Neke ki te tumu manako rikiriki

Neke ki te ngai o te au tumu tuatua

Te Rotai ra Ainei te Kite Taieni e te Pipiria?

Te Rotai ra Ainei te Kite Taieni e te Pipiria?

Te Manako o te Pipiria

Te Rotai ra Ainei te Kite Taieni e te Pipiria?

“Te puapinga e te mataora o taku angaanga taieni e tupu mai ana i te au atianga ravarai me kitea mai tetai apinga ou e te karanga anga kiaku uaorai e, ‘A, i akapera tikai te Atua i te rave anga i te reira!’”​—HENRY SCHAEFER, POROPETA NO TE CHEMISTRY.

TE TAUTURU maata ra te kite taieni ia tatou kia marama i te ao natura, te akaari mai anga i tetai turanga mako, tano tikai, e te kite pakari, i roto i te mata o te manganui, te tou atura te reira ki tetai Atua pakari mutu kore e te mana. I to ratou manako, kare te kite taieni e akaari ua maira i te au mea tatakitai o te ao natura mari katoa ra i to te Atua aerenga manako.

E maata te turuturuanga no teia manako i roto i te Pipiria. Karanga a Roma 1:20 e: “Te au mea [koia oki au tu o te Atua] tei kore e tau kia akara ra, tei kitea puia nei ïa, i te au mea katoa i angaia nei, mei te maani anga mai i teianei ao; koia oki, tona ra mana mutu kore anga, e te Atua anga.” Akakite katoa te Salamo 19:1, 2 e: “Te tuatua nei te au rangi i te kakā o te Atua; e te akakite nei te reva i te angaanga a tona rima. Te apii nei tetai ao i tetai i te tuatua, te akakite nei oki tetai po i tetai i te kite.” Tera ra, noatu te tu umere pouroa o te reira, te akaari maira te ao natura i tetai papaki ua o te au tu o Tei Anga mai ia tatou.

Kotingaia te Kite Taieni

Manganui te au tuatua mou no runga i te Atua kare e rauka i te kite taieni i te akamarama mai. Ei akatutuanga, penei ka rauka i tetai taineti i te akamarama mai i te au apinga ravarai i roto i tetai keke tiokoreti, tera ra ka rauka ainei i tana akamaramaanga i te akaari mai e eaa te keke i tunuia ai, e naai? No te au pauanga ki te au uianga mei tera​—tei manakoia e te maataanga o te tangata e e puapinga atu—​ka anoanoia aia kia ui atu ki te tangata nana i tunu i te keke.

Mei te reira rai te kite taieni, “e maata ua atu ta te reira akakiteanga tika e oronga maira,” i tata ai te taineti Auteria tei rauka ana iaia te Nobel ko Erwin Schrödinger, “tera ra kua muteki ua te reira no runga i te au mea pouroa . . . tei vaitata tikai ki to tatou ngakau, te au mea e puapinga tikai ra kia tatou.” Te kapiti maira teia i nana ai, i “te Atua e te tuatau mutu kore.” Ei akaraanga, ko te Atua anake ua te ka rauka i te pau i te au uianga e aru mai nei: Eaa te tumu i angaia ai te ao e pini ua ake? Eaa to tatou paraneta enua i ki ei i te au mea ora, kapiti mai te au mea ora kite pakari? Me ko te Atua tikai te mana katoatoa rava, eaa aia i akatika ua ai i te kino e te mamae? E e manakonakoanga ainei tetai i muri ake i te matenga?

Kua pau ainei te Atua i taua au uianga ra? Ae, tei roto i te Pipiria. (2 Timoteo 3:16) Penei ka ui koe e, ‘akapeea ra, ka rauka ainei iaku kia irinaki e no ko mai tikai te Pipiria i te Atua?’ Te manako o te taieni, ka inangaroia kia rotai ta te Pipiria e tuatua ra no runga i to tatou ao ki te au tika a te kite taieni, no te mea kare te Atua e patoi ana iaia uaorai. Te akaata ra ainei te Pipiria i taua tu rotai ra? Akamanako ana i tetai au akaraanga.

