1. Eaa tei akakeu ia Kaina kia rave i te ikianga tarevake, e eaa tei tupu mai?

E IKIANGA puapinga ta Kaina ka rave. Penei ka iki aia i te akatere i tona au manako ngakau ara, e ka apai mai i te au akameitakianga. Me kore ka tuku aia i tona manako ngakau kia akatere i tana ka rave, te ka apai mai i te kino. Te akakite maira te Pipiria e kua rave a Kaina i te ikianga tarevake. Tei tupu mai no tana ikianga, kua mate tona teina ko Abela e kua takoreia tona pirianga oa ki Tei Anga.​—Genese 4:3-16.

2. Eaa ra i puapinga ai kia rave i te ikianga meitaki?

² Mei te reira katoa, ka anoanoia tatou pouroa kia rave i te au ikianga no te oraanga. Tetai au ikianga e mea puapinga, e tetai kare i te mea kino. Noatu ra, e maata te au ikianga ta tatou ka rave te ka akakeu i to tatou oraanga. Me rave tatou i te ikianga meitaki, penei ka iti mai te manamanata e ka rauka mai te oraanga au. Inara me rave tatou i te ikianga tarevake, ka ki te oraanga i te manamanata e te taitaia.​—Maseli 14:8.

3. (a) Kia rave i te au ikianga meitaki, ka anoanoia te akarongo ki roto i teaa? (e) Eaa te au uianga ta tatou ka akamanako?

 ³ Eaa te ka tauturu ia tatou kia rave i te ikianga tau? Ka anoanoia te akarongo i roto i te Atua ma te irinaki e te inangaro nei aia i te tauturu ia tatou e ka oronga mai i te pakari kia rave i te ikianga meitaki. Ka anoano katoaia te akarongo i roto i tana Tuatua e te irinaki i tana akoanga. (E tatau ia Iakobo 1:5-8.) Me piri vaitata tatou kia Iehova e me inangaro maata i tana Tuatua, ka tauturu te reira ia tatou kia irinaki e te inangaro ra aia i te mea meitaki rava no tatou. I reira ka akara tatou ki tana Tuatua i mua ake ka rave ei i te ikianga. Inara akapeea tatou me akameitaki atu i to tatou karape i te rave i te ikianga meitaki? Ka tau ainei tatou kia taui i tetai au ikianga ta tatou i rave?

4. Eaa te ikianga ta Adamu i anoanoia kia rave, e eaa tei tupu mai?

⁴ Kua anoanoia te tangata kia rave i te au ikianga puapinga mei te akamataanga o te tuatua enua. Kua anoanoia te tangata mua ko Adamu kia iki me ka akarongo aia kia Iehova, Tei Anga iaia, me ka akarongo aia ki tana vaine, ko Eva. Kua iki a Adamu i te akarongo kia Eva, tei taki atu iaia kia rave i te ikianga kino tikai. Tei tupu mai, kua akaatea a Iehova ia Adamu ki vao i te aua i Edene, e i muri mai kua mate aia. I teia rā, te mamae katoa nei tatou no ta Adamu ikianga tarevake.

5. Eaa ta tatou ka manako no runga i te apainga kia rave i te ikianga?

⁵ Penei ka manako tetai pae e ka māmā ake te oraanga me kare takiri ratou e rave i te ikianga. Penei te manako akapera ra koe. Inara e mea meitaki kia akamaara e kare a Iehova i anga i te tangata mei te robot rai kare e rauka i te akamanako e kare e rave i te ikianga. Kua oronga mai aia i tana Tuatua ei apii ia tatou kia rave i te au ikianga pakari. Ka inangaro a Iehova ia tatou kia rave i te ikianga, e ka tauturu teia apainga ia tatou. Akamanako ana i te au akaraanga ka aru mai.

6, 7. Eaa te ikianga ta te ngati Iseraela ka rave, e no teaa ra i ngata ai no ratou kia rave i te reira? (Akara i te tutu mua.)

