Te ro Meri—E Kai Reka no te Metepara

AKATANGI

Te ro Meri—E Kai Reka no te Metepara

INANGARO a Yuminiya, to matou oa Aporitini i te akakite mai i tetai muna o te metepara kia matou. Kua taki aia ia matou ki tetai ngai maro i te tua tokerau o Alice Springs i rotopu ia Autireria, e kua akara matatio aia i tetai ngai oneone. I reira, i raro ake i te au pu rakau no te katiri rakau titima, kua kite atu aia i tetai au manumanu rikiriki te ka arataki atu ia matou ki tetai kai vene. E ro meri te reira.

Kua ko viviki aia, i te aru anga i te au ara ro oonu ki roto i te one. Kare i roa kua oonu tana vaarua mei te toru tapuae (1 mita) e te atea ka o koe me noo ki roto i te reira. “Ka rauka ia koe te keri i te ro meri i tetai ua atu taime i te mataiti, e tuatau anu ra te taime meitaki roa atu no te mea e vera roa i te tuatau vera,” i kapiki mai ei aia mei roto i te vaarua. Kua akara matou iaia e akara matariki ra i te au ara ro ma te mata matau i te kite i te reira. “Ka anoanoia koe kia kite e ko teea ara te ka aru,” i akamarama mai ei aia.

Kare i roa kitea mai e Yuminiya te koanga. I roto i te reira e 20 ro meri kua puena te kopu, mei te vine mamaata rai te tu, kua ki i te vai makara paraoni. Te tautau maira taua au manu rikiriki ra mei te tauu karakaraea, kare e rauka i te oriori no to ratou kopu puena. Roto i nga miniti ua, kua koi mai a Yuminiya e anere tuma ro meri mei roto i te ngai o te ro. “Ko te meri o teia au ro tetai o ta matou kai ngangaere vene roa atu,” i karanga ai aia.

Kopu Meri Ora

Ko te ro meri tetai o te ro umere roa atu i te 10,000 katiri ro tei kiteaia. Kare i aite ki te rango meri tei akaputu i ta ratou meri ki roto i te merikerio, e akaputu ana te ro meri i te nectar me kore vai venevene ki roto i te kopapa ora o te ro angaanga tei kapikiia e e replete me kore e vairanga. E taangaanga ana te koanga ro i teia au “kopu meri” i te tuatau kare e maata ana te kai.

Te akaputu me kore te kiriti mai i te kai, e taangaanga ana te ro i tona nga antenna e kia patupatu i te nga antenna o te vairanga. Ka ngaa mai i reira te vaa o te vairanga kia tuera te “kopu meri.” E mero kopu tetai e akatere ra i te tae anga o te meri ki roto e ki vao. I roto i tetai oraanga o te au marama, ka rauka i te akaki me kore i te akapou i te vairanga e maata ua atu te taime.

E noo ua ana te au vairanga kare e angaanga, tera ra e meitaki ua i raro i te enua, te ngai e paruruia ana mei te tuatau maro, te vera, e te au manu kai ro. I roto i teia ao poiri i raro i te enua, e paruruia ana ratou mei te tiemu rikiriki e te mea tupu, na te parai anga i to ratou kopapa ki tetai vai tamate tiemu no roto i tetai mero kopapa.

Noea mai te “meri”? Kua akamata mai te kapuaanga o te kai mei te tapou e te vai venevene o te au pu rakau titima. Aru mai, kua kai te au manu rikiriki tei kapikiia e aphid i teia au vai natura. E pate ana te au ro angaanga i te aphid no tetai o te au vai tuka, tei kapikiia e ko te honeydew me kore te vai meri, me kore e akaputu katoa ana te au ro angaanga i te vai venevene mei ko tikai i te au pu rakau. I te openga, e akatae atu ana te ro angaanga i teia vai ki roto i te au vairanga. Tika rai, no te mea kare e maata te kai e inangaroia na te au vairanga kare e angaanga ana, ka pou te maata anga o te vai meri ki roto i te “honey bank”!

Akapeea ra te aphid? Kua ngere ainei ratou? Kare. E akaruke ana te ro kia rava to ratou vai venevene. Tetai atu, e paruru ana te ro i te aphid mei te parasite e te au manu kai aphid. Ae, e puapinga ana te ro e te aphid i teia tu pirianga taokotai tei kapikiia e mutualism.

“Ka aere ana ka akara i te ro,” i karanga ai te Pipiria, “ka akamaara i tana ravenga, kia pakari koe: Kare ona arataki, kare e tutara, kare e akamatutu; te roi ra i tana kai i te tuatau tikai ra, e kia mou ra e akaputuputu ei aia i tana kai.” (Maseli 6:6-8) E tika rai teia au tuatua, no te mea ko te ro e taokotai tikai, e akaaere meitakiia e te maroiroi i te angaanga! E mei teaa te umere e ko teia au ro maroiroi, e noo ana ki roto i te metepara te oronga maira i tetai kai vene reka i roto i teia ngai tanea!

[Tutu i te kapi 17]

Te kopu puena o te ro meri kua ki i te vai venevene

[Au Akameitakianga no te Tutu i te kapi 17]

E ARA!