Ui te au Mapu E

Eaa Taku ka Tau Kia Kite no Runga i te Kai Avaava?

Akara i teia au ikianga, e oti tuku i te ✔ ki roto i te pia taau i manako e te akataka maira i toou tu.

□ Inangaro ua au te kite

□ Maata toku manamanata

□ Inangaro au kia marekaia mai au

□ Manamanata au kua kake toku paunu

ME KUA akaira koe i tetai ua atu o te au pia, aite atu rai toou tu ki toou au oa e kai avaava ra me kore e manako akapera ra. * Ei akaraanga:

Akatupu i te inangaro kia tongi ake. “Inangaro au kia tongi e mei teaa rai, no reira au i rave ei i te avaava mei ko i tetai tamaine i te apii, e oti oro au ki vao i te kai i te reira.”​—Tracy.

Akaaere i te manamanata e kia marekaia mai. “Karanga te tamariki i te apii e, ‘Inangaro au i tetai avaava,’ e oti i muri ake, ‘Aue, te mako e!’ Taku tera e inangaro ana i te taime manamanata.”​—Nikki.

Akatopa i te paunu. “E kai avaava ana tetai au tamaine kia ikoke ua ratou​—mama ake ia i te akakore i te kai!”​—Samantha.

Mua ake ra ka tutungi ei i taau avaava mua—me kore i te rua—tapu ana e akamanako. Eiaa e akaaite ia koe ki te ika e paopao ra i tetai maunu i runga i te matau. Tika rai, e tutaki meangiti ua te ka rauka i te ika, kareka ra ko tona oraanga te oko! Kore ei e aru i te ako a te Pipiria, kia taangaanga ‘i toou ngakau pikikaa kore.’ (2 Petero 3:1) Pau i teia au uianga e aru mai nei.

Eaa Tikai Taau i Kite no Runga i te Kai Avaava?

Akaira i te tuatua okotai, tika me kore pikikaa.

a. ․․․ Akaiti te kai avaava i te manamanata.

e. ․․․ E pupui mai ana au, vaitata rai i te auai pouroa.

ng. ․․․ Kare toku oraanga kopapa e akakinoia e te kai avaava, kia pakari roa ake au.

i. ․․․ Ka riro au ei mea manea roa atu ki te au vaine e te au tane me kai avaava au.

ke. ․․․ Me kai avaava au ko au anake ua te ka mamae.

mo. ․․․ Kare e kino i te Atua me ka kai avaava au e me kare.

Au Pauanga

a. Akaiti te kai avaava i te manamanata.​—Pikikaa. Noatu e ka akamaru poto ua mai te kai avaava i te au tu kinokino me akamutu te kai avaava,  kua kite mai te au taineti e ka akamaata atu te nikotini i te kemikara e akatupu ana i te manamanata.

e. E pupui mai ana au, vaitata rai i te auai pouroa.​—Pikikaa. Te akakite maira tetai au apiianga e, tere atu i te 80 patene au apinga i roto i te auai avaava e vai atu ana ki roto i te kopapa.

ng. Kare toku oraanga kopapa e akakinoia e te kai avaava, kia pakari roa ake au.​—Pikikaa. Ia koe e kai ra i te avaava tataki tai ka maata atu te kino, e ko tetai au tu kino ka tupu i te reira taime tikai. E taero ana tetai au tangata me kai okotai ua avaava. Ka meangiti mai te maata o te reva i roto i te ate mama, e ka mare putuputu ua rai koe. Ka karukaru vave toou pakiri. Ka akamaata atu te kai avaava i te kino ki toou au mero ainga, te manako mataku, e te ngakau taitaia.

i. Ka riro au ei mea manea roa atu ki te au vaine e te au tane me kai avaava au.​—Pikikaa. Kua kite mai te tangata kimikimi ko Lloyd Johnston e ko te au mapu kai avaava “kare ratou e manea ana ki te maataanga o te au tane e te au vaine.”

ke. Me kai avaava au ko au anake ua te ka mamae.​—Pikikaa. Te auai a te aronga kai avaava e tauatini ua atu tangata ta te reira e tamate ana i te mataiti; ka takino i toou pamiri, au oa, pera katoa taau au manu akaperepere.

mo. Kare e kino i te Atua me ka kai avaava au e me kare.​—Pikikaa. Te aronga e inangaro ra i te akamareka i te Atua kia tama ia ratou uaorai “i te au viivii katoa o te kopapa.” (2 Korinetia 7:1) E mea papu tikai e ka akaviivii te kai avaava i te kopapa. Me iki koe kia viivii koe, kia akakino ia koe uaorai e etai atu na te kai avaava anga, kare koe i te oa no te Atua.​—Mataio 22:39; Galatia 5:19-21.

Mataara i te Kopae

No reira, eaa taau ka rave me oronga atu tetai tangata i te avaava naau? Tetai pauanga papu e te mama ua mei te karanga anga e, “Kare, kare au e kai avaava ana,” ka meitaki ua te reira. Me maro mai te tangata e me tatiaeae mai ia koe, akamaara e naau te ikianga. Penei ka karanga atu koe e:

● “Kua akara ana au i te au kino, e kua iki au e kare au e kai i te avaava.”

● “E au akakoroanga puapinga toku no te tuatau ki mua te ka akaroa atu i toku oraanga.”

