1, 2. (a) Eaa te tika kore ta Nabota e tana tamariki i kite? (e) Eaa te nga tu ka uriuri tatou i teia atikara?

E RUA nga tangata kino tei akaapa i tetai tangata no tetai mea kino tikai. E pikikaa ta raua e tuatua ra. Inara kua akautungaia teia tangata e kua tamateia. Akamanako ana mei teaa rai te tu o te aronga tei inangaro i te tika te akara anga i teia tangata tiamā e tana au tamariki tei peiia ki te toka kia mate! Kare teia i te tua maani ua. Kua tupu tikai teia ki te tavini tiratiratu o Iehova ko Nabota, tei ora ana i te tuatau e tutara ra te Ariki o Iseraela ko Ahaba.​—1 Ariki 21:11-13; 2 Ariki 9:26.

² I teia atikara, ka uriuri tatou eaa tei tupu kia Nabota. Ka uriuri katoa tatou i te tarevake kino o tetai tangata pakari tiratiratu i roto i te putuputuanga Kerititiano o te anere mataiti mua. Ka akaari teia nga akaraanga akapeea te tu  akaaka e te akakore anga ara i anoanoia ai kia aru i to Iehova tu tika.

3, 4. Mei teaa rai to Nabota tu, e eaa te tumu kua patoi aia i te oko i tana aua vine ki te Ariki ko Ahaba?

³ Kua vai tiratiratu a Nabota kia Iehova i te tuatau e aru ra te maata anga o Iseraela i te akaraanga kino o te Ariki ko Ahaba e tana vaine, te Ariki vaine kino ko Iezebela. Kua akamori raua i te atua pikikaa ko Baala e kare i akangateitei ana ia Iehova e tana ture. Inara e puapinga tikai to Nabota pirianga kia Iehova i tona uaorai ora.

⁴ E tatau ia 1 Ariki 21:1-3. Te patianga a Ahaba kia oko i te kainga vine o Nabota me kore te oake i tetai kainga vine meitaki atu kiaia, kua patoi a Nabota. No teaa ra? Akamārama aia: “Kia tāpu mai a Iehova iaku, auraka au e oronga atu i te kainga ipukarea o toku ai metua noou.” Kua patoi a Nabota i te patianga a te Ariki ko Ahaba no te mea kare e tau ana ki te ture a Iehova no te ngati Iseraela kia oko takiri i te tuanga enua o to ratou kopu tangata. (Levitiku 25:23; Numero 36:7) Te taka meitaki ua ra kua akarongo a Nabota kia Iehova.

5. Eaa ta Iezebela i rave kia rauka mai ta Nabota kainga vine?

⁵ Te patoi anga a Nabota i te oko i tona kainga vine, kua rave te Ariki ko Ahaba e tana vaine i te au mea kikino. E rauka ai teia kainga vine, kua pati te Ariki vaine ko Iezebela i tetai nga tangata kia akaapa ia Nabota no te kino kare aia i rave. Tei tupu, kua tamateia a Nabota e tana au tamariki. Eaa ta Iehova i rave no teia tika kore kino tikai?

6, 7. Akapeea a Iehova te akaari anga i tona inangaro i te tu tika, e no teaa ra teia i akapumaana ai i to Nabota kopu tangata e te au oa?

⁶ Kua tono viviki a Iehova ia Elia kia aravei ia Ahaba. Akakite a Elia kia Ahaba e tā tangata aia e te keikeia. Eaa ta Iehova ikianga? Ka tamateia a Ahaba, tana vaine, e tana tamariki, mei ia Nabota e tana tamariki rai.​—1 Ariki 21:17-25.

⁷ Kua mii tikai to Nabota kopu tangata e te au oa i te au mea kikino ta Ahaba i rave. Inara kua kite a Iehova i teia tika kore e kua ariu viviki atu ki te reira. E mea papu kua akapumaana teia ia ratou. Inara, penei kua timataia to ratou tu akaaka e te irinaki ia Iehova no tei tupu i muri ua ake.

