I mua ana kua akara tatou i te tua o Croesus tei pikikaaia e te taunga o Delphi, tei tupu kua takoreia tona patireia e te ariki o Peresia. Inara i roto i te Pipiria, kua akakite takaia tetai totou no runga i teia ariki o Peresia.

E 200 mataiti i mua roa ake ka anauia ai teia ariki—kua taiku te peroveta ko Isaia i te ingoa o Kuro e akapeea aia me takore i teia oire ririnui ko Babulonia.

Isaia 44:24, 27, 28: “Te na ko mairā Iehova, . . . Ko tei karanga atu ki te moana, Kia marō koe, naku e tamarō i toou au vai: Ko tei tuatua ia Kuro ra, Koia taku tiaki; nana ïa e akatupu i toku anoano katoa: i te na ko anga atu ia Ierusalema, Ka patuia koe na; e i te nao ra, E akamouia taau ra pange.”

Karanga tetai tumu korero no Ereni mai ko Herodotus, kua akatae te vaeau o Kuro i te vai mei roto mai i te Kauvai Eupharata, tei tae na roto i te oire o Babulonia. I reira kua rauka i te vaeau o Kuro i te na raro i te kauvai ki roto i te oire. I te autu anga a Kuro, kua tuku aia i te au ngati Iuda e tuikaa ra i Babulonia kia oki e akatu akaou ia Ierusalema, tei vai tanea ana no tetai 70 mataiti.

Isaia 45:1: “Te na ko nei a Iehova ki tei akatainuia e ia ra, kia Kuro, tei tāpuia e au i tona rima katau ra; kia eke te pa enua iaku ki mua i tona aroaro, e kia matara iaku te taukupu o te ui ariki ra; kia kiritiia te au pa eeu rua ki mua iaia, e kare oki te au pa e topiriia.”

Kua tomo te au vaeau o Peresia ki roto i te oire na roto i te nga ngutupa maatamaata, no te mea kare i topiriia ana. Naringa to Babulonia i kite eaa ta Kuro ka rave, ka topiri ratou i te nga ngutupa. Mei tei totouia, kare te oire i tiaki meitakiia ana.

Ko teia tetai o te au totou tei tupu e ka kiteaia i roto i te Pipiria. a Te tamanako anga a te tangata, no ko mai ïa i te au atua pikikaa, inara te au totou a te Pipiria no ko mai i Tei karanga e: “I te akakite anga i te openga mei te muatangana mairai, e mei te au tuatau taito mairai i te au mea e kare i tupu ra.”—Isaia 46:10.

Ko te Atua mou anake ko Iehova te ka rauka i te tuatua i teia. Te aiteanga o tona ingoa “Ka Akatupu Aia.” Te akakite mai nei teia e ka rauka iaia te kite e te akatano i te au mea ka tupu kia tau ki  tona anoano. Akapapu katoa mai teia kia tatou e ka akatupu aia i tana i taputou mai.

Ka inangaro ainei koe i te kite eaa ta te au totou Pipiria e akakite maira no teia tuatau? Mei tetai 2,000 mataiti i topa, kua totou te Pipiria e ka “tupu te kino maata i taua tuatau openga ra.” Eaa teia au kino? Ko te tamaki, te takinokino, te au tu mamae e te maki tei tupu ana ki te tangata no tetai tauatini ua atu mataiti. Ka akara tatou i tetai au totou no runga i te “tuatau openga.”

2 Timoteo 3:1-5: “I taua tuatau openga ra . . . E riro te tangata nei ei akaperepere ia ratou uaorai, ei noinoi, ei akatietie, ei nengonengo, ei akakino, ei akarongo kore ki te metua, ei mareka kore, ei viivii, Ei aroa kore, ei akaatikau koreromotu ra, ei tapepe pikikaa, ei mako kore, ei rotoriri, ei akavaavaa i te tangata memeitaki ra, Ei pikikaa, ei māro, ei ngakau akateitei, ei anoano i te au mea e navenave ei ra, kare i anoano i te Atua; E tutu akono i te Atua to ratou, kareka te mana ra kua akakore ratou i te reira.”

Ka āriki ainei koe e te maata ua atura teia au tu i roto i te tangata i teia tuatau? Ka āriki katoa koe e te noo nei tatou i rotopu i te au tangata tei akaperepere ia ratou uaorai, tei inangaro i te moni, e tei akatupu i te tu parau? Te kite ra koe i te tu noinoi e kare e āriki i te manako o tetai ke? E mea papu roa te kite ra koe e kare te tamariki e akarongo ana ki te metua e te maataanga o te tangata te rave ra i to ratou anoano kare e inangaro i te Atua. E te kino ua atura i teia tuatau.

Mataio 24:6, 7: “E akarongo oki kotou i te tuatua tamaki, e te rongo tamaki . . . E tu mai tetai enua e tamaki mai ki tetai enua, e tetai basileia e tamaki mai ki tetai basileia.”

Kua tamanakoia, te maataanga o te tangata i mate i roto i te tamaki mei te mataiti 1914 ki teia rā, kua tere atu i te 100 mirioni, e maata atu teia i te au tangata o tetai au enua. Akamanako ana i te tu taitaia, te mii e te mamae ta teia i akatupu. Kua rave ainei tetai au enua i te au ravenga kia akakore i te tamaki?

Mataio 24:7: “Onge.”

Karanga te World Food Programme: “I teia ao e maata te kai ei angai i te katoatoa, e 815 mirioni tangata—e tai i roto i te iva tangata—kare e kaikai ana i te au po ravarai. E tei kino atu—e tai i roto i te toru tangata—ka mate no te kare e kai.” Kua tamanakoia i te au mataiti ravarai e toru mirioni tamariki e mate ana no te pongi.

Luka 21:11: “Ngaruerue maata i te enua.”

I te au mataiti e 50,000 ngaruerue enua e tupu ana. Penei e 100 ka takino i te au are, e ko tetai mea maata ka tupu te reira okotai taime i te mataiti. Karanga tetai tangata, mei te mataiti 1975 ki te 2000, e 471,000 tangata tei mate i roto i te ngaruerue enua.

Mataio 24:14: “E tutu aereia te evangelia o te basileia nei, e kako rava ake te ao katoa nei; ei kite no te pa enua ravarai; ko te openga iora ïa i reira ra.”

Tere atu i te varu mirioni Au Kite o Iehova e rave nei i te angaanga tutu aere i te nuti meitaki o te Patireia o te Atua i roto e 240 enua. Akakite aere ratou i te nuti meitaki i roto i te au oire maatamaata e te au oire meangiti, to roto i te vao rakau e i runga i te au maunga. Akakite mai teia totou e me oti teia angaanga i te raveia, e kua tau ki to te Atua anoano, “ko te openga iora ïa i reira ra.” Eaa te aiteanga o teia? Ko te openga o te akatereanga a te tangata e te akamataanga o te tutara a te Patireia o te Atua. Eaa te au taputou te ka akatupuia me tutara ake te Patireia o te Atua? Tatau i te kapi ka aru mai.