KUA roa to Enoka tuatau te nooanga. Penei e ngata ia tatou i te akamanako, inara kua taea te oraanga o teia tangata ki te 365 mataiti​—e tere atu i te ā taime te roa i to tatou oraanga i teia rā! Inara kare tikai aia i ruaine roa, mei ta tatou i matau i teia tuatau. I te reira tuatau, e tere atu i te 5,000 mataiti i teianei, e roa te tuatau o te oraanga tangata. Ko Adamu, te tangata mua, e tere atu i te 600 mataiti tona nooanga te anau anga mai a Enoka, e kua ora ua atu a Adamu no tetai 300 mataiti! Tetai o ta Adamu uanga e roa atu to ratou oraanga. No reira i te 365 mataiti, penei kua akara anga maroiroi rai a Enoka, mei tetai tangata e maata tana ka tapapa atu i mua iaia. Te tika ra, kare te reira i tupu.

Kua ō a Enoka ki roto i te tumatetenga maata. Akamanako ana iaia e oro ra, e ngata iaia i te akangaropoina i te tu o te tangata tana i tuatua ua akera no te karere a te Atua. E riri maata tikai to ratou. Kua makitakita te tangata iaia. Kua akavaavaa ratou i tana karere, e kua makitakita i te Atua tei tono mai iaia. Kare e rauka ia ratou i te tamaki i to Enoka Atua, ko Iehova, inara ka rauka ia ratou te tamaki atu i teia tangata! Penei kua manako a Enoka me ka kite akaou aia i tona ngutuare tangata. Kua manako ainei aia i tana vaine, te au tamaine me kore tana tamaiti ko Metusela me kore tana utaro tane ko Lameka? (Genese 5:21-23, 25) Ko te openga ainei teia?

E tua tuke to Enoka i roto i te papaanga Pipiria. E toru rai irava Pipiria poto ua no runga iaia. (Genese 5:21-24; Ebera 11:5; Iuda 14, 15) Inara, kua rava ua teia au irava ei akakite mai i te akatutuanga o tetai tangata akarongo maata. E ngutuare tangata ainei taau e akono ra? Kua aro ainei koe i te putotoanga kia paruru i taau i manako e e tika? Me koia ïa, penei e maata taau ka apii mei te akarongo o Enoka.

E tuatau kino to te tangata i te tae anga ki te taime te ora anga a Enoka. Ko te itu uki ïa mei ia Adamu. E vaitata atu te tangata ki te turanga tiama ta Adamu raua ko Eva i ngere. Te tumu te reira i roa ai te oraanga o te tangata. Inara, tei roto ratou i te turanga kino i te pae kopapa e te pae vaerua. Tupu te tā ua. Kua akamata te reira i te rua o te uki, te taime i tamate ei a Kaina i tona teina ko Abela. Tetai uanga o Kaina e tu akatietie tona ma te tā ua e te kaitamaki atu! I te toru o te uki, kua tupu mai tetai kino ou. Kua akamata te tangata i te kapiki i te ingoa o Iehova, inara kare ei akamorianga ngateitei iaia. Kua akatietie ratou i te ingoa tapu o te Atua ma te akangateitei kore.​—Genese 4:8, 23-26.

Te tupu maata ra te reira tu akonoanga pikikaa i to Enoka tuatau. Ia Enoka e maata maira, kua aro aia i tetai ikianga. Ka aru ainei aia i te urupu tangata o tona tuatau? Me ka kimi aia i te Atua mou ko Iehova, tei anga i te rangi e te enua? Papu kua akakeuia aia te kite ia Abela, tei mate no tona akarongo no te mea kua akamori aia ia Iehova ma te akamareka iaia. Kua manako katoa a Enoka kia akapera. Akakite maira a Genese 5:22 kia tatou: “Kua aaere oki a Enoka raua ko te Atua.” Te akapae ra teia irava ia Enoka ei tangata akono Atua i roto i tetai ao akono kore i te Atua. Koia te tangata mua ta te Pipiria i akataka mei te reira te tu.