⁶ Ia ratou e noo ra i te Enua Taputouia, kua anoanoia te ngati Iseraela kia iki me ka akamori ratou ia Iehova, me kore te au atua ke. (E tatau ia Iosua 24:15.) I te akaraanga e ikianga māmā ua teia. Inara, ka taki atu ta ratou ikianga ki te ora me kore te mate. I te tuatau o Te Au Akava, kua rave ua rai to Iseraela i te ikianga tarevake. Kua akamutu ratou i te akamori ia Iehova e kua akamori i te au atua pikikaa. (Te Au Akava 2:3, 11-23) Muri mai, i te tuatau o te peroveta ko Elia, kua anoanoia te iti tangata o te Atua kia iki me ka tavini ratou ia Iehova me kore te atua pikikaa ko Baala. (1 Ariki 18:21) I te akaraanga e ikianga māmā ua i te rave no te mea ko te tavini ia Iehova te mea meitaki rava atu. Kare tetai tangata kite pakari e inangaro  i te tavini i te atua puapinga kore ua. Inara kare te iti tangata i rauka i te rave i tetai ikianga. Te karanga ra te Pipiria e “ekoko rua anga” to Iseraela. Te mea meitaki, kua akamaroiroi a Elia i te tangata kia iki i te akamori i te Atua mou, ko Iehova.

⁷ Eaa ra i ngata ai no te ngati Iseraela kia rave i te ikianga pakari? Mea mua, kare o ratou akarongo i roto ia Iehova, e kare ratou i inangaro i te akarongo kiaia. Kare ratou i irinaki ia Iehova, e kare e akapou i te taime kia apii no runga iaia e tona pakari. Naringa ratou i pera, ka riro ta ratou i apii ei tauturu ia ratou kia rave i te ikianga tau. (Salamo 25:12) Te rua, kua akanauruia to Iseraela e te au tangata o te au pa enua ke. Kua akanauru teia aronga ke i te aerenga manako o te ngati Iseraela e kua rave i te ikianga no ratou. Tei tupu mai, kua aru to Iseraela i teia aronga ke e kua akamori i to ratou au atua pikikaa. Kua akamatakite a Iehova i to Iseraela no runga i teia i te au mataiti i topa.​—Exodo 23:2.

8. Eaa te apiianga puapinga ta tatou ka apii mei to Iseraela?

⁸ Te apii maira to Iseraela akaraanga ia tatou e me inangaro i te rave i te ikianga pakari, ka tau tatou kia taangaanga i te Tuatua a te Atua. Te akamaara maira a Galatia 6:5 e ei runga iaia uaorai ta te tangata ravarai apainga no tana ikianga. Te taka meitaki ua ra, auraka tatou e oronga i te apainga ki tetai ke kia rave i te ikianga no tatou. Mari ra, ka tau tatou tataki tai kia apii i ta te Atua i karanga e e mea meitaki e oti, kia iki i te rave i te reira.

9. No teaa ra i te mea kino i te akatika i tetai ke kia rave i te ikianga no tatou?

⁹ Akapeea tatou me akatika i tetai ke kia rave i te ikianga no tatou? Na te tukuanga ia ratou kia māro mai ia tatou kia rave i te ikianga tarevake. (Maseli 1:10, 15) E mea kino te reira. E apainga ta tatou kia aru i to tatou akava ngakau tei tereniia e te Pipiria. Me tuku tatou i tetai ke kia rave i te ikianga no tatou, tera i reira kua iki tatou i te aru ia ratou. Ka taki atu teia ikianga ki te tumatetenga.

