Neke ki te tumu manako rikiriki

Neke ki te ngai o te au tumu tuatua

Te Tangi o te Akatangi Imene i Iseraela i Taito

Te Tangi o te Akatangi Imene i Iseraela i Taito

Te Tangi o te Akatangi Imene i Iseraela i Taito

E TUANGA maata te akatangi imene i roto i te peu tini a to Iseraela i taito. E akatangiia ana te pu tuku karere (trumpet), e te pu roroa (horn), ei kapiki i te tangata ki te akamorianga e ei akakite i te au akakoroanga puapinga. Tukeke te akatangianga i te koe ei akana i te ariki. (1 Samuela 16:14-23) Te pau, te sumebalo e te ruru, e rutuia ana ei akamaara i tetai angaanga mataora.​—2 Samuela 6:5; 1 Paraleipomeno 13:8.

Te taiku ra te Pipiria ia Iubala, te tupuna o Kaina e “ko te momua ïa o te aronga katoa i akatangi i te kinura, e te koê.” (Genese 4:21) Penei nana rai i anga mai i te nabala e te vivo.

Akataka maira te Pipiria e e maata te au akakoroanga e raveia ana te akatangi imene. Inara, kare e maata ana ta te reira tuatua no runga i te au apinga akatangi. Na roto i te au mea i keriia mai pera te au tataanga taito, kua tauta te aronga kite i te tamanako i te akaraanga e te tangianga o te au apinga akatangi i taito. Tetai au mea, kare i papu tikai, inara ka akara tatou i etai o te au akaraanga tei rekotiia.

Tophe, Ruru, e te Sumebalo

Muri ake i te arataki temeio anga te Atua ia Mose e te ngati Iseraela na raro i te Tai Muramura, kua aere atu a Miriama te tuaine o Mose, e “te vaine tini ravarai,” ki vao “ma te tophe e te mehula.” (Exodo 15:20) Noatu kare i kitea mai te au tophe no te tuatau Pipiria mei ta tatou i kite i teia tuatau, kua kitea mai ra tetai au tiki o te au vaine e mou ra i te au pau rikiriki i Iseraela, no roto i te au ngai mei ia Akaziba, Megido, e Bete-seana. Teia apinga akatangi, te karangaia ana e e tophe i roto i te au urianga Pipiria, kare e kore e e rakau punupunu ua tei akaetaia te kiri manu na runga.

I te tuatau pateriareka, e akatangi ana te au vaine i te tophe i te au taime tamataora ma te imene e te ura. Akamarama mai te Pipiria e i te oki anga mai te arataki o Iseraela ko Iepheta mei tetai autuanga maata i te tamaki, kua oro mai tana tamaine i te aravei iaia “ma te tophe e te mehula.” I tetai atianga, kua tamataora te au vaine “ma te peʼe e te ura,” e “ma te tophe” no tei autu a Davida.”​—Te Au Akava 11:34; 1 Samuela 18:6, 7.

Te apai mai anga a Davida, ei ariki, i te aruna o te koreromotu ki Ierusalema, kua tamataora te tangata e ‘kua akatangi iorā ki mua ia Iehova, i te au mea akatangiia, i angaia i te rakau paina, i te kinura e te nabala, e te tophe, e te pu, e te sumebalo.’ (2 Samuela 6:5) Muri mai, kua rauka te aronga akatangi imene no te iero i Ierusalema, tei kapiti mai i te aronga akatangi tereniia i te akatangi i te sumebalo, te pu, e te kinura pera katoa te nabala.

Noatu kua kite tatou e mei teaa rai te tu o te tophe, eaa ra oki te sistrum? I te akaraanga e ruru teia apinga akatangi mei te uamoa rai te punupunu, e mouringa tona. Pakapakakina tona tangi me ruruia. E tai rai taime i taiku mai ei te Pipiria i te ruru. Te taime tera i apaiia ai te aruna o te koreromotu ki Ierusalema. Inara, i roto i te peu taito a te ngati Iuda e akatangi katoaia ana te ruru i te au tuatau tumatetenga.

Peea i reira te au sumebalo o te tuatau taito? Mei te nga veo punupunu paraaraa rai te reira, e rutu kapitiia ana tetai e tetai. Inara, tetai au sumebalo no Iseraela i taito mei te 10 teni mita te atea, aite atu rai ki te pau (castanets), e tangi ketekete tona.