8. Akapeea a Ahaba te ariu atu anga i tona rongo anga i te karere a Iehova, e eaa tei tupu?

⁸ Te rongo anga a Ahaba i ta Iehova i iki kia rave kiaia, “kua aae iora aia i ona kakau, kua tuku akera i te kakau paoa ki runga iaia, e kua akakore iora i te kai, moe iora ki roto i taua kakau paoa ra, e kua aere marie iora.” Kua taakaaka a Ahaba iaia uaorai! Eaa tei tupu mai? Akakite a Iehova kia Elia: “No te mea kua taakaaka  mai aia ki mua iaku nei, kare au e apai mai i taua kino nei i tona tuatau; kia tae ra ki to te tamaiti ra tuatau, ka apai mai ei au i taua kino nei ki runga i tona ngutuare.” (1 Ariki 21:27-29; 2 Ariki 10:10, 11, 17) “Ko Iehova ra tei timata i te ngakau,” kua kite aia i to tatou tu tikai, e kua akaari i te aroa ua kia Ahaba.​—Maseli 17:3.

9. No teaa ra te tu akaaka i riro ei paruru anga ki to Nabota kopu tangata e te au oa?

⁹ Te rongo anga to Nabota kopu tangata e te au oa e kare to Ahaba ngutuare tangata e akautungaia kia mate roa a Ahaba, penei kua timata teia i to ratou akarongo ki te Atua. Inara ka tauturu te tu akaaka ia ratou kia paruru i to ratou akarongo. No teaa ra? Me akaaka ratou, ka akamori ua rai ratou ia Iehova ma te irinaki e kare rava te Atua e rave i te tika kore. (E tatau ia Deuteronomi 32:3, 4.) I te tuatau ki mua, ka kite to Nabota kopu tangata i te akameitakianga no te kite i to ratou au akaperepere me akatuia mai. Ka riro teia ei tu tika tikai no Nabota e tana tamariki. (Iobu 14:14, 15; Ioane 5:28, 29) Kua kite te tangata akaaka “e apai oki te Atua i te au tuatua katoatoa ki te  akavaanga, e te au mea ngaro katoa ra, te au mea meitaki, e te kino katoa.” (Koheleta 12:14) Ka akamanako a Iehova i te au tika kare tatou i kite. No reira ka paruru te tu akaaka ia tatou kia kore e ngere i te akarongo ki roto ia Iehova.

10, 11 (a) Eaa te au turanga te ka timata i to tatou tu tika? (e) Eaa te au mataara ka paruru te tu akaaka ia tatou?

¹⁰ Akapeea koe me ariu atu me rave te aronga pakari i tetai ikianga kare koe i mārama me kore kare koe e āriki ana? Ei akaraanga, eaa taau ka rave me ngere koe e tetai tei akaperepere i te tuanga angaanga i roto i te tavini anga ia Iehova? Akapeea me akaateaia toou tokorua akaipoipo, taau tamaiti me kore tamaine, e toou oa piri vaitata ki vao e kare koe i āriki i te ikianga a te aronga pakari? Eaa taau ka rave me irinaki koe kua tarevake te aronga pakari i te akaari i te aroa ua ki tetai tei ara? Ka riro teia au turanga ei timata i to tatou akarongo kia Iehova e tana akaaere anga i te putuputuanga i teia tuatau. Akapeea te tu akaaka me paruru ia koe me timataia koe e teia au turanga? Ka akamanako e rua mataara.

¹¹ Mea mua, me akaaka tatou, ka āriki tatou e kare tatou i kite i te au tika ravarai. Noatu me manako tatou kua kite tatou i te au mea ravarai no runga i tetai turanga, ko Iehova anake tei kite eaa to roto i te ngakau o tetai tangata. (1 Samuela 16:7) Me akamaara tatou i teia, ka āriki akaaka ua e kua kotingaia tatou e ka anoanoia kia taui i to tatou aerenga manako. Te rua, me kite tatou i te tika kore, ka tauturu te tu akaaka ia tatou kia akarongo e kia akakoromaki ma te tiaki ia Iehova kia akatikatika i te turanga. Karanga te Pipiria: “Kua kite ra au e meitaki to te aronga i mataku i te Atua.” Karanga katoa te Pipiria: “Kare ra o te aronga kino e meitaki, kare oki ona puke rā e akaroaia.” (Koheleta 8:12, 13) Me vai akaaka tatou, ka puapingaia tatou e te katoatoa tei o mai.​—E tatau ia 1 Petero 5:5.