10. Eaa te akamatakiteanga ta Paulo i oronga ki to Galatia?

¹⁰ Kua akamatakite te apotetoro ko Paulo i to Galatia auraka kia akatika i tetai ke kia rave i te ikianga no ratou. (E tatau ia Galatia 4:17.) Kua titau tetai pae taeake i Galatia i te rave i te au ikianga no tetai ke i roto i te putuputuanga. Eaa to ratou akakoroanga? Kua inangaro teia aronga noinoi i te au taeake kia aru ia ratou kare i te au apotetoro. Kare o ratou tu akaaka, e kare ratou i akangateitei i te tikaanga o te au taeake kia rave i ta ratou uaorai ikianga.

11. Akapeea tatou me tauturu i tetai ke me anoanoia ratou kia rave i te ikianga?

¹¹ Ka apii tatou pouroa mei te akaraanga  meitaki o te apotetoro ko Paulo. Kua kite aia e e tikaanga to te au taeake kia rave i ta ratou uaorai ikianga, e kua akangateitei i te reira. (E tatau ia 2 Korinetia 1:24.) I teia rā, ka aru te aronga pakari i tona akaraanga me oronga ratou i te ako no runga i tetai ikianga naau uaorai. Ka mataora ratou i te oronga i te au ikuikuanga tei akatumuia ki runga i te Tuatua a te Atua ki te au taeake e te au tuaine. Noatu ra, ka matakite te aronga pakari kia tuku i te au Kerititiano tataki tai kia rave i tana uaorai ikianga no te mea nana te apainga no te reira ikianga. Teia tetai apiianga meitaki: Kia tauturu tatou i tetai ke kia mārama i te au akoanga Pipiria tei tau ki to ratou turanga. Noatu ra, e tikaanga e e apainga ta te au taeake e te au tuaine kia rave i ta ratou uaorai ikianga. Me rave ratou i te ikianga meitaki no ratou uaorai, ka puapingaia ratou. Te taka meitaki ra, auraka tatou e manako e tei ia tatou te tikaanga kia rave i te ikianga no te au taeake e te au tuaine.

12, 13 Eaa ra i kino ei kia rave i te ikianga me riri e me taitaia tatou?

¹² I teia rā, manganui te tangata e aru ana i to ratou ngakau me rave i te au ikianga. Inara e mea kino te reira. Te akamatakite maira te Pipiria auraka e akatumu i ta tatou ikianga ki runga i to tatou ngakau apa ua, me kore manako ngakau. (Maseli 28:26) Kare e rauka i te irinaki i te ngakau no te mea “e pikikaa maata to te ngakau i te au mea katoa nei, e kua kino takiri.” (Ieremia 17:9) E maata te au akaraanga i roto i te Pipiria tei akaari i te au tupuanga maromaroa no te irinaki ki runga i te ngakau apa ua. (1 Ariki 11:9; Ieremia 3:17; 13:10) No reira, eaa te ka tupu me aru i to tatou ngakau me rave i te au ikianga?

 ¹³ Kua akaue a Iehova ia tatou kia aroa iaia ma te ngakau katoa e kia aroa i to tatou tangata tupu mei ia tatou uaorai. (Mataio 22:37-39) Inara kia matakite tatou. Te akaari maira te au irava i te parakarapa i mua atu e e mea kino kia tuku i to tatou manako ngakau kia akatere i to tatou aerenga manako e ta tatou ka rave. Ei akaraanga, e ngata i tetai tangata tei riri kia rave i te ikianga meitaki. (Maseli 14:17; 29:22) Ka ngata katoa i tetai tei taitaia kia rave i te ikianga pakari. (Numero 32:6-12; Maseli 24:10) Ka tau tatou kia tuku i te ture a te Atua ei arataki i to tatou aerenga manako. (Roma 7:25) Me rave tatou i te au ikianga puapinga, auraka e tuku i to tatou manako ngakau kia akatere i ta tatou ka rave.

