Akaaere Anga i te Riri

E 2,000 tuma mataiti i topa akenei, kua taangaanga te tangata Ereni a Aristotle i te tuatua “catharsis” i te akataka mai i te “tama anga” me kore i te takore anga i te manako apiapi e tupu mai ana me akarakara i tetai teata tumatetenga. Te irinakianga e, me kore te manako apiapi, ka tupu mai te tu manako merengo ua.

Te akamataanga o te anere mataiti openga, turu te taote no te ara uaua metua, a Sigmund Freud i taua manako ra. Karanga aia e me uuna me kore me tapu ua te tangata i to ratou manako ngakau, ka riro mai te reira ei maki manako, mei te riri otooto te tu. No reira karanga a Freud e e mea tau kia akaari koe i toou riri eiaa e tapu i te reira.

I nga mataiti ua akenei kare e apinga i kitea mai ana e te aronga kimikimi no runga i te apiianga catharsis i te au mataiti 70 e te 80, ei turu i taua manako ra. Riro teia au mea i kitea mai ei akakeu i te taote no te manako, ko Carol Tavris  kia tata e: “Teia te taime i te akamutu i te turuturu i te irinakianga e, e mea puapinga te catharsis. Kare rava te angaanga kimikimi i turuturu ana i te irinakianga e ka riro te akara anga i te ta ua (me kore te akaari anga i te reira) ei takore i te tu makitakita.”

Akakite tetai mai taote manako ko Gary Hankins e: “Te akaari maira te kimikimianga e ka riro te ‘takore anga’ i toou riri na roto i te tu catharsis ei akariri roa atu ia koe, kare ei akamaru mai.” Tika rai e, penei kare rava e aiteite te manako o te aronga kite o te maki manako no runga i te apiianga catharsis. Inara, manganui te tangata tei puapingaia mei te pakari o te Pipiria.

“Akaruke i te Riri”

Manea tikai te akakiteanga a Davida, te tata taramo o te Pipiria, i te manako no runga i te akaaere anga i toou riri. Akakite aia e: “Akapakia te makitakita, e akaruke i te riri otooto: auraka toou ra kinokino kia tae roa ki te rave i te mea kino.” (Salamo 37:8) Te mataara kia kopae i te tuatua me kore i te rave i tetai apinga te ka tataraara koe a muri ake koia oki, auraka e “kinokino.” Te tika, e mama atu te tuatua i to te rave. Ka rauka ra oki i te rave! Ka akamanako ana tatou e toru mataara e rauka ai ia koe i te akaaere i toou riri.

Akaiti Mai i te Riri

Ei akaiti mai i te riri, noo marie, e oti akatupua ua. Eiaa e tuatua i te apinga mua ua taau ka manako. Me kite koe e te kake maira toou riri e kare e rauka ia koe te akaaere, taangaanga i te ako a te Pipiria: “E tau te akamataanga karo ki te ngaa anga vai ra: e akaruke ra i te karo ra, ka tupu aea te riri.”​—Maseli 17:14.

Ko tera tei tauturu i tetai tangata ko Jack te ingoa kia akaaere i tona tu riri otooto. E tangata kona kava te papa o Jack e te riri riri. Iaia e maata maira, tupu katoa mai rai to Jack tu riri riri. Karanga aia e: “Me riri au, mei te mea rai e kua ka au i te ai. E ka tanga atu au ka tuatua kino e te ta.”

Inara, kua taui a Jack te akamataanga aia te apii i te Pipiria ki te Au Kite o Iehova. Marama aia e na roto i te tauturu a te Atua, ka rauka iaia kia taui e kia apii i te akaaere i tona riri. E kua taui takiri aia! Akakite a Jack e i akapeea aia i te tao riri mai anga tetai oa angaanga iaia: “Kakekake mai tikai toku riri. Te manako mua i roto iaku kia mou mai iaia e kia pei ki runga i te one.”

