Neke ki te tumu manako rikiriki

Neke ki te ngai o te au tumu tuatua

Te Pipiria—Eaa i Maata Ai?

Te Pipiria—Eaa i Maata Ai?

Eaa i maata ai te au urianga tukeke o te Pipiria i teia tuatau? Te manako ra ainei koe i te au urianga ou ei tauturu ia tatou kia mārama i te Pipiria me kore te ngatā ra? Me kite koe i te tumu i tataia ai teia au urianga, ka tauturu te reira ia koe kia mārama.

Mea mua, naai i tata i te Pipiria, e i naea?

TE PIPIRIA MUA

E rua o te Pipiria tuanga. Te tuanga mua e 39 puka e akakite ra i ‘te tuatua a te Atua.’ (Roma 3:2) Kua akauru te Atua i tetai au tangata tiratiratu kia tata i teia au puka no tetai tuatau roa​—te katoaanga e 1,100 mataiti, akamata mai mei te 1513 M.T.N. ki te 443 M.T.N. Kua tataia te maata anga ki roto i te reo Epera, e kua kapikiia teia tuanga ko te Tuatua Epera, me kore te Koreromotu Taito.

Te rua o te tuanga e 27 puka, te akakite katoa ra i te ‘tuatua na te Atua.’ (1 Tesalonia 2:13) Kua akauru te Atua i te au pipi tiratiratu a Iesu Mesia kia tata i teia au puka no tetai tuatau poto​—e 60 mataiti mei te 41 T.N. ki te 98 T.N. Kua tataia te maata anga ki roto i te reo Ereni, tei kapikiia ko te Tuatua Tapu Ereni Kerititiano, me kore te Koreromotu Ou.

E 66 au puka akauruia o te Pipiria​—ta te Atua karere ïa ki te tangata. No teaa ra i anoanoia ai kia maata te au urianga o te Pipiria? Teia tetai au tumu e toru.

  • Kia tatau te tangata i te Pipiria i roto i to ratou uaorai reo.

  • Kia akatanoia te au tarevake a te aronga tei uri i te Pipiria ki te tataanga mua o te Pipiria.

  • Kia akaou i te au reo taito.

Akamanako ana i teia au manako i roto i teia nga urianga.

TE SEPTUAGINT ERENI

Mei te 300 mataiti i mua ake i to Iesu tuatau, kua uri tetai au ngati Iuda i te Tuatua Tapu Epera ki roto i tetai reo ke​—te reo Ereni. Kua kapikiia teia ko te Septuagint Ereni. Eaa teia i raveia ai? Ei tauturu i te manganui o te ngati Iuda e tuatua ra i te reo Ereni kare i te reo Epera, kia mārama no runga i te “tuatua tapu i tataia.”​—2 Timoteo 3:15.

Riro katoa te Septuagint i te tauturu i te mirioni ua atu tangata kare i te ngati Iuda kia kite i ta te Pipiria e apii ra. Akapeea ra? Karanga tetai Tangata Kite ko W.F. Howard, “Mei te anere mataiti mua mai, kua taangaanga te au Akonoanga Kerititiano i te Septuagint, ei ‘akakite pu anga e ko Iesu te Mesia.’” (Angaanga 17:3, 4; 20:20) Ko tetai tumu teia kare te manganui o te ngati Iuda “e āriki ana i te Septuagint,” i karanga ai te tangata apii Pipiria ko F. F. Bruce.

Kua kapiti te au pipi a Iesu i te au puka o te Tuatua Tapu Ereni Kerititiano e te urianga Septuagint o te Tuatua Tapu Epera. Kua riro mai teia ko te Pipiria ta tatou e tatau nei i teia rā.

TE VULGATE RATINI

Mei te 300 mataiti i muri mai, kua uri tetai tangata ko Jerome i te Pipiria ki te reo Ratini, tei kapikiia ko te Vulgate Ratini. Te vai katoa ra tetai au urianga Ratini ke mai, eaa ra ka anoanoia ai tetai mea ou? Kua inangaro a Jerome i te akatano i “te au tuatua i uriia, te au akamāramaanga tarevake, e pera katoa te au tuatua kare takiri no roto i te Pipiria,” i karanga ai The International Standard Bible Encyclopedia.

Kua akatano a Jerome i teia au tarevake. Inara, kua akanoo te aronga mana o te akonoanga i tetai ture! Kua akamana ratou i te Vulgate Ratini e ko te urianga Pipiria anake ua kia taangaangaia no te au mataiti ka aereia! Te akakoroanga tikai kia tauturu i te tangata kia mārama i te Pipiria, inara kare te tangata e mārama i te Vulgate no te mea kare ratou e kite i te tuatua i te reo Ratini.

MAATA TE AU URIANGA OU

I te rima anere mataiti T.N., kua tataia tetai au urianga ke o te Pipiria​—mei te urianga rongonui o te Syriac Peshitta. Inara no te 14 anere mataiti roa i uriia ai te au Tuatua Tapu ki roto i te au reo ke ke kia mārama te au tangata.

I te openga o te 14 anere mataiti i Peritane, kua akamata a John Wycliffe i te uri i te Pipiria ki roto i te reo Papaa, te reo ka mārama tona iti tangata. I muri mai, kua riro ta Johannes Gutenberg au ravenga neneianga ei tauturu i te aronga apii Pipiria kia nenei e kia tuʼa i te au urianga ou o te Pipiria i roto i te au reo ke e manganui o Europe.

No te maata o te au urianga reo Papaa, kua manako tetai aronga e kare e anoanoia tetai urianga ke akaou. I te 18 anere mataiti kua tata a John Lewis: “Kare e māramaia ana te au tuatua taito no te mea e taui ana te reo, no reira i anoanoia ai kia akaouia te au Urianga taito ki te Reo e tuatuaia ra e te katoatoa.”

I teia rā, e maata te au ravenga ei tauturu i te aronga apii Pipiria. Maata atu to ratou mārama i te au reo taito e te au tataanga o mua ana o te Pipiria. Ka tauturu i reira teia kia uri meitakiia te Pipiria.

No reira, e mea puapinga te au urianga ou o te Pipiria. Inara, kia akara meitakiia te reira. * Me no te inangaro ra i te Atua i tata akaou ei tetai aronga i tetai urianga ou o te Pipiria, ka riro ta ratou angaanga ei mea puapinga maata kia tatou.

 

^ para. 24 Akara i te Tumu Manako “How Can You Choose a Good Bible Translation?” o te Punanga Tiaki o Me 1, 2008, reo Papaa.