Tae a Blessing * ki Europa tei taputouia te ngai angaanga pakoti rauru. Inara i muri ake i te tai ngauru rā tona taia ua anga, pera katoa te tamataku anga kino ki tona ngutuare tangata i te kainga, kua māroia aia kia angaanga ei vaine akaturi.

Kua anoanoia a Blessing kia rauka e 200 ki te 300 moni europa i te po ei tutaki i te kaiou a te pu vaine e tere atu i te 40,000 tara europa. * “Kua manako ua au i te oro,” i karanga ai a Blessing, “inara kua mataku au i ta ratou ka rave ki toku ngutuare tangata. Kua manamanata au.” Aiteite teia tua ki te ā mirioni tuma tangata tei riro ei tuikaa i roto i te angaanga ainga i teianei ao.

Vaitata ki te 4,000 mataiti i topa akenei, kua okoia tetai mapu tona ingoa ko Iosepha e tona ai taeake. Kua taopenga aia ki roto i tetai ngutuare Aiphiti rongonui ei tuikaa. Kare a Iosepha i aite kia Blessing, kare aia i takinoia e tona pu i te akamataanga. Inara te kopae anga aia i te tu akainangaro o te vaine a tona pu, kua akaapaia aia no te kanga iaia. Kua tiria aia ki roto i te areauri.​—Genese 39:1-20; Salamo 105:17, 18.

E tuikaa a Iosepha no te tuatau taito; e tuikaa a Blessing no teia tuatau. E nga tangata raua tei ō ki roto i te angaanga akatuikaa i te tangata, e peu tei takino i te tangata kia rauka te moni.

No te tamaki i riro ei te oraanga tuikaa ei ravenga māmā ua na te au pa enua. Karangaia e kua akaoki mai te Ariki o Aiphiti ko Thutmose III e 90,000 mouauri i muri ake i tetai tamaki anga i Kanaana. Kua taangaanga to Aiphiti ia ratou ei tuikaa ko auro, akatu iero, e te ko ana.

I raro ake i te Au Roma, kua riro te tamaki ei akatupu  i te au tuikaa maata, e no te anoano o te au tuikaa kua tupu te tamaki. Kua tamanakoia te tae anga ki te anere mataiti mua, vaitata te apa o te tangata o Roma e tuikaa. E manganui te au tuikaa o Aiphiti e to Roma tei takinokinoia. Ei akaraanga, kua taea te 30 mataiti te oraanga o teia au tuikaa i roto i te ngai ko auro i Roma.

I te tuatau i aereia, kua kino ua atu te oraanga tuikaa. Mei te 16 ki te 19 anere mataiti, kua riro te angaanga tuikaa i rotopu ia Aperika e Marike ei pitiniti puapinga rava atu i teianei ao. ‘Kua tamanakoia i rotopu i te 25 e te 30 mirioni tane, vaine, e te tamariki tei opuia e kua okoia,’ karanga ai tetai ripoti UNESCO. E anere ua atu tauatini tuma tei karangaia e kua mate i te tuatau teretere anga na runga i te moana Atlantic. Ripoti a Olaudah Equiano, e tuikaa tei ora mai: “Te aue anga vinivini a te au vaine, e te ngunguru o te aronga e mate ra, no te kino rava e ngata i te akamanako.”

Ma te maromaroa, kare te oraanga tuikaa i te tumatetenga ua no te tuatau i topa. Mei te 21 mirioni tane, vaine e te tamariki te angaanga nei rai ma te tutaki meangiti e me kare, i karanga ai te International Labour Organization. E angaanga ana te au tuikaa o teia tuatau ki roto i te au ngai ko auro, te au are toa tau kore, te au ngai maani piriki, te au are akaturi, e te au kainga o te tangata. Noatu e kare teia e tau ki te ture, te tupu maata ua atura teia oraanga tuikaa.

