1, 2. Eaa tei tupu kia Paulo e Sila i Philipi? (Akara i te tutu mua.)

TAMANAKO ana i teia tupuanga. Kua vaitata ki te turuaipo. Te nga mitinari ko Paulo raua ko Sila, kua tiria raua ki roto rava i te ngai poiri o te are tapekaanga i Philipi. Kare raua e rauka i te neke aere no te mea kua tapekaia to raua vaevae, e te mamae nei to raua mokotua no to raua pāpāia anga. (Angaanga 16:23, 24) I taua rā ra, kua opu tetai pupu tangata ia Paulo e Sila ma te kika atu ia raua ki te makete. I reira, kua rave viviki ratou i tetai akavaanga no raua. E oti kua aeae i to raua kakau e kua pāpā maata ia raua ki te rakau. (Angaanga 16:16-22) E tu tika kore tikai teia! E tangata Roma a Paulo, no reira ka tau kia raveia tetai akavaanga tika nona. *​—Akara i te tataanga rikiriki i raro.

² Iaia i roto i te areauri, penei kua akamanako a Paulo eaa  tei tupu i taua rā e te aronga e noo ra i Philipi. Kare o ratou sunago i roto i te oire, mei tetai au oire ta Paulo i atoro ana. E akamori ana te ngati Iuda i vao i taua oire ra i te pae vai. (Angaanga 16:13, 14) Ko te tumu ainei e kare e tai ngauru tangata ngati Iuda i tera oire, te numero tei anoanoia no tetai sunago? Kua ngakau parau te aronga e noo ra i Philipi no te mea e aronga Roma ratou. (Angaanga 16:21) Penei teia te tumu kare ratou i akamanako ana ia Paulo e Sila, e nga tangata ngati Iuda e no Roma raua. Kare tatou i kite papu, inara kua kite tatou e kua tiria a Paulo raua ko Sila ki roto i te areauri ma te tau kore.

3. No teaa ra a Paulo ka poitirere ei e kua tiria aia ki roto i te areauri, inara mei teaa ra tona tu?

³ Penei kua akamanako katoa a Paulo akapeea aia te tae anga ki Philipi. I nga marama i mua atu, tei tetai tua a Paulo i te Aegean Sea, i Asia Minora. Iaia i reira, kua arai te vaerua tapu iaia kia kore e tutu aere i tetai au ngai. Mei te mea rai e te opara ra te vaerua tapu iaia kia aere ki tetai ngai ke. (Angaanga 16:6, 7) Kiea ra? Iaia i Teroa, kua kite a Paulo i tetai orama te akakite anga kiaia: “Ka ano mai ki Makedonia nei.” Te taka meitaki ua ra to Iehova anoano! No reira kua aere viviki a Paulo ki Makedonia. (E tatau ia Angaanga 16:8-10.) Inara eaa tei tupu i muri mai? Kare i roa ana i tona tae anga ki Makedonia, kua tiria aia ki roto i te areauri! Eaa ra a Iehova i akatika ai i teia kia tupu kia Paulo? Eaa te roa tona nooanga i roto i te areauri? Noatu e ka manako a Paulo i teia au mea, kua vai ketaketa rai tona akarongo ma te rekareka. “Kua pure iorā Paulo raua ko Sila, imene atura ma te akameitaki i te Atua.” (Angaanga 16:25) Na te au o te Atua i akamaru i to raua ngakau e te manako.

4, 5. (a) Akapeea to tatou turanga i aite ei ki to Paulo? (e) Akapeea to Paulo turanga te taui anga ma te manako koreia?

⁴ Kua manako ainei koe mei ia Paulo rai? Penei i tetai atianga i roto i toou oraanga kua pati tauturu koe ki te Atua kia rave i tetai ikianga e mei te mea e kua aru koe i te aratakianga o te vaerua tapu. Inara i muri mai, kua tupu te au akaaoanga kia koe e kua anoanoia kia rave i te au taui anga maata i toou oraanga. (Koheleta 9:11) I teianei, me akamanako koe i teia turanga, penei ka ui koe eaa ra a Iehova i akatika ai i te reira kia tupu. Eaa te ka tauturu ia koe kia akakoromaki marie, ma te irinaki pu tikai ia Iehova? Ka kite tatou i te pauanga mei tei tupu kia Paulo e Sila i muri mai.