Kinura e te Nabala

Te kinnor, maata te taime e karangaia ana e e “kinura” me kore e “koe,” e apinga akatangi matauia i Iseraela i taito. Akatangi ana a Davida i te reira ei akana i te Ariki ko Saula. (1 Samuela 16:16, 23) E 30 a te aronga kite au akaraanga no te koe, no roto i te au tutu i kiteaia mai i runga i te au paruru toka, te moni, te karakaraea, te toka akamaaraanga e te au akairo. Tuketuke te tu o te au apinga akatangi i te anere mataiti i aereia. E mou ana te tangata akatangi i te reira i roto i tona rima, e oti kua tairi me kore kua patapata i te niuniu ki tona mangamanga rima me kore ki te apinga patapata.

Aite rai te nebel ki te kinnor. Kare i papu e me eia niuniu o te nebel, eaa te maatamaata, me ka patapata e me ka tairi. Manako ra oki te maataanga o te aronga kite e ka rauka ua i te aronga akatangi imene i te apai aere i te nebel e te kinnor.

Pu Tuku Karere e te Pu Roroa

Kua akakite te Atua kia Mose kia maani e rua nga pu. Kua maaniia te reira ki te ario tupakiia me kore tukitukiia. (Numero 10:2) E akariro ana te kau taunga i te reira ei akakitekite i te au akakoroanga e manganui no te iero, e no te au oroa tukeke. Te akatangianga tuketuke, tei runga te reira i te tu o te akakoroanga, te o maira te akamaata e te akaroa anga i te tangi, me kore i te akapoto anga i te aruru. Kare rai kiteaia e mei teaa te akaraanga o teia au pu, no te mea kare e pu o te tuatau Pipiria i kiteaia mai. Ko te akaraanga ua a te tangata toro tei rauka ia tatou, mei te mea rai tei toiia i roto i te tutu i runga i te Toka Akamaaraanga o Titus i Roma.

Taikuia mai te pu roroa me kore te shofar e 70 tuma taime i roto i te Au Tuatua Tapu Epera. Maaniia teia apinga akatangi ki te tara o te puakanio me kore o te toa mamoe. Akakite tetai aronga ngati Iuda e e rua tu o te pu roroa—e tai mea tikatika ua e vaa auro tona, tetai e mea amingi tei akamaneaia ki te ario. E taangaanga putuputuia ana te pu roroa ei apinga akakitekite no te mea e mamao e te areaka ua tona tangi, e rua me kore e toru tu tangi.

I Iseraela i taito e taangaangaia ana te pu roroa no te akamatakite i tetai au akakoroanga akonoanga, mei te akamataanga e te openga o te Sabati. E taangaanga katoaia ana te reira i tetai au mataara ke​—ei akaraanga, i te au tuatau tamaki. Ka rauka ua ia tatou kia akamanako i te mataku no te aruru o te au pu e 300, i mua ua ake i te tamaki poitirere anga atu a Gideona i to Midiana i te turuaipo.​—Te Au Akava 7:15-22.

Au tu Apinga Akatangi Ravarai

E taangaangaia ana rai te au apinga akatangi mei te oe, te koe e te kinura i te tuatau Pipiria. Kua tata te peroveta o Iehova ko Daniela, tei apaiia ki Babulonia i taito, no runga i te aronga akatangi imene o te Ariki ko Nebukanesa o Babulonia. Kapiti mai te reira i te kinura (zither), te vivo, e te sumephonia (bagpipe).​—Daniela 3:5, 7.

Riro te akaraanga poto ua i tetai au apinga akatangi tei taikuia i roto i te au Tuatua Tapu, ei akapapu mai i te tika e e tuanga maata te akatangi imene i roto i te oraanga o to Iseraela i taito, pera rai te au taiate tangata taito ke atu. Akarongoia ana te tangi o te akatangi imene i roto i te paepae ariki e te ngai akamorianga pera katoa i te au oire e te au ngutuare.

[Tutu i te kapi 15]

E ruruia ana te apinga akatangi ko te ruru

[Tutu i te kapi 15]

E tangata kite te Ariki ko Davida i te akatangi kinura

[Tutu i te kapi 15]

Taangaangaia ana te tophe mei te au tuatau pateriareka mai

[Tutu i te kapi 15]

E taangaangaia ana te pu ei akakitekite i te au tupuanga e manganui

[Tutu i te kapi 16]

Te tiki no tetai vaine e mou ra i te pau, i te varu anere mataiti M.T.N.

[Tutu i te kapi 16]

Moni te akatutu maira i tetai kinura, i te rua anere mataiti T.N.

[Tutu i te kapi 16]

Teia toka no roto i te aua iero i Ierusalema, kua tataia te tuatua “ki te ngai akatangianga pu,” mei te tai anere mataiti M.T.N.

[Au Tutu Akameitakianga i te kapi 16]

Pottery figurine: Z. Radovan/​BPL/​Lebrecht; coin: © 2007 by David Hendin. Araiia te au tika ravarai; temple stone: Photograph © Israel Museum, Jerusalem; courtesy of Israel Antiquities Authority