Karanga katoa taua irava ra e kua aaere ua a Enoka  raua ko Iehova i muri ake i te anau anga mai tana tamaiti ko Metusela. Te kite nei tatou ia Enoka ei tangata ngutuare i tona 65 mataiti. E vaine tana, kare tona ingoa i roto i te Tuatua Tapu, e kare i kitea eia “tamariki tamaroa, e te tamariki tamaine.” I te mea ka aaere tetai metua tane raua ko te Atua iaia e utuutu ra e te akono i tona ngutuare tangata, ka tauta aia kia akono i tona ngutuare i to te Atua arataa. Mārama a Enoka e ka tapapa a Iehova iaia kia noo ki tana vaine ma te tiratiratu. (Genese 2:24) E kua rave meitaki aia i tana i rauka i te ikuiku i tana tamariki no runga i te Atua ko Iehova. Eaa tei tupu mai?

E meangiti ua ta te Pipiria e akakite ra no runga i te reira. Kare e apinga no runga i te akarongo o te tamaiti a Enoka ko Metusela, tei riro mai koia te tangata roa atu tei ora ana i roto i te papaanga Pipiria, te taopenga anga ki te mataiti o te Vai Tiruvi maata. Inara kua anau mai te tamaiti a Metusela tona ingoa ko Lameka. E tere atu i te tai anere mataiti te ora ra rai a Lameka raua ko tona papa ruau ko Enoka. E kua maata mai a Lameka te akaari anga i te akarongo mou. Kua akauru a Iehova iaia kia akakite i tetai totou no runga ia Noa, te tamaiti a Lameka, e kua tika rai te reira totou i muri ake i te Vai Tiruvi. Kua akapaeia a Noa mei tona tupuna tane rai ko Enoka, ei tangata tei aaere raua ko te Atua. Kare rava a Noa i aravei ana ia Enoka. Inara kua akaruke mai a Enoka i tetai oraanga puapinga. Penei kua rongo a Noa i te reira oraanga mei tona uaorai metua tane ko Lameka, me kore mei tona papa ruau ko Metusela, e penei mei ia Iareda, te metua tane o Enoka, tei mate i to Noa 366 mataiti.​—Genese 5:25-29; 6:9; 9:1.

Akamanako ana i te tuke i rotopu ia Enoka e Adamu. Noatu e tiama a Adamu, kua ara ra ia Iehova e kua akaruke mai i tetai oraanga meameaau e te kino ki tana uanga. Noatu to Enoka tu apa ua, kua aaere raua ko te Atua e kua akaruke mai i tetai oraanga akarongo ki tana uanga. Kua mate a Adamu i to Enoka 308 mataiti. Kua mii ainei to Adamu uanga i te reira tupuna tane kino? Kare tatou i kite. Tera ua, “kua aaere oki a Enoka raua ko te Atua.”​—Genese 5:24.

Mei te mea e ngutuare tangata taau e akono ra, akamanako ana i taau ka apii mei te akarongo o Enoka. Noatu e puapinga i te akono i toou ngutuare tangata i te pae kopapa, kare te reira i te mea puapinga rava atu i te au mea pae vaerua. (1 Timoteo 5:8) Ka akono koe i te reira na roto i taau ka tuatua e taau ka rave. Me iki koe i te aaere ma te Atua mei ta Enoka i rave, te tuku anga i te au turanga akauruia a te Atua kia arataki i toou oraanga, ka rauka katoa ia koe i te oronga i tetai oraanga puapinga ki toou ngutuare tangata​—e akaraanga puapinga tikai no ratou kia aru.

Penei kua maromaroa rai a Enoka e koia anake ua te tangata akarongo i roto i tetai ao akarongo kore. Inara kua manako mai ainei tona Atua ko Iehova iaia? Ae. Kua tae te tuatau no Iehova kia akakite ki tona tavini tiratiratu no teia. Kua akakite te Atua i tetai karere kia oronga a Enoka ki te tangata o tona tuatau. Kua akariro aia ia Enoka ei peroveta, te tangata mua tei akakiteia tana karere i roto i te Pipiria. Kua kite tatou i teia no te mea kua akauruia te taeake o Iesu ko Iuda kia tata i te au  tuatua totou a Enoka e anere ua atu mataiti i muri mai. *

