Ua Rakau Puapinga te Remene

AKAMANAKO ana i tetai apinga ka rauka kia taangaangaia ei vairakau, apinga tama, tamate tiemu, e no te akamanea. Ka rauka ia koe te kai, te maani ei vai inu, e te akatae mai i te inu no roto. Akara anga manea, ka rauka ua mai te reira i te ao katoa nei, e kare e maata te moni i te oko. Penei e mea taau i roto i toou ngai tunu kai. Eaa ra te reira? Ko te remene oki!

Manakoia e no te Apatonga Itinga mai o Asia te reira. Mei reira mai, apainaia atu ki te pae opunga o te moana Metiterenia. Ruperupe te tupu o te remene i roto i te reva tau ua no reira te reira i tupu meitaki ei i te au ngai mei ia Atenetina, Itaria, Meiko, Paniora, pera katoa tetai au ngai i Aperika e Asia. Ka ua mai tetai tumu remene pakari, mei te 200 ki te 1,500 remene i te mataiti, tei runga ua ra i te katiri e te ngai i tupu ei. Te au katiri e akatupuia ana, e ua mai ana i te au tuatau keke, ko te tumu tera e ua ua ana rai te remene i te mataiti katoa.

Tupu te Remene i Itaria

Kare i papu e me i akatupu ana rai to Roma i taito i te remene. E au tataanga ra tetai tei akapapu mai e kua kite to Roma i tetai katiri ke mai, tei karangaia e e citron, tei aiteite tikai ki tetai remene maatamaata. Roto i tana puka Natural History, kua taiku te tangata tuatua enua ko Pliny the Elder o Roma i te tumu rakau citron e tona ua. Inara, irinaki te aronga kite e kua kite katoa te tangata o Roma no runga i te remene. No teaa ra? No te mea, e maata te au tutu e te au potera e akatutu maira i teia ua rakau, eiaa ra i te citron. Tetai akaraanga, ko tetai are maatamaata i keriia mai i Pompeii, tei karangaia e ko Te Are ua Rakau, no te mea kua akamaneaia te reira ki te au tutu e akaari maira i te au tu rakau pera katoa te tumu remene. E tika rai e i taua taime ra, kare e kore kua manakoia ana e e tumu rakau tuke ake rai te reira, e penei kua akariroia ana ei rakau maani vairakau. Te taka ua ra e e mea mama ua i te akatupu i te remene e kua totoa ua te reira.

E roa te tuatau maana e te tau ua te tuatau anu o Sicily, e ko te reira te ngai maata roa atu o te au ua rakau mei te anani pera katoa te remene. Inara e maata te au ngai ke atu, i te pae tai tikai, te ngai e akatupuia ana te au remene memeitaki tikai.

Ko te oire o Sorrento tei te tua tonga ua ake o Naples, e i te tua  tonga o te reira ko Amalfi​—e aka ngai tikai teia mei te 40 tuma kiromita te mamao i te pae tai. I roto i te au akoko i te pae tai, tei reira te au oire o Amalfi, Positano, e Vietri sul Mare, ko etai ua teia o te au oire. Ko te remene e akatupuia ana i Sorrento e Amalfi e pepa akapapuanga tetai e no reira te ngai i akatupuia ai ta ratou remene. Kua tau rai te tangata i reira kia paruru i ta ratou au tumu remene, no te mea kua tanu aereia te reira na te pae maunga, te ngai ateatea ua i roto i te ra, apinga tikai te kakara o te remene e te maata o te vai i roto.

Kare e inangaroia kia maata te ngai ei akatupu i tetai tumu remene. Ka rava ua tetai ngai ra i runga i te porotito no te mea ka rauka ua te akatupu i te au tumu remene potopoto i roto i te pakete, e te taurekareka ei akamanea. Tupu meitaki ratou i te ngai maana kare e matangi, e i meitaki atu i te pae i te paruru are. Inara i te tuatau anu, ka anoanoia kia tapoki me kore kia apai mai ki roto i te are.

Kare no te Kai Ua

E kai putuputu ana koe i te remene? Tetai aronga e tuku ana ratou i tetai potonga ki roto i te kapu ti; ko etai e kairo ana i te pakiri me kore i te vai ki roto i te keke. Penei ka rauka ia koe i te kumu, ei maani vai tavene. E akapapu ua ana te aronga tunu kai takapini i te ao kia maata ta ratou remene ei kairo ki roto i te au kai tukeke. Inara, e akariro ana koe i te remene ei tamate tiemu me kore ei tama i te toutou?

E uki ana tetai aronga i ta ratou ngai tipupu kai ki te remene, ei tama e ei tamate tiemu. E tama ana ratou i te ngai orei kapu ki te vai remene e te baking soda, kare ki te vairakau tama toutou. Karangaia e me tuku i tetai apa remene ki roto i te ngai akaanuanu kai me kore i te matini tama mereki, ka kore te aunga e ka kakara ua a roto.

E citric acid to roto i te remene, e kemikara natura kia kore e kino te kai e ei takavakava i te kai e te vai. Tei roto i te kau e te pakiri tetai kemikara ko te pectin, e tukuia ana ki roto i te kai ei apinga tapupuru, ei kairo, e ei takukuru kai. E inu to roto i te pakiri, e taangaangaia ana e te au ngai maani apinga no te kai, vairakau, e te apinga akamanea mei te paura e te ripitiki. E maata ua atu te angaanga a te remene. E ua rakau manea tikai te remene, e reka katoa e te puapinga.

[Pia i te kapi 11]

Vitamina C

E apinga puapinga tikai te vitamina C no te akatupu e te akameitaki i te kopapa. Te mea meitaki ra ka kiteaia te reira i roto i te au kai e manganui mei te kai raurau, tomati, oporo, black currant, e te strawberry. Te ngai maata roa atu ka rauka te vitamina C koia oki no roto i te anani, te remene, e te vai atura. Ko te maata o te vitamina C i roto i te remene tei runga ua te reira i te turanga o te reva e akatupuia ra te reira, te para o te ua, e te ngai katoa o te ua i runga i te tumu.

Tetai au enua, te maata o te vitamina C ka inangaroia no te aronga mamaata i te ra, mei te 100 milligram. Te vitamina C i roto i tetai remene tau ua te maata, e apa ua rai ka inangaroia no te aronga mamaata.

[Tutu i te kapi 11]

[Tutu i te kapi 10]