⁵ Te imene anga a Paulo raua ko Sila, kua tupu te au mea poitirere. Mea mua, kua tupu tetai ngaruerue enua maata. Ngaa iora te au pa o te are tapekaanga. I reira, matara maira te auri pirianganaoa o te au mouauri. Aru mai, kua kapiki a Paulo ki te tiaki mouauri auraka e tamate iaia uaorai, e kua papetitoia aia e tona kopu tangata katoa. I tera mai popongi, kua tono atu te au akaaere o te oire i te au akava e arataki ia Paulo e Sila ki vao i te are tapekaanga e kua pati ia raua kia akaruke i te oire ma te maru. Te kite anga te aronga akaaere e nga tangata Roma a Paulo raua ko Sila, kite iora ratou i te tarevake maata ta ratou i rave e kua aere atu i te arataki ia raua ki vao. Mua ake ka  akaruke ei a Paulo raua ko Sila, kua māro atu raua kia aere e aroa atu ia Ludia, to raua tuaine i papetito ua akenei. I reira kua akamaroiroi raua i te au taeake i Philipi. (Angaanga 16:26-40) Taui viviki te turanga!

6. Eaa ta tatou ka uriuri e ka akara poto i teianei?

⁶ Eaa ta tatou ka apii mei teia au tupuanga? Ka rave a Iehova i te mea manako koreia, no reira eiaa tatou e apiapi me aro atu i te timata anga. Kite tatou e kua riro teia apiianga ei akakeu maata ia Paulo no te mea mei tana i tata ki te au taeake i Philipi i muri mai no runga i te apiapi e te au o te Atua. I teia atikara ka uriuri tatou i ta Paulo tuatua ia Philipi 4:6, 7. (E tatau.) E oti, ka akara poto tatou i tetai au papaanga Pipiria i rave ei a Iehova i te mea manako koreia. Mea openga, ka uriuri tatou akapeea te “au o te Atua” me tauturu ia tatou kia akakoromaki i te timataanga na te irinaki pu anga kia Iehova.

7. Eaa te apiianga ta Paulo i apii i tona tataanga ki te au taeake i Philipi, e eaa ta tatou ka apii mai?

⁷ Te tatau anga te au taeake i Philipi i ta Paulo reta kia ratou, eaa ta ratou i manako? Penei kua akamaara te maata anga ia ratou eaa tei tupu kia Paulo e Sila e ta Iehova tauturu anga ia raua na te tu manako koreia. Eaa te apiianga ta Paulo e apii ra ia ratou i roto i tana reta? Teia te apiianga: Auraka e apiapi. Pure, e ka rauka ia koe “te au o te Atua, ko tei maata ua atu i te kite tangata.” Karanga a Paulo kia ratou e ko te au o te Atua “tei maata ua atu i te kite tangata.” Eaa te aiteanga o teia tuatua? Karanga tetai au urianga Pipiria “e maata atu i ta tatou au moemoea ravarai” me kore “e maata atu i te au parani a te tangata.” No reira, te karanga nei a Paulo e ko te “au o te Atua,” e mea umere tikai kare e rauka ia tatou te akamanako. Noatu e kare tatou e kite i te ravenga kia akatikatika i tetai manamanata, kua kite ra a Iehova. E ka rave aia i te mea manako koreia.​—E tatau ia 2 Petero 2:9.

8, 9. (a) Noatu e kua mamae a Paulo no te au tika kore i Philipi, eaa te meitaki tei rauka mai mei teia au tupuanga? (e) Eaa te tumu ka rauka i te au taeake i Philipi i te irinaki papu tikai i ta Paulo tuatua?

⁸ Papu kua riro ta Paulo reta ei akamaroiroi i te au taeake i Philipi i te akamanako anga ratou i ta Iehova i rave no ratou i te ngauru mataiti i topa. Noatu e kua tuku a Iehova ia Paulo e Sila kia mamae no te tika kore, kua riro teia tupuanga ei “akatika anga, e te akamou anga i te evangelia nei.” (Philipi 1:7) Kare te au akaaere oire i Philipi e tamanata akaou i te putuputuanga Kerititiano ou. Penei no ta Paulo taikuanga i tona turanga ei tangata Roma, kua noo atu te pipi ko Luka  ki Philipi te akaruke anga a Paulo e Sila. Kua tauturu maata a Luka i te au Kerititiano ou i Philipi.