Apii Pipiria Kare te Taieni i Kite

I te tuatau e tataia ra te Pipiria, manganui te tangata e irinaki ra e e tukeke te au atua e noo ra i roto i teia ao, e na taua au atua ra, kare e na te au ture natura e akatere ana i te ra, te marama, te reva, te tu uua, e te vai atura. Kare ra e ko te reira te turanga o te au peroveta Epera o te Atua i taito. Tika rai, kua kite ratou e ka rauka i te Atua ko Iehova i te akatere tika mai i te ao natura, e e rave ana aia i te reira i tetai au atianga akatakaia. (Iosua 10:12-14; 2 Ariki 20:9-11) Tera ra, kua kite mai te poropeta matematika o te Apii Teitei o Oxford, i Peritane ko John Lennox e, ko taua au peroveta ra “kare ratou i anoanoia ana kia akamutu i te irinaki e na taua au atua [atua tamanako ua] e akatere ra i te ao e pini uake. . . , no te mea i te akamataanga, kare roa ratou i irinaki ana i taua au atua ra. Te mea i kore ei ratou e o atu ki te manako tarevake, ko to ratou irinakianga ki te Atua Mou Okotai, ko Tei Anga mai i te rangi e te enua.”

Akapeea taua irinakianga ra i te paruru anga ia ratou mei te manako tarevake? Tetai tumu, kua akaari mai te Atua mou kia ratou e, te akaaere ra aia i te ao e pini ua ake na te taangaanga anga i te au ture natura tano tikai. Ei akaraanga, e 3,500 tuma mataiti i topa, kua ui te Atua ko Iehova ki tona tavini ko Iobu e: “Te kite ra ainei koe i te au ture o te rangi?” (Iobu 38:33) I te mataiti e itu anere M.T.N., kua tata te peroveta ko Ieremia no runga i te “au akonoanga o te rangi e te enua.”​—Ieremia 33:25.

Pouroa te aronga i noo ana i te tuatau taito, e tei akarongo i roto i te au tataanga a te au peroveta o te Pipiria, ka kite ratou i reira e kare te ao e pini ua ake e akaaereia ana e te au atua riri riri, tamanako ua, mari ra na te au ture akanoo meitakiia. Tei tupu mai, kare taua aronga mataku Atua ra i tupou ana ki te au mea angaia, mei te ra, te marama, me kore te au etu, e kare katoa ratou e akamori ana i taua au apinga ra. (Deuteronomi 4:15-19) Kua kite ra ratou i te au angaanga a te Atua ei au mea ka tau kia apiiia ei akaari mai i te pakari, te mana, e tetai atu au tu.​—Salamo 8:3-9; Maseli 3:19, 20.

Kia rotai ki te manako o te taineti e manganui i teia tuatau, kua irinaki katoa te au Epera i taito e e akamataanga to te ao e pini ua ake. “I muatangana ra, kua anga iora te Atua i te rangi e te enua,” i karanga ai a Genese 1:1. Pera katoa, i tetai 3,500 mataiti i topa, kua akaari te Atua ki tona tavini ko Iobu e ko te enua ‘kua akautaia ki runga i te kore,’ me kore tei roto ua i te mareva. (Iobu 26:7) E te openga, e 2,500 tuma mataiti i topa, kua tata te peroveta ko Isaia e e punupunu me kore e porotaka te enua.​—Isaia 40:22. *

Ae, te rotai ra te Pipiria ki te au tika taieni no runga i te ao natura. No reira te rotai meitaki tikai ra teia nga apiianga—turuturu meitaki raua tetai i tetai. Me kopaeia tetai ia raua, kare i reira e rauka te marama no runga i te Atua.​—Salamo 119:105; Isaia 40:26.

[Tataanga Rikiriki i Raro]

^ para. 14 No tetai uriurianga maata atu no runga i te tu o te Atua e te tu tika tikai o te Pipiria, tatau i te poroutia Was Life Created? e te puka Is There a Creator Who Cares About You? neneiia e te Au Kite o Iehova.

I MANAKO ANA AINEI KOE?

● Eaa ta te au mea angaia e akakite maira kia tatou no runga i te Atua?​—Roma 1:20.

● Eaa te au tuatua mou no runga i te Atua kare te taieni i kite?​—2 Timoteo 3:16.

● Eaa te au peroveta o te Atua mou i mua ana, i kore ei e irinaki i te au manako tarevake no runga i te au mea angaia?​—Ieremia 33:25.

[Tataanga i te kapi 23]

Akaaereia te ao e pini ua ake e te au ture natura tano tikai​—“te au akonoanga o te rangi e te enua.”​—IEREMIA 33:25