Eaa ta Enoka totou? Te na ko ra: “I na, te aere maira te Atu ma te ngauru katoa o te tausani o tana aronga tapu ra, e e akakite oki i te au akono kore i te Atua katoa i roto ia ratou i ta ratou au tuatua akono kore i te Atua katoa i raveia e ratou ra, e te au tuatua māro katoa a te aronga ara akono kore i te Atua i karanga iaia ra.” (Iuda 14, 15) I konei, penei te mea mua taau ka kite, kua tuatua a Enoka tei tupu i te tuatau i topa, mei te mea kua rave takere te Atua i ta te totou e akataka ra. Ko te tu te reira tei aruia no te au totou i muri mai. Te manako teia: Te tuatua ra te peroveta no runga i tetai mea tei papu tikai ka tupu mei te mea rai kua tupu takere te reira!​—Isaia 46:10.

Mei teaa te tu o ta Enoka akakite anga i te reira, penei te tutu aere anga ki te katoatoa te ka akarongo? Ka akara ana mei teaa te pakari o teia akamatakiteanga​—e ā taime kua taangaanga i te tuatua “akono kore i te Atua” ei akaapa i te tangata, e ta ratou angaanga, e te tu te rave anga i te reira. E oti kua akamatakite te totou i te au tangata katoatoa e e akatereanga pikikaa ta ratou i akatupu mei te tuatau o te akaatea anga i Edene. Ka aro atu te reira akatereanga i te openga me aere mai a Iehova e tana “aronga tapu”​—te au nuku angera ririnui—​no te tamaki e te takore anga. Kua akakite aere a Enoka i te reira akamatakiteanga a te Atua, e nana anake i rave i te reira ma te mataku kore! Penei kua akara a Lameka meangiti ma te umere i te tu ngakau toa o tona papa ruau. Me koia ïa, ka mārama meitaki ua tatou eaa te tumu.

Penei ka riro to Enoka akarongo ei akakeu ia tatou uaorai kia kite i teianei ao mei ta te Atua e akara ra. Te vai nei rai te akava anga ta Enoka i akakite ma te ngakau toa; ka aite ki te ao o teia rā mei ta Enoka i kite i tona tuatau. Kia rotai ki ta Enoka akamatakiteanga, kua apai mai a Iehova i te Vai Tiruvi maata ki rungao i te tangata akono kore i te Atua i to Noa tuatau. Inara kua akanoo te reira takoreanga i tetai akatutuanga no te takoreanga maata atu e tu maira. (Mataio 24:38, 39; 2 Petero 2:4-6) I teia rā mei te reira katoa, te papa nei te Atua ma tana aronga tapu i te apai mai i te akava anga tika ki rungao i te au tangata akono kore i te Atua. Ka anoanoia tatou tataki tai kia akamanako meitaki i te akamatakiteanga a Enoka e te akakite i te reira ki tetai ke. Penei ka riro to tatou ngutuare tangata e te au oa kia takake mei ia tatou. Penei i tetai au taime, ka noo ua tatou ko tatou anake. Inara kare rava a Iehova i akaruke ana ia Enoka; e kare katoa aia e akaruke i tona au tavini tiratiratu i teia rā!

Akapeea to Enoka openga te tupu anga? I tetai tu, e umere tikai atu tona mate i tona ora anga. Te na ko ra te papaanga a Genese: “Kua aaere oki a Enoka raua ko te Atua; e kare ra aia; kua apai keia oki aia e te Atua.” (Genese 5:24) Akapeea te Atua te apai ke anga ia Enoka? Akamārama te apotetoro ko Paulo e: “No te akarongo i akaumuiaʼi a Enoka kia kore aia e kite i te mate; e kare atura aia i kitea, no te mea kua akaumuia aia e te Atua: ou oki aia i akaumuiaʼi i kite ei aia e, kua pereperekavana te Atua iaia.” (Ebera 11:5) Eaa te aiteanga o ta Paulo tuatua “i akaumuiaʼi a Enoka kia kore aia e kite i te mate”? Karanga tetai au urianga Pipiria e kua apai te Atua ia Enoka ki te rangi. Inara kare te reira e tano. Te akaari maira te Pipiria ko Iesu Karaiti te mea mua tei akatuia ki te rangi.​—Ioane 3:13.

Mei teaa i reira te tu, “i akaumuiaʼi a Enoka kia kore aia e kite i te mate”? Papu kua akaumu maru ua a Iehova ia Enoka mei te ora ki te ara o te mate, te  akakore anga i tetai ua atu tu mamae o te mate. Inara i mua ake i te reira, “i kite ei [a Enoka] e, kua pereperekavana te Atua iaia.” Akapeea ra? I mua ua ake ka mate ei aia, penei kua kite a Enoka i tetai orama no ko mai i te Atua, penei te akaari anga i te enua parataito kiaia. Mei ta Iehova akairo pereperekavana, kua rokoia a Enoka e te moe na te ara o te mate. Te tataanga no runga ia Enoka e tetai au tangata e te vaine tiratiratu, akakite te apotetoro ko Paulo: “I mate anake atura taua aronga ra ma te akarongo.” (Ebera 11:13) I muri mai, penei kua kimi tona au enemi i tona kopapa, inara “kare rava atura aia i kitea,” penei no te mea kua akaatea takere a Iehova i te reira, te araianga ia ratou kia kore e takino i te reira e kia kore e taangaanga i te reira ei turu i te akonoanga pikikaa. *

Te akamanakoanga i te reira tumuanga Pipiria, ka tauta i reira tatou i te akamanako akapeea to Enoka oraanga te ope anga. Akamanako ana i teia akatutuanga, e akamaara e manako ua teia. Te oro ra a Enoka, kua vaitata i te roiroi. Te arumaki ra tona aronga takinokino iaia, ma te riri otooto i tana karere akavaanga. Kua kitea te ngai akapuanga no tetai manga taime, inara kua kite aia kare e roa atu ana ka mou aia. Te vaitata ua maira tona mate rikarika. Iaia e akangaroi ra, kua pure aia ki tona Atua. E kua kite aia i tetai akamaru anga au ki rungao iaia. E orama, mei te mea atura te kite ra a Enoka iaia i reira, te apai anga iaia ki te ngai mamao.

Akamanako ana kua kite aia i tetai akatutuanga i mua iaia, te akaarianga i tetai ao tei tuke ki tana i matau. Te akaraanga e ngai manea mei te aua o Edene rai, inara kare e au kerupi e paruru ra kia arai i te tangata ki vao. E maata te au tangata e te vaine i reira​—ma te oraanga kopapa oraora e te mapu. Te noo au ua ra ratou. Kare e tu makitakita e te takinokino anga akonoanga mei ta Enoka i matau. Kiaia uaorai, kua kite a Enoka i ta Iehova akapapu anga, te aroa, e te mareka anga. Kua papu iaia e ko tona ngai tikai teia; ei kainga nona. Iaia e aere ra ma te au, kua tapiri a Enoka i tona nga mata e kua varea e te moe, ma te moe tinainai.

Tei reira aia i vai ei ki teia rā​—te moe anga na te ara o te mate, te akono meitaki anga te Atua ko Iehova iaia ma te manakonakoanga! Mei ta Iesu i taputou i muri akera, te vaira te rā e rongo mai ei te aronga i roto i te manakonakoanga o te Atua i te reo o Karaiti e ka aere mai ki vao i te ngai tanumanga, te akapuera anga i to ratou mata kia kite i tetai ao ou manea ma te au.​—Ioane 5:28, 29.

Ka inangaro ainei koe kia tae ki reira? Akamanako ana i te rekareka te aravei ia Enoka. Akamanako ana i te au mea umere ta tatou ka apii mei iaia! Nana e akakite mai kia tatou me kua tano rai ta tatou akatutuanga no runga i tona tuatau openga. Inara e mea rapurapu atu ta tatou ka apii mei iaia i teia taime tikai. I muri ake i te uriurianga no runga ia Enoka, karanga katoa a Paulo e: “Kare ra e akarongo ra kare rava [te Atua] e mareka.” (Ebera 11:6) Mei teaa atura te tumuanga ririnui no tatou tataki tai kia aru i te akarongo ngakau toa o Enoka!