⁹ Te tatau anga te au taeake i Philipi i te reta a Paulo, kua kite ratou e kare tana tuatua i te manako nona uaorai. Kua na roto a Paulo i te au timata anga ngata tikai. Te tataanga aia ki tona au taeake, e mouauri aia i roto i tona are i Roma. Inara kua akaari rai aia e tei iaia “te au o te Atua.”​—Philipi 1:12-14; 4:7, 11, 22.

10, 11 Eaa ta tatou ka rave me apiapi i tetai manamanata, e eaa ta tatou ka tapapa atu?

¹⁰ Eaa te ka tauturu ia tatou ‘auraka rava kia apiapi i te au mea katoa nei” mari ra kia rauka “te au o te Atua”? Te akaari maira ta Paulo tuatua ki to Philipi e me apiapi tatou no tetai manamanata, te rapakau e pure. No reira me apiapi tatou, e akariro i to tatou au manamanata ei ravenga no te pure. (E tatau ia 1 Petero 5:6, 7.) Me pure koe kia Iehova, e irinaki papu tikai e te aroa maira aia ia koe. E akameitaki iaia no te au akameitakianga ravarai taau i rauka. Auraka e akangaropoina e ko Iehova, “te maata ua atu tana kia rave i te au mea katoa ta tatou e pati nei, e ta tatou e manako nei.”​—Ephesia 3:20.

¹¹ Mei ia Paulo e Sila, penei ka poitirere tatou i ta Iehova ka rave ei tauturu ia tatou. Penei kare te reira i te mea umere, inara ko ta tatou ïa e anoano ra. (1 Korinetia 10:13) Kare te aiteanga e ka noo marie ua tatou, noonoo ua, e te tiaki ia Iehova kia akatikatika i te turanga me kore te rapakau i to tatou manamanata. Ka tau tatou kia angaanga rotai ki ta tatou pure. (Roma 12:11) Ka akapapu ta tatou angaanga e te manako tikai ra tatou e ka akameitaki a Iehova ia tatou. Auraka tatou e akangaropoina e ka rave a Iehova i te mea maata ua atu i ta tatou ka pati e ka tapapa iaia kia rave. Tetai taime ka poitirere tatou no te mea ka rave aia i te mea manako koreia. No reira ka akamanako ana tatou i te au akaraanga te ka akaketaketa i to tatou irinaki papu e ka rave a Iehova i te mea manako koreia no tatou.

12. (a) Eaa ta te Ariki ko Hezekia i rave, te tamataku mai anga te Ariki ko Senakeriba iaia? (e) Eaa ta tatou ka apii mei ta Iehova rapakau anga i te manamanata?

¹² I roto i te Pipiria, e maata te akaraanga no Iehova te rave anga i tei manako koreia. Ei akaraanga, te tutara anga a Hezekia ei ariki no Iuda, kua aere mai a Senakeriba, te ariki o Asura ki Iuda e kua opu i te au oire katoa kare ra ia Ierusalema. (2 Ariki 18:1-3, 13) I reira, kua aere a Senakeriba i te tamaki atu ia Ierusalema. Eaa ta te Ariki ko Hezekia i rave? Te mea mua, kua pure aia kia Iehova no te tauturu e kua pati i ta Iehova peroveta ko Isaia no te tauturu. (2 Ariki 19:5, 15-20) Aru mai, kua akaari a Hezekia i te tu tau na te tutakianga i te kaiou ta Senakeriba i taumaro mai. (2 Ariki 18:14, 15) Mea openga, kua akapapa a Hezekia i te oire no tetai koropini anga roa. (2 Paraleipomeno 32:2-4) Akapeea te turanga te taopenga anga? Kua tono a Iehova i tetai  angera kia takore e 185,000 vaeau o Senakeriba i te po okotai. Kare a Hezekia i manako ana e ka tupu te reira!​—2 Ariki 19:35.

13. (a) Eaa te apiianga ta tatou ka mou mai tei tupu kia Iosepha? (e) Eaa te mea manako koreia tei tupu kia Sara?

