Neke ki te tumu manako rikiriki

Neke ki te ngai o te au tumu tuatua

TUMU MANAKO I TE KAPI MUA | EAA TO TE PIPIRIA MANAKO NO TE ORA E TE MATE?

To te Pipiria Manako no te Ora e te Mate

To te Pipiria Manako no te Ora e te Mate

Me tatau koe i te puka o Genese i roto i te Pipiria, i te anga mai anga te Atua i te tangata mua ko Adamu, akakite te Atua kiaia: “E kai ua koe i to te au rakau katoa o te kainga nei: Kareka i to te rakau e kite ei i te meitaki e te kino, auraka koe e kai i to reira; i te rā e kai ei koe i to reira, ka mate ïa koe.” (Genese 2:16, 17) Te akataka meitaki ra teia e naringa a Adamu i akarongo ki te akauenga a te Atua, kare aia e mate, mari ra ka ora ua atu rai i roto i te kainga i Edene.

Te mea mii ra, kare a Adamu i akarongo e kare e ora e tuatau ua atu, mari ra kua kopae aia i te akauenga a te Atua, e kua kai aia i te ua rakau tureia no ko mai i tana vaine ko Eva. (Genese 3:1-6) Kua tupu te kino maata no tona akarongo kore e tae ua mai ki teia rā. Akamārama te apotetoro ko Paulo: “No te tangata okotai ra i o mai ei te kino i te ao nei, e no te kino oki te mate; e kua taea katoaia oki te tangata ravarai e te mate, no te mea kua ara katoatoa.” (Roma 5:12) Ko Adamu “te tangata okotai ra.” Inara eaa te ara, e no teaa ra teia i taki atu ei ki te mate?

Ta Adamu i rave​—te akakoro i te akarongo kore e te aati i te ture a te Atua—​e ara ïa. (1 Ioane 3:4) Te utunga o te ara e mate, mei ta te Atua i akakite kia Adamu. Naringa a Adamu​—e tana uanga—​i akono i te akauenga a te Atua, kare rava ratou e ara e kare e tongi i te mate. Kare te Atua i anga i te tangata kia mate mari ra, kia ora​—e tuatau ua atu.

Kare ekoko kua “taea katoaia oki te tangata e te mate,” mei ta te Pipiria i karanga. Inara ka ora ainei tetai tuanga ïa tatou me mate? E manganui ka karanga e ae, e tuanga ia tatou—koia oki te vaerua mate kore. Inara, naringa ko teia te tika, kua pikikaa i reira te Atua kia Adamu. Akapeea ra? No te mea me ka ora ua atu rai tetai tuanga ia tatou i tetai ngai ke me mate tatou, kare i reira te mate i te utunga no te ara mei ta te Atua i karanga. Te na ko ra te Pipiria: “Ko tei kore e tika i te Atua kia pikikaa.” (Ebera 6:18) Te tika, ko Satani tei pikikaa i te karanga anga kia Eva: “Kare rava korua e mate.”​—Genese 3:4.

Ka ui i reira tatou i teia uianga, Me kua akatumuia te apiianga no te vaerua mate kore ki runga i te pikikaa, eaa i reira ka tupu me mate?

AKATIKATIKA RA TE PIPIRIA

Te na ko ra te papaanga o Genese: “E kua anga iora te Atua ra ko Iehova i te tangata i te one-pueu o te enua nei, kua akapuangi iora aia i te aʼo ora ki roto i tona putaiu; riro akera te tangata ei tangata ora.” Te tuatua “tangata ora” no roto mai i te kupu Epera ne’phesh, * tona aiteanga e “mea ora tei uti i te aʼo.”​—Genese 2:7.

Te akakite taka meitaki ra te Pipiria e kare te tangata i angaia ma tetai vaerua mate kore. Mari ra, e “tangata ora” aia. Ko teia te tumu me kimi koe i roto i te Pipiria no te tuatua “vaerua mate kore,” kare e apinga e kitea mai.

I te mea e kare te Pipiria i karanga mai e e vaerua mate kore to te tangata, eaa ra te au akonoanga i apii ei i tetai mea ke? Te pauanga, ka akaoki ia tatou ki Aiphiti taito.