14. Akapeea tatou i kite ei e mea tau kia taui i tetai ikianga?

¹⁴ Ka anoanoia tatou kia rave i te ikianga pakari. Noatu ra, kua kite te tangata pakari e i tetai taime ka anoanoia aia kia akamanako akaou i tetai ikianga tana i rave e kia taui i te reira. Kua akanoo te Atua ko Iehova i te akaraanga meitaki rava atu. Akara ana i tana i rave ki to Nineve i te tuatau ia Iona: “Kua akara maira te Atua i ta ratou angaanga e, kua ariu ke ratou i to ratou aerenga kino, e kua tataraara iora te Atua i te kino tana i karanga ra e tuku mai ki runga ia ratou, e kare akera aia i tuku mai.” (Iona 3:10) Te kite anga a Iehova e kua taui to Nineve e kua akamutu i te rave i te kino, kua taui aia i tana ikianga. Te akaari maira teia i tona tu tau, akaaka, e te takinga meitaki. Kare mei te tangata rai, kare a Iehova e rave i te au ikianga mako kore, noatu e ka riri aia.

15. No teaa ra tatou ka taui ei i te ikianga?

¹⁵ I tetai taime e mea meitaki no tatou kia akamanako akaou i tetai ikianga, penei me taui te turanga. E akamaara i tetai taime ka taui a Iehova i tana ikianga. (1 Ariki 21:20, 21, 27-29; 2 Ariki 20:1-5) Tetai akaou tumu kia taui i tetai ikianga koia oki me rauka te au akakiteanga ou. Akamanako ana i te akaraanga o te Ariki ko Davida. Kua rave aia i tetai ikianga no te utaro a Saula ko Mephiboseta tei akatumuia ki runga i te akakiteanga tarevake tei orongaia kiaia. Muri mai, te rauka anga ia Davida te au akakiteanga tika tikai, kua taui aia i tana ikianga. (2 Samuela 19:24-29) I tetai taime, e mea meitaki e te pakari no tatou kia pera katoa.

16. (a) Eaa te au manako tauturu me rave i te ikianga? (e) No teaa ra tatou ka akara akaou ei i tetai ikianga, e akapeea tatou me rave i te reira?

¹⁶ Te akakite ra te Pipiria e auraka tatou e rapurapu me rave i te au ikianga puapinga. (Maseli 21:5) Ka tau tatou kia akanoo i te tuatau no te akamanako meitaki i te au tumu anga tikai kia rauka i te rave i te au ikianga pakari. (1 Tesalonia 5:21) I mua ake ka iki ei i ta ratou ka rave, ka tau te upoko o te ngutuare kia akapou i te taime no te kimikimi  i te au irava e te au puka Kerititiano. E mea meitaki katoa kia akarongo ki te manako o te au mema o te ngutuare. E akamaara kua raurau te Atua ia Aberahama kia akarongo ki tana vaine. (Genese 21:9-12) Ka tau katoa te aronga pakari kia akanoo i te taime no te kimikimianga. Me rauka mai te au akakiteanga ou tei akaari e ka anoanoia kia taui i tetai ikianga ta ratou i rave, kare ratou e mataku e ka ngere ratou i te akangateitei a tetai ke. Ka tau te aronga pakari e tu tau to ratou e te akaaka kia papa ua i te taui i to ratou aerenga manako e te ikianga me anoanoia. E mea meitaki katoa no tatou katoatoa kia aru i to ratou akaraanga. Ka tauturu teia i te putuputuanga kia rauka te au e te vai taokotai.​—Angaanga 6:1-4.

17. Eaa te ka tauturu ia tatou kia puapingaia me rave i te ikianga?

¹⁷ E puapinga atu tetai au ikianga i tetai. Ei akaraanga, te ikianga kia akaipoipo e koai taau ka akaipoipo, e ikianga puapinga tikai te reira. Tetai atu ikianga puapinga koia oki aea e akamata ai te angaanga orometua tamou. I mua ake ka rave ei i teia au ikianga puapinga, ka anoanoia kia akamanako meitaki no runga i te turanga e te pure no te tauturu a Iehova. Penