maataanga kua kino tikai. Maata tei apainaia ki tetai au are maki e angaanga ra i te reira ngai, kua viviki te ki i te tangata.

Takapini i te au are maki, te takoto aere ra te aronga i kino i runga i te one—te tae ua ra te toto e te aue maata ra. Ko Marla tetai i roto ia ratou, e varu ora iaia i raro ake i tetai are pururu. Kare e rauka iaia te nekeneke i tona nga vaevae. Na tona tangata tupu i akapae mai iaia ki vao e kua apai iaia ki te are maki, inara ko teea are maki? Kua aere atu a Evan, e taote Kite tei tae vave mai mei Tominika Repapuriki, i te kimi iaia, tona ingoa ua tana i kite.

Kua pati rai e 24 ora mei te taime o te ngaruerue, e kua poiri akaou. Te takai aere anga na runga ake i te au kopapa mate i vao ake i tetai  are maki, kua pure muteki a Evan e kua kapikipiki i te ingoa o Marla. Kua rongo atu aia i tetai tangata e pau maira, “Teia au!” Kua akara mai a Marla kiaia e kua katakata mai. Ma te poitirere, kua ui atu a Evan e, “Eaa koe i katakata mai ei?” Kua pau mai aia e, “No te mea i teianei tei te pae au i toku taeake pae vaerua.” Kare i rauka ia Evan te tapu i tana aue.

Paraparau, Tianuare 14, Ra 3

Kua akanoonoo te ngai maata o te Au Kite o Iehova i te ao katoa, i Marike​—kapiti mai te opati manga i Kanata, Kuaterupe, Matinike, Tiamani, Tominika Repapuriki, Varani, e tetai atu au ngai—​tetai au tauturu kia taangaanga meitakiia te au apinga tei rauka mai, au apinga akaoro, komunikeitianga, moni tauturu, e te aronga angaanga. Te katoaanga, e 78 aronga kite rapakau maki e Au Kite no Iehova tei aere mai i te tauturu, e te aronga tauturu e manganui. Tae anga ki te 2:30 i te popongi, kua akaruke te toroka mua i te opati manga o Tominika no Aiti ma te apinga tauturu, mei tetai 15,000 paunu (6,804 kiro karama) kai, vai, vai rakau, e tetai atu au apinga materia.

Te tae anga te apinga i taua popongi ra, kua akapapa te aronga angaanga o te opati manga i Aiti i te tua tua i te au apinga. Kua uuna te aronga angaanga tauturu i te au apinga, kia kore te aronga keia e keia i te kai kia oko. Kua angaanga te aronga tauturu i te po e te ao te koukou i te kai e tetai atu au apinga ki roto i te au pute rikiriki na te pamiri e te au tangata tataki tai. Te au marama tei aru mai, kua tua tua te Au Kite o Iehova, ma te kore e tutaki, tere atu i te 1,000,000 paunu (450,000 kiro karama) apinga orongaia, pera katoa tere atu i te 400,000 kai.

Varaire, Tianuare 15, Ra 4

Tae anga ki te tuaero, kua tae mai ki Aiti e 19 Au Kite e au taote, au neti, e tetai aronga kite rapakau maki no Tominika Repapuriki e no Kuaterupe mai. Kua akanoo viviki ratou i tetai ngai rapakau anga. Te aronga tei rapakauia i reira te maataanga e au tamariki matiroeroe. Pera katoa, kua oronga te aronga angaanga o te Au Kite i te kai e te taporeni no te au tamariki matiroeroe. “Te akameitaki nei au i te Au Kite o Iehova,” i karanga ai a Étienne, te akaaere o te tamariki matiroeroe. “Kare rava au i kite e ka akapeea matou me kare ratou.”

Ngaro e Kua Kitea Mai

Te tupuanga te ngaruerue, akara atu a Islande e itu ona mataiti, i vao i tona are e kua kite atu i te au uaea uira paoa e purapura ra. Kua inga te paruru are, e kua pururu te piriki ki raro, te aati anga i tona vaevae e kua kino tikai aia. Te takiia mai anga aia mei roto i te au toka pururu, kua apai atu tona metua tane ko Johnny ia Islande ki tetai are maki i tetai ope mai o Tominika. Kua apaina atu aia ki tetai are maki i te oire maata o te enua, ko Santo Domingo. Inara te ringi atu anga a Johnny i te are maki i muri mai, kare a Islande i reira.

E rua ra te kimi anga a Johnny ia Islande i te au ngai ravarai, kare ra i kiteaia. Kua apainaia aia ki tetai are maki ke, e kua akarongo atu tetai tangata tauturu i te are maki iaia e pure ra kia Iehova. (Salamo 83:18) “Te inangaro maata ra koe ia Iehova?” i ui mai ei te tangata tauturu. “Ae,” kua pau atu a Islande na roto i te aue. “Eiaa e manamanata,” i akapapu mai ei te tangata tauturu kiaia. “Ka tauturu mai a Iehova ia koe.”

Kua pati tauturu a Johnny ki te opati o te Au Kite o Iehova i Tominika Repapuriki no te kimi  anga ia Islande. Kua tauturu atu tetai Kite ko Melanie tona ingoa i te kimi ia Islande. Ia Melanie e uiui ra i ko i tetai are maki, kua rongo atu te tangata tauturu i te pukapuka anga, tei akarongo ana ia Islande i te pure anga, e kua tou atu e teiea te tamaine. Kare i roa ana, kua taokotaiia atu a Islande ki tona pamiri.

Vavaianga e te Tauturu Rapakau Anga

Maata te aronga tei kino e iti ua tei rapakauia me kore kare i rapakauia i mua ake ka tae atu ei ki te ngai tei akanooia i te opati o te Au Kite i Aiti, e to ratou ngai kino kua riro ei maki akakai. Maata te taime, te ravenga e ora ai te tangata maki, te tipu anga i te mema kopapa. I nga ra mua muri ake te ngaruerue, kare e rava ana te au apinga vavai, vai rakau, e te vai rakau takore mamae. Kino tikai te turanga, e no te au taote katoa. Kua tuatua tetai e, “Te vai nei te au mea i tupu, taku e inangaro nei kia takore atu te Atua i roto i toku manako.”

Te rua o te epetoma muri ake te ngaruerue, kua tae mai te au taote Kite tukatau e te au apinga no te vavai anga ngata e te rapurapuia ra, no Europa mai. Kua rave te pupu rapakau e 53 vavai anga e e tauatini ua atu rapakau anga. Kua tae mai tetai Kite ko Wideline, e 23 ona mataiti ki Port-au-Prince e tai ra i mua ake te ngaruerue. Te tupu anga te reira, kua paii tona rima e kua tipuia i roto i te are maki. Muri mai, kua apai te kopu tangata iaia ki tetai are maki i te pae mai i tona kainga i Port-de-Paix, e itu ora te mamao.  Kua kino roa atu to Wideline turanga, no reira te aronga angaanga o te are maki i akamutu ei i te rapakau iaia no te mea manako ratou ka mate aia.

Te kiteanga i tona tumatetenga, kua aere atu tetai pupu Kite rapakau mei ia Port-au-Prince i te rapakau ia Wideline e te akaoki mai iaia kia rapakau meitakiia. Kite atu anga te aronga maki e kua aere mai tona au taeake pae vaerua i te tiki iaia, kua maeva ratou. Ma te tauturu a tona pamiri e te putuputuanga, te ariki nei a Wideline i tona turanga ou.

I roto ia Tominika Repapuriki, kua tarau te Au Kite o Iehova i tetai au are ei ngai tauturu rapakau anga i te aronga maki tei tukuia mai ki reira. Kua taangaangaia teia au are e te Au Kite na te tauiui anga i te aronga tauturu—au taote, neti, taote rapakau natura, e tetai atu aronga akono maki. Kua akono meitaki ratou i te au anoano o te aronga maki i te tuatau e meitaki maira ratou.

Akakite Anga i te Akarongo, Manakonakoanga, e te Aroa

No te 56 Are Uipaanga Patireia o te Au Kite o Iehova i Aiti e 6 rai tei kino i te ngaruerue enua. Kua noo te maataanga o te Au Kite tei takinoia e te ngaruerue anga i roto i te au are uipaanga kare i takinoia me kore i tetai au ngai atea ua. Kua akanoonoo te Au Kite, tei matau i te akaputuputu ki tetai ngai, ia ratou uaorai mei ta ratou e rave ana i ko i te au akaputuputuanga.

“Kua rave tamou matou i te au porokaramu pae vaerua a te putuputuanga,” i akamarama mai ei a Jean-Claude, e akaaere no te Au Kite o Iehova i te reira ngai, “te oronga anga i te au mea  puapinga ei akatinamou i te au mapu e te aronga pakarikari.” Eaa tei tupu mai? “Rekareka tikai au i te kite atu i te Au Kite o Iehova e tutu aere ra rai,” i tuatua ai tetai tangata. “Me kare matou e kite atu ia kotou, manako mai matou e e kino tikai te au mea.”

Kua oronga te Au Kite i te pumaana ki te au tangata. Akamarama mai tetai Kite e, “vaitata rai ko te tangata ravarai ta matou ka aravei atu, te irinaki ra e ko te ngaruerue enua e akautunga anga na te Atua.” “Kua akapapu atu matou kia ratou e e tumatetenga natura te ngaruerue enua e kare na te Atua i akatupu. Kua akaari atu matou ia Genese 18:25. Te akakite ra a Aberahama i reira e kare rava te Atua e takore atu i te aronga meitaki e te aronga kino. Kua akaari katoa atu matou ia Luka 21:11. Kua totou a Iesu i te au ngaruerue enua maata no teia tuatau, e kua akamarama atu matou e kare e roa atu ana ka akatu akaou mai aia i tei akaperepereia e ka takore atu i te au mamae ravarai. Manganui te au tangata tei akameitaki mai no ta ratou i kite.” *

Noatu ra, te vai nei rai te au akaaoanga. “Kua tupu te tumatetenga mua, ko te ngaruerue enua. Teianei ka akono atu tatou i tei tupu mai,” i akakite ei tetai taote Kite, ko Jean-Emmanuel. “I te pae mai i te kino no te au maki tukeke e tupu ra i roto i te urupu tangata, te repo, te mauu tikai o te au puakapa, ko te manako taitaia tei meangiti mai kare ra i ngaro.”

Te au epetoma i muri ake te ngaruerue, kua aere mai tetai Kite ki te ngai rapakau anga kua kopekope mai no te putuputu i te mamae upoko e te kare e varea ana e te moe, e maki matauia i muri ake i te tumatetenga. “Kua u ana toou upoko i tetai apinga?” i ui ei tetai neti Kite. “Kare,” i pau atu ei aia. “Kua mate taku vaine akaipoipo e 17 mataiti. Inara kua irinaki maua e ka tupu teia. Kua akakite mai a Iesu e ka tupu te reira.”

Te marama anga i te tumu no te manamanata, kua tuatua atu te neti e: “Kua ngaro toou tokorua, kua roa to korua nooanga. E mea tumatetenga tikai! Meitaki ua ra te mii e te aue. Kua aue ana a Iesu te mateanga tona oa ko Lazaro.” No reira, kua aue te tangata taitaia.

I roto i te 10,000 tuma Au Kite i taua ngai ra, e 154 tei mate no te ngaruerue enua. Tere atu i te 92 patene o te au tangata e noo ra i Port-au-Prince, e tai me kore maata atu to ratou aronga akaperepere tei mate no te ngaruerue enua. Ei tauturu atu i te aronga e mii ra, kua atoro putuputu te Au Kite o Iehova i te au tangata tei taitaia tikai i te pae kopapa e te pae manako, te oronga anga te atianga no ratou kia akakite mai i to ratou manako ki tetai tangata ka irinaki ratou. Kua kite takere te Au Kite e mii ra i te taputou a te Pipiria no te tuakaouanga e te enua parataito, ka anoano katoaia ra ratou kia akakite i to ratou manako ki te au taeake Kerititiano e kia akarongo i te au tuatua tangi aroa ei akamaroiroianga.

Teia Tuatau e te Tuatau ki Mua

Kua tata te apotetoro ko Paulo e: “Te vai nei te akarongo, te manakonako, e te aroa, e toru ra; ko tei maata ra i taua toru nei, ko te aroa ïa.” (1 Korinetia 13:13) Te tauturu ra taua au tu ra i te Au Kite e manganui i Aiti kia akakoromaki i te au turanga i teia tuatau, kia akamaroiroi i tetai ke, e kia akara atu i te tuatau ki mua ma te mataku kore. Te kite meitakiia ra te akarongo mou, te taokotaianga, e te tu maanaana e tupu ra no te tauturuanga a te pa enua. “Kare rava au i kite ana i taua tu aroa i mua atu ana,” i tuatua ai a Petra, tetai taote Kite no Tiamani tei aere mai i te tauturu. “Kua aue maata tikai au, no te mataora ra kare no te mamae.”

Kua kapiki The Wall Street Journal i te ngaruerue enua o Aiti te mataiti 2010 e ko “te takoreanga natura kino roa atu ta tetai enua okotai i kite mai, ma tetai atu au tumatetenga tukeke.” Mei taua ngaruerue enua ra, kua kite atu teianei ao i te au kino pakari atu, te mea natura e ta te tangata i akatupu. Ka ope ainei teia au tu kino? Kua papu tikai i te Au Kite o Iehova i Aiti e takapini i te ao, e kare e roa atu ka tae mai te ra me akatupu te Atua i te taputou a te Pipiria: “E nana e orei i te roi-mata katoatoa; e e kore rava te mate, e te aue, e te mii; e te mamae oki, e kore katoa ïa; no te mea kua kore te au mea taito.”—Apokalupo 21:4.

[Tataanga Rikiriki i Raro]

[Tataanga i te kapi 21]

“Kare e rauka iaku i te akaruke ia Ralphendy kia mate”

[Tataanga i te kapi 25]

“Rekareka tikai au i te kite atu i te Au Kite o Iehova e tutu aere ra rai”

[Pia/​Au Tutu i te kapi 23]

AKATUANGA I TE AU ARE NO TE ARONGA I KINO

I roto i tetai marama i muri ake te ngaruerue anga, kua akamata te au kamuta karape o te Au Kite o Iehova i te akara meitaki i te au are ka tau ei nooanga no te au pamiri. Maata tei takoreia te au kainga, ka anoano i tetai are ei nooanga no ratou no tetai tuatau poto, e e rauka mai ei tetai are tinamou no ratou.

“No runga i ta te akaaereanga tauturu o te pa enua i kite mai, kua maani matou i tetai au are kare e oko maata, mama ua i te akanoonoo, aiteite ki te tu o te au are tei noo ana te maata ki roto,” i akamarama ai a John, e mema angaanga i te opati manga i Aiti. “Kua oronga mai te reira i te paruru anga mei te ua e te matangi, ma te kore e takinoanga i te pamiri, e ua ake ka tupu mai tetai au ngaruerue anga.” E toru rai epetoma i muri ake i te ngaruerue, kua akatu tetai pupu tauturu o Aiti e te pa enua i tetai au are no tetai tuatau poto.

Kua rekareka te au tangata i runga i te mataara i te au toroka e apai ra i te au tuanga o teia au are. Kua akakite tetai opita angaanga no Aiti, tei akatika kia apaina mai te au apinga akatu are e: “Ko te Au Kite o Iehova te aronga mua i aere mai mei tetai ope i te tauturu i te au tangata. Kare ratou e tuatua ana no te tauturu mai, mari ra kua rave tikai ratou i te reira.” No te nga marama mua i muri ake i te ngaruerue enua, kua akatu te Au Kite e 1,500 are no te aronga tei takoreia to ratou are.

[Mapu i te kapi 20]

(No runga i teia, akara i te puka)

AITI

PORT-AU-PRINCE

Léogâne

Ngai tikai

Jacmel

TOMINIKA REPAPURIKI

[Tutu i te kapi 22]

Marla

[Tutu i te kapi 22]

Islande

[Tutu i te kapi 22]

Wideline

[Tutu i te kapi 24]

Aere ra tetai pupu Kite o Iehova i Aiti te akapumaana i te au tangata tei kino no te ngaruerue enua

[Tutu i te kapi 24]

Rapakau ra tetai taote i tetai tamaiti i te ngai akanooia e te Au Kite o Iehova