¹³ Akamanako ana eaa tei tupu ki te mapu tane ko Iosepha. Iaia i roto i te areauri i Aiphiti, kare a Iosepha i manako ana e ka riro mai aia ko te rua o te tangata mana ririnui o Aiphiti e ka taangaanga a Iehova iaia ei akaora i tona kopu tangata mei te onge. (Genese 40:15; 41:39-43; 50:20) Kare e ekoko kua riro ta Iehova i rave ei mea maata ua atu i ta Iosepha i manako. Akamanako katoa i to Iosepha tupuna vaine ko Sara. Kua manako ainei a Sara tei pakarikari e ka akatika a Iehova iaia kia anau i tana uaorai tamaroa, kare kia rauka ua te tamaroa a te tavini vaine? Kua riro te anau anga ia Isaaka ei mea maata ua atu i ta Sara i tamanako.​—Genese 21:1-3, 6, 7.

14. Eaa tatou ka irinaki papu ei ia Iehova?

¹⁴ Kare tatou e tapapa ia Iehova kia akakore temeio ua i to tatou au manamanata i mua ake ka tae mai ei te ao ou. Kare  katoa tatou e māro ia Iehova kia rave i te au mea umere i to tatou oraanga. Inara kua kite tatou e kua tauturu a Iehova i tona au tavini tiratiratu i taito i te au ravenga umere. Kare aia i taui. (E tatau ia Isaia 43:10-13.) Ka tauturu teia ia tatou kia irinaki papu iaia. Papu ia tatou e ka oronga mai aia i te maroiroi ta tatou e anoano ra kia rave i tona anoano. (2 Korinetia 4:7-9) Eaa ta tatou ka apii mei te akaraanga o Hezekia, Iosepha, e Sara? Ka tauturu a Iehova ia tatou noatu e te na roto nei tatou i te au turanga ngata tikai me vai tiratiratu kiaia.

15. Eaa te ka tauturu ia tatou kia rauka “te au o te Atua” noatu te au manamanata, e akapeea e rauka ai teia?

¹⁵ Akapeea e rauka ai ia tatou “te au o te Atua” noatu te au manamanata? Ka anoanoia kia akaketaketa ua rai i to tatou pirianga kia Iehova. Ka rauka anake teia pirianga na roto i te atinga oko o Iesu Karaiti. Ko te oko tetai angaanga umere a Iehova. Na roto i te oko, ka akakore aia i ta tatou ara e ka rauka ia tatou te akava ngakau mā e te akavaitata atu kiaia. ​—Ioane 14:6; Iakobo 4:8; 1 Petero 3:21.

16. Eaa te ka tupu me rauka ia tatou “te au o te Atua”? Akatutu mai.

¹⁶ Eaa te ka tupu me rauka ia tatou “te au o te Atua, ko tei maata ua atu i te kite tangata”? Karanga te Pipiria e na te reira “e akamaroiroi mai” i to tatou ngakau e to tatou manako. (Philipi 4:7) Te tuatua mua no te “akamaroiroi” e tuatua na te vaeau tei akataka i tetai pupu vaeau tei akaueia kia paruru i te oire. Kua paruruia te aronga e noo ra i Philipi e tetai pupu vaeau mei teia te tu. Ka moe meitaki ratou i te po ma te kite e kua paruruia to ratou oire. Mei te reira katoa, me rauka ia tatou “te au o te Atua” kare tatou e apiapi e ka maru ua to tatou ngakau e te manako. Kua kite tatou e te akono maira Iehova ia tatou e ka inangaro kia puapingaia tatou. (1 Petero 5:10) Ka paruru te reira ia tatou kia kore e taomiia e te taitaia me kore te manako paruparu.

17. Eaa te ka tauturu ia tatou kia irinaki ia Iehova i te tuatau o te mate maata?

¹⁷ Kare e roa atu ana ka tae mai te mate maata ki rungao i te tangata katoatoa. (Mataio 24:21, 22) Kare tatou i kite eaa te ka tupu kia tatou tataki tai. Inara, kare tatou e apiapi maata a tera tuatau. Noatu e kare tatou i kite i te au mea ravarai ta Iehova ka rave, kua kite ra tatou i to tatou Atua. Kua kite tatou i tana i rave no tona au tavini tiratiratu. Noatu eaa te ka tupu, ka akapapu a Iehova e ka tupu tana au taputou. E penei ka rave aia i te reira ma te manako koreia! No reira, i te au taime tataki tai ka rave a Iehova no tatou, ka kite tatou i tetai ravenga ou “te au o te Atua, ko tei maata ua atu i te kite tangata.”