Mei te au mapu rai i taikuia i mua ake i roto i teia atikara, penei ka kite mai koe e ko te taomianga pakari roa atu, ko toou uaorai inangaro i te kai avaava. Me koia ia, e patoi atu i teia ‘inangaro’ na te uriurianga i te au uianga mei teia:

● Ka rauka tikai ainei toku puapinga me kai avaava? Ei akatauanga, me ka kai avaava au kia marekaia mai e etai ke, ka arikiia ainei au e ratou noatu e kare e aiteite ana toku tu kia ratou? Te inangaro ra ainei au kia piri ki taua au tangata ra te ka rekareka me akakino au i toku uaorai kopapa?

● Eaa te pou ta te kai avaava ka akatupu kiaku i te pae moni, te manamanata o te kopapa, e te ngere i te akangateitei a etai ke?

● Ka akaoko puareinga ua ainei au i toku pirianga oa ki te Atua no te avaava ua nei?

Akapeea i reira me kare rava e rauka ana ia koe i te akamutu. Eaa i reira taau ka rave kia rauka i te akamutu?

 Peea me Akamutu

1. Akapapu kia koe uaorai. Tata i taau au tumu no te akamutu, e e akara putuputu akaou i teia papaanga. Te anoano kia ma i mua i te Atua ka riro ei akakeuanga ririnui.​—Roma 12:1; Ephesia 4:17-19.

2. Kimi i te tauturu. Me i kai avaava ngaro ua ana koe, teia te taime meitaki i te akamutu. Akakite ki te aronga i unauna ana koe i taau kai avaava e ka akamutu koe, e e pati i ta ratou turuturu. Pure ki te Atua no te tauturu, me inangaro koe i te tavini iaia.​—1 Ioane 5:14.

3. Akanoo i te ra no te akamutu. Oronga e rua epetoma noou me kore i raro mai, akaira i te ra e akakoro ra koe i te akamutu ki runga i taau karena. Akakite ki toou pamiri e te au oa e ka akamutu koe i taua ra tikai ra.

4. Kimi e oti takore. Mua ake ka tae ei ki te ra e akamutu ei koe, kimi meitaki i roto i toou pia, motoka, e te au kakau no tetai ua atu avaava. Takore i te reira. Titiriia taau mati pata, paoke mati, e te vairanga reu avaava.

5. Akono anga i te au tu kinokino. Inu maata i te vai ua rakau me kore i te vai, e kia rava te moe. Akamaara e e poto ua te taime mamae, e tinamou ra te puapinga ka rauka mai!

6. Kopae i te au timataanga. Eiaa e atoro atu i te au ngai e te au turanga te ka timata ia koe kia kai avaava. Penei ka anoanoia koe kia akamutu i te piri atu ki te au taeake kai avaava.​—Maseli 13:20.

7. Kopae i te au kotoeanga. Eiaa e akavare ia koe i te karanga anga e, “E tai ua puipui anga toe.” Putuputu taua au kotoeanga ra i te taki atu ki te kai akaou anga i te avaava.​—Ieremia 17:9.

Auraka e Vavare

Pirioni ua atu tara e pou ana i te au kamupani avaava i te mataiti, ki runga i te au akakitekiteanga no te avaava. Peea ake ratou i kore ei e kite e ka akavareia te au mapu e ta ratou maunu, e ka riro katoa mai ei aronga kai avaava tinamou apopo akenei?

Auraka e oronga i taau moni ki te au akaaere oko avaava. Eaa koe ka vare atu ei i ta ratou ereere? Kare taua pupu ra e toou au oa kai avaava e inangaro ana kia meitaki koe. Eiaa e akarongo kia ratou, e akarongo ra i te ako a te Pipiria e te apii kia ‘puapinga ia koe.’—Isaia 48:17.

[Tataanga Rikiriki i Raro]

[Pia/Au Tutu i te kapi 19]

TA TOOU AU OA E TUATUA RA

“Me ui mai tetai tangata kiaku e eaa au i kore ei e kai avaava, ka karanga au e, ‘No te mea kare au e inangaro kia kerekere toku ate e kia poto toku oraanga.’”

“Me oronga mai tetai tangata i te avaava naku, ka karanga au e, ‘Kare.’ Me maro mai ratou iaku, ka karanga au e, ‘Te arai maira ainei koe i toku tikaanga kia rave i taku uaorai ikianga? Kino tikai tena tu i teia tuatau!’”

[Au Tutu]

Benjamin

Heather

[Pia i te kapi 20]

● KUA KITE AINEI KOE?

Te avaava kare e auai​—mei te avaava ngaungau rai—​e maata atu te nikotini i roto, i to te avaava puipui, e 25 tuma kemikara e akatupu ana i te cancer, te ka akamaata atu i te kino o te tuia anga koe e te cancer o te karaponga e te vaa.

[Pia i te kapi 20]

KORE EI E PATI TE TAUTURU A TOOU METUA?

Ngoie atu te akono anga i te taomianga a te au oa, me kua papa koe. Kore ei koe e pati ki toou nga metua kia rave kotou i tetai apiipii anga ei akapapa ia koe i te pau atu i tetai tangata, me oronga mai i te avaava? Pati ia mama me kore ia papa kia akatutu mai i te tuanga a tetai oa marokiakia. Tamanakoanga: Taangaanga i te “Peer-Pressure Planner” i te kapi 132 e te 133 o te Questions Young People Ask​—Answers That Work, Volume 2, kia rauka tetai au manako meitaki e ka akapeea me pau atu.

[Tutu i te kapi 20]

Mei te ika e paopao ra i te maunu, ka rauka te tutaki a te tangata kai avaava kareka ra e openga kino tona