Akaraanga i te Ao

I te tuanga openga o te mataiti 2011, tere atu i te 7 pirioni tangata i teianei ao, “mei te 6 pirioni mai i te mataiti 1999.”​—HARVARD SCHOOL OF PUBLIC HEALTH, MARIKE.

“Manako e 58.8 patene o te tangata i [Peritane] e, ka puapingaia to ratou pamiri me akataka ratou i tetai taime kare e taangaanga i te au apinga erikitoroniki e te terepaoni. . . . E tai i roto i te toru tangata tei inangaro i te akaatea takiri mai mei te au apinga no te komunikeiti anga.”​—UNIVERSITY OF CAMBRIDGE, PERITANE.

“Mei te mataiti 1976 mai, kua tuku te au epitikopo Katorika i Marike i te au akakiteanga . . . i mua ake i te ikianga peretiteni i te mataiti tataki tai ei tauturu i te au mema Katorika kia taangaanga i to ratou akarongo no ta ratou au ikianga poritiki.”​—FORDHAM UNIVERSITY, MARIKE.

“Me rava te aronga aati ture e inangaro ra i te akatupu manamanata i runga i te au mataara, ka rauka ua ia ratou. . . . Kua riro te tu ngere i te au turanga tau ei mea matauia e tetai au mapu tokoiti ua i Peritane, noatu e manga pupu ua, rauka ra ia ratou te takino e te taakama i te ingoa o te enua.”​—THE ECONOMIST, PERITANE.

Eia au tu Katiri i Runga Nei te Enua?

“Kare ake rai i papu meitaki ia tatou e eia au tu katiri e vai nei i te enua nei, tei akaari mai i te aka area i roto i to tatou kite no runga i te oraanga i te Enua nei, e karanga ra te au taineti na ratou te kimikimianga i roto i te tianara PLoS Biology. Noatu e 8.7 mirioni katiri o te au mea ora ta ratou i tamanako ei, ko te numero a etai atu aronga kite, tei rotopu i te 3 mirioni e te 100 mirioni katiri. Penei e, mei te 1.2 mirioni ua rai o taua au katiri ra tei rekotiia, e kua irinakiia e ko te rekoti anga o teianei ka tere atu te 1,000 mataiti i te tare anga i te toenga. “Ka taki atu te tu marie i te akataka anga i teia au katiri ki te ngaro takiri anga o te reira i mua ake ka kite ei tatou e kua vai ana ratou,” i karanga ai te aronga kimikimi.

Kimi Apinga Taito na Roto i te Satellite

Te taangaanga nei te aronga keri apinga taito i tetai ravenga ou i te kimi i te au ngai e manako ra ratou. Taangaanga ratou i te komupiuta ei tauturu ia ratou kia kite i te au ngai taito i roto i te tutu. Ei akaraanga, te au tutu tei neneiia mei te 700 kiro mita i runga ake ia Aiphiti, kua ripotiia mai e kua kiteaia mai e 17 ngai no te au piramiti kare i kiteia ana i mua ana, e 1,000 tanumanga, e mei tetai 3,000 oire ngaro. No te mea ka taeria e te nenei infrared te papa o te enua, akaari maira te reira i tetai au apinga kua roa i te pokia anga i raro i te enua, e kare e kitea atu mei runga nei.