12. Eaa te tua ta tatou ka akamanako i teianei, e no teaa ra?

¹² Te au Kerititiano mua i Anetioka Suria kua kite i tetai turanga tei timata i to ratou tu akaaka e te tu puareinga ua i te akakore i te ara. Ka akamanako tatou i teia tua ma te taangaanga i te reira kia akara matatio i to tatou tu akakore anga ara. Penei ka tauturu teia ia tatou kia kite i te tumu ka taangaanga a Iehova i te aronga apa ua ma te kore e tuku i tona au turanga ki raro.

13, 14 Eaa te au tuanga angaanga a te apotetoro ko Petero, e akapeea aia te akaari anga i te tu ngakau toa?

¹³ Ko te apotetoro ko Petero tetai tangata pakari ta te maata anga o te au Kerititiano mua i kite meitaki. Koia tetai oa o Iesu e kua orongaia tetai angaanga puapinga kiaia. (Mataio 16:19) Ei akaraanga, i te mataiti 36, kua tonoia a Petero kia  tutu kia Korenelio e te katoa anga o tona ngutuare. Eaa ra teia i tau meitaki ei? No te mea kare a Korenelio i te ngati Iuda, e tangata peritome kore aia no te enua ke. Te rauka anga ia Korenelio e tona ngutuare te vaerua tapu, kua kite a Petero e ka tau ratou kia papetitoia ei au Kerititiano. Karanga aia: “E tika aina i te tangata kia akakore i te vai kia kore e bapetizoia teianei aronga, ko tei rauka oki ia ratou te vaerua tapu mei ia tatou katoa nei?”​—Angaanga 10:47.

¹⁴ I te mataiti 49, kua uipa te au apotetoro e te aronga pakari ki Ierusalema i te iki me ka anoanoia te au Kerititiano o te au enua ke kia peritomeia. I teia uipaanga, kua akakite ngakau toa a Petero ki te au taeake e kua kite mata aia i te aronga peritome koreia o te enua ke te rauka anga te vaerua tapu. Kua tauturu teia tupuanga o Petero i te pupu akaaere kia rave i ta ratou ikianga. (Angaanga 15:6-11, 13, 14, 28, 29) Papu kua mataora te au Kerititiano ngati Iuda e te aronga enua ke i to Petero tu ngakau toa i te akakite i te tika. E mea papu e ngoie ua no te au Kerititiano mua kia irinaki i teia tangata tiratiratu e te pakari!​—Ebera 13:7.

15. Eaa te tarevake ta Petero i rave iaia i Anetioka Suria? (Akara i te tutu mua.)

¹⁵ I muri ua ake i te uipaanga i Ierusalema, kua atoro a Petero ia Anetioka Suria. Iaia i reira, kua akapou aia i te taime ki te au taeake o te enua ke. Ka akamanako tatou mei teaa te maata i to ratou rekareka i te apii mei to Petero kite e te pakari. Inara, kua poitirere ratou e kua mamae i te akamutu anga a Petero i te kaikai kapiti atu kia ratou. Kua akakeu a Petero i tetai au Kerititiano ngati Iuda, kapiti mai ia Banaba, kia pera katoa. Eaa ra teia tangata pakari Kerititiano i rave ei i te tarevake kino, te ka akatupu i te ke i rotopu i te putuputuanga? Tei puapinga atu, eaa ta tatou ka apii mei te tarevake a Petero te ka tauturu ia tatou me tamamaeia no te tuatua e te angaanga a tetai tangata pakari?