Kua riro te takinokino pakari ei tauta anga na te au tuikaa kia oro ma te ora. I te anere mataiti mua M.T.N., kua akatupu te tangata toa ko Spartacus e te 100,000 tuikaa i te patoi anga ia Roma ma te kore i autu. I te 18 anere mataiti, kua patoi te au tuikaa o te enua Caribbean o Hispaniola i to ratou au pu. No te takinokino pakari ta te au tuikaa i mamae i runga i te au pama to i tupu ei tetai tamaki e 13 mataiti te roa i akatupuia ai a Haiti ei enua takake i te mataiti 1804.

Inara te akaruke anga te ngati Iseraela ia Aiphiti, kua riro ei oro anga ora manuia rava atu i roto i te tuatua enua o te oraanga tuikaa. Penei e toru mirioni tangata katoatoa tei akaoraia mei te oraanga tuikaa i Aiphiti. Kua tau ratou kia akarangatiraia. Kua akataka te Pipiria i to ratou oraanga i Aiphiti “ma te takinga-kinoia mai” ei tuikaa. (Exodo 1:11-14) Kua akaue tetai Pharao kia tamateia te au  pepe tamaroa ei akaiti i te tangata Iseraela e maata maira.​—Exodo 1:8-22.

E mea umere te ora anga te ngati Iseraela i te takinokino anga tau kore a Aiphiti no te mea na te Atua uaorai i akatupu. “Kua kite oki au i to ratou mamae,” i akakite ei te Atua kia Mose. “E i aere mai nei au ki raro nei e akaora ia ratou.” (Exodo 3:7, 8) Tae mai ki teia rā, e akono ua ana te ngati Iuda i te Pasa i te au mataiti ei akamaara i teia.​—Exodo 12:14.

“Kare oki e ngai apa i to tatou Atua ia Iehova,” i karanga ai te Pipiria, e te akapapu maira ia tatou kare aia i taui. (2 Paraleipomeno 19:7; Malaki 3:6) Kua tono mai te Atua ia Iesu “ei tutu aere i te ora no te aronga tuikaa. . . , e e tuku oki i te aronga i tapekaia ra.” (Luka 4:18) Ko te aiteanga ainei e ka akarangatiraia te au tu tuikaa ravarai? Kare. Kua tonokia mai a Iesu ei akarangatira i te tangata mei te utunga o te ara e te mate. Akakite aia i muri mai: “E na te tuatua-mou kotou e akarangatira.” (Ioane 8:32) Noatu i teia tuatau, te akarangatira ra te tuatua mou a Iesu i te tangata i te au tu e manganui.​—Akara i te pia “ Ora Mai Mei Tetai Oraanga Tuikaa Tuke.”

E tikai, na te Atua i tauturu ia Iosepha e Blessing kia ora mai mei te oraanga tuikaa tukeke. Ka kitea te tua umere o Iosepha i roto i te pene 39 ki te 41 o te puka Pipiria o Genese. Kua riro rai to Blessing tua oraanga ei mea umere.

I muri ake i te tuaruia anga aia mei tetai enua Europa, kua aere a Blessing ki Paniora. I reira kua aravei aia i te Au Kite o Iehova e kua akamata aia i te apii Pipiria kia ratou. Ma te tauta i te akatikatika i tona oraanga, kua rauka tetai ngai angaanga tamou nana e kua akapapu ki tona pu vaine kia akatopa mai i te au tutaki kaiou i te au marama ravarai. I tetai rā, kua tereponi mai te pu vaine ia Blessing. Kua inangaro aia i te akakore i te kaiou a Blessing e te pati kia akakoreia tona apa. Eaa tei tupu? Kua akamata rai aia i te apii Pipiria ki te Au Kite o Iehova! “Ka akarangatira te tuatua-mou ia tatou i te au tu umere ravarai,” i karanga ai a Blessing.

Kua tangi te Atua ko Iehova i te au tuikaa Iseraela tei takinokino pakariia e to Aiphiti; te pera katoa ra aia i te tu tau kore e tupu ra i teia tuatau. E tika, ei takore i te au tu tuikaa katoatoa ka anoanoia tetai tauianga maata i roto i te tangata. Inara te taputou maira te Atua e ka akatupu aia i teia tauianga. “Te tatari nei ra tatou i te rangi ou e te enua ou tana i tuatua maira, i te vai tika anga o te tuatua-tika ra.”​—2 Petero 3:13