Eaa tei tauturu ia Jack kia noo marie ua? Akamarama aia e: “Maara iaku te pure anga au, ‘E Iehova e, kia tika ia koe e tauturu mai iaku kia akatupua ua!’ I na, ko te taime mua tikai teia i kite ei au i te au i rungao iaku, e kua rauka iaku te aere ke atu.” Kua rave atu rai a Jack i tana apii Pipiria. Maata tona taime no te pure e te akamanakonako anga no runga i te au irava mei ia Maseli 26:20, e karanga ra e: ‘Kare e vaie ra, e mate ïa te ai.’ Muri mai, kua rauka ia Jack i te akaaere i tona tu riri riri.

Apii te Noo Marie Ua

‘Te ngakau maru ra, ko to te kopapa ïa ora.’ (Maseli 14:30) Me taangaanga i te tuatua mou o te Pipiria ka meitaki atu te turanga o te ngakau, te kopapa, e te pae vaerua. Akamata na te apiianga i tetai au ravenga mama ua i te noo marie, te ka tauturu i te akaiti mai i te tu riri riri. Kiteaia mai e e puapinga tikai te au ravenga  ka aru mai, i te tamaki atu i te tu riri riri no te taomianga:

● Te akaeaea mari ua, ko tetai mataara meitaki rava atu e te viviki no te akaiti mai i te riri otooto.

● Ia koe e akaeaea mari ua ra, ripiti i tetai au tuatua ka akamaru ia koe, mei te “noo marie ua,” “akangaropoinaia atu,” me kore “akatupua ua.”

● Na te rave anga i tetai apinga e reka ana koe​—penei te tatau, akarongorongo imene, tanu tiare, me kore i tetai atu angaanga ke.

● Akaetaeta uaua putuputu e te kai i te kai memeitaki.

Akatanotano i Taau au Tapapaanga

Penei kare e rauka ia koe te kopae takiri i te tangata me kore i te au mea e akatupu ana i te riri, ka rauka ra ia koe kia apii i te akaaere i toou tu kia ratou. Te o maira te taui anga i toou aerenga manako.

Te aronga e maata ta ratou e tapapa maira, e maata atu to ratou manamanata no te tu riri riri. No teaa ra? No te mea me kare e taeria te turanga o tetai tangata me kore o tetai apinga, ka tupu viviki ua mai te taitaia e te riri. Kia autu i teia tu aerenga manako, e mea tau kia akamaara e “kare rava e tangata tuatua-tika, e okotai iti ake . . . Kua ope rava i te aere ke.” (Roma 3:10, 12) No reira, me te manako ra tatou e e tu apa kore to tatou e to etai ke atu, te akatika ra tatou i reira e, ka puapinga kore tatou.

E tu pakari to tatou me kare e tapapa maata ia tatou uaorai e etai ke. Karanga te Pipiria e: “Te apa anake nei tatou i te au mea katoa e manganui. E kia kore tetai tangata e apa i te tuatua ra, e tangata meitaki rava aia.” (Iakobo 3:2) Ae, “kare takiri e tangata tuatua-tika i te enua nei, ko tei rave i te tuatua meitaki, e kare rava e ara.” (Koheleta 7:20) No reira, me manako tatou e e apa kore tatou, ka taki atu te reira ki te oraanga mareka kore e te riri riri.

Ei au tangata apa ua, e riri ana tatou i tera taime e i tera taime. Ko te tu ra, e akaari ana tatou i to tatou riri, na tatou rai ia ikianga. Akamatakite mai te apotetoro ko Paulo i te au oa Kerititiano e: “Kia riri kotou ra, auraka kia araia: auraka e topa te rā i to kotou riri anga.” (Ephesia 4:26) Ae, na te akaaere anga i to tatou riri, ka rauka ia tatou te akaari i to tatou manako ngakau na roto i te tu tau, te ka puapingaia te aronga pouroa e o maira.

[Pia/​Tutu i te kapi 8, 9]

APII TE NOO MARIE UA

Akamatau i te akaeaea mari ua

Rave i tetai apinga e reka ana koe

Akaetaeta uaua putuputu