TOTOA TETAI APIIANGA ETENE

Ko Herodotus te tata tuatua enua Ereni no te rima anere mataiti M.T.N., karanga aia e ko Aiphiti “te aronga mua kia apii i te turanga mate kore o te vaerua.” Tetai atu peu taito ko Babulonia, akatupu katoa ratou i te manako no te vaerua mate kore. Te upokotu anga a Alexander the Great i te Middle East i te mataiti 332 M.T.N., kua rongonui teia apiianga a te aronga kimi kite o Ereni, e kua totoa iora te reira ki te Patireia Ereni.

Kare e kitea te tuatua “vaerua mate kore” i roto i te tataanga Pipiria

I te anere mataiti mua T.N., e rua pupu akonoanga ngati Iuda, koia te Essenes e te Pharisea, kua apii e ka ora ua atu te vaerua me mate te kopapa. Karanga te puka The Jewish Encyclopedia: “Te irinaki anga no te vaerua mate kore, kua tae mai ki te ngati Iuda mei te Ereni, no ko tikai i te apiianga a Plato.” Pera katoa, te tata tuatua enua ngati Iuda o te anere mataiti mua ko Josephus, karanga aia e kua akatumuia teia apiianga kare ki runga i te Tuatua Tapu, mari ra “te irinaki anga a te tamariki o Ereni,” ko tana i kapiki e tua maani ua.

Te totoa anga te peu Ereni, kua rave mai te au Kerititiano i teia apiianga etene. Karanga te tata tuatua enua ko Jona Lendering, “Te tamanako anga a Plato e i ora ana te vaerua i tetai ngai meitaki, inara i teianei tei roto i te ao kino, kua ngoie i te kapiti atu i teia apiianga maani ua ki te akonoanga Kerititiano.” No reira, ko te apiianga etene o te vaerua mate kore kua mou takiri ki roto i te akonoanga “Kerititiano” e kua riro mai ei tuanga maata no ta ratou irinaki anga.

“NA TE TUATUA-MOU KOTOU E AKARANGATIRA”

I te anere mataiti mua, kua akamatakite te apotetoro ko Paulo: “Te tuatua pu ua maira te vaerua, e kia tae ki te au tuatau a muri atu e akaruke ei tetai papaki i tei akarongoia nei, i te akono anga atu i te au vaerua pikikaa, e te tuatua o te au demoni.” (1 Timoteo 4:1) E tika tikai teia au tuatua! Te apiianga o te vaerua mate kore e okotai ua akara anga o te “tuatua o te au demoni.” Kare te reira i turuia e te Pipiria, e kua akatumuia ki runga i te au akonoanga e te apiianga a te etene.

Te mea mataora, karanga a Iesu: “Ka kite ïa kotou i te tuatua-mou, e na te tuatua-mou kotou e akarangatira.” (Ioane 8:32) Me rauka te kite tika tikai no roto mai i te Pipiria, ka akarangatiraia tatou mei te apiianga e te au peu akakino Atua tei turuia e te au akonoanga i teianei ao. Pera katoa, na te tuatua mou i roto i te Tuatua a te Atua e akarangatira ia tatou mei te tuikaa ki te au peu tupuna e te au peu purepure no runga i te mate.​—Akara i te pia “ Teiea te Aronga Mate?

Kare Tei Anga mai ia tatou i akakoro ana kia ora te tangata e 70 me kore e 80 mataiti i te enua nei e oti ka neke ki tetai ao ke e tuatau ua atu. Tona akakoroanga mua, kia ora te tangata e tuatua ua atu i runga i te enua nei ei tamariki akarongo nana. Te akaari maira teia akakoro anga manea i to te Atua aroa no te tangata, e kare te reira e taui. (Malaki 3:6) Kua akamaroiroi te tata Salamo: “Ka riro te enua no te aronga tuatua-tika, ka noo tamou rai ratou i reira.”​—Salamo 37:29.

 

^ para. 9 Tetai au urianga Pipiria, mei te King James Version e te Catholic Douay Version, kua uriia te tuatua ne’phesh ei “vaerua ora,” kareka te au urianga ke no teia tuatau te na ko ra “e mea ora,” The New English Bible; “apinga ora,” New International Version e The Jerusalem Bible; me kore ra “kua ora ïa,” Today’s English Version.