16. Akapeea a Petero te akatikatikaia anga, e eaa te au uianga ka ui tatou?

¹⁶ E tatau ia Galatia 2:11-14. Kua mataku a Petero i te tangata. (Maseli 29:25) Kua kite a Petero i to Iehova manako no te aronga ke. Noatu ra, kua mataku aia i te au Kerititiano ngati Iuda peritomeia no Ierusalema mai kare ratou e reka mai iaia no te kapiti atu ki te au Kerititiano o te enua ke. Akakite te apotetoro ko Paulo kia Petero e pikikaa aia. No teaa ra? No te mea kua rongo a Paulo ia Petero te paruru anga i te aronga ke i ko i te uipaanga i Ierusalema i te mataiti 49. (Angaanga 15:12; Galatia 2:13) Akapeea te au Kerititiano o te enua ke ta Petero i akariri me ariu atu? Ka tuku ainei ratou ia ratou uaorai kia akaturoriia? Ka ngere ainei a Petero i tana au tuanga angaanga no tona tarevake?

17. Akapeea a Petero te puapinga anga mei to Iehova tu akakore anga ara?

¹⁷ E tu akaaka to Petero e kua āriki i ta Paulo akatikatika anga. Kare te Tuatua Tapu i karanga e kua ngere a Petero i tana au tuanga angaanga. Te tika, i muri mai kua akauruia aia kia tata e rua reta tei riro mai ei tuanga no te Pipiria. I te rua o tana reta, kua kapiki aia ia Paulo ko “to tatou taeake akaperepere ra.” (2 Petero 3:15) Penei kua riro to Petero tarevake ei mea mamae tikai no te au Kerititiano o te enua ke. Inara, kua taangaanga rai a Iesu te upoko o te putuputuanga iaia. (Ephesia 1:22) E atianga to te au taeake e te au tuaine i roto i te putuputuanga kia aru ia Iesu e tona Metua na te akakoreanga i te tarevake o Petero. Penei ake, kare tetai ua atu i tuku iaia uaorai kia akaturoriia e te tarevake o tetai tangata apa ua.

18. Aea tatou penei ka anoanoia kia aru i to Iehova tu tika?

¹⁸ Kare e aronga pakari apa kore i roto i te putuputuanga Kerititiano mua, e kare e aronga pakari apa kore i roto i te putuputuanga Kerititiano i teia tuatau. Karanga te Pipiria: “Te apa anake nei tatou i te au mea katoa e manganui.” (Iakobo 3:2) E mea māmā ua kia āriki i teia, inara eaa ta tatou ka rave me kite tatou i te tu apa ua o tetai taeake? Ka aru ainei tatou i to Iehova tu tika? Ei akaraanga, akapeea koe me ariu atu me tuatua tetai tangata pakari i te tuatua papakitai? Ka akaturoriia ainei koe me tuatua manako kore mai tetai tangata pakari i te tuatua tei akariri e tei tamamae ia koe? Auraka e viviki i te manako e kare te taeake e tau ei tangata pakari, mari ra ka tiaki marie ainei koe ia Iesu, te upoko o te putuputuanga? Ma te kore e akamou ki runga i te tarevake, ka akamaara ainei koe i te tavini anga tiratiratu o te taeake no tetai tuatau roa? Me tavini tetai taeake tei ara ia koe, ei tangata pakari e me maata atu tana au tuanga angaanga, ka mataora ainei koe iaia? Me puareinga ua koe i te akakore i te ara, te akaari nei koe e te aru ra koe i to Iehova tu tika.​—E tatau ia Mataio 6:14, 15.

19. Eaa ta tatou ka tauta i te rave?

¹⁹ No to tatou inangaro i te tu tika, ka tapapa rai tatou i te rā me akakore takiri a Iehova i te tika kore pouroa ta Satani e tana akatereanga kino i akatupu. (Isaia 65:17) I teianei, me kite tatou i te tika kore, kia āriki akaaka ua e penei kare tatou i kite i te au tika ravarai e kia akakore ua i te ara a te aronga tei tamamae ia tatou. Me akapera tatou, ka aru tatou i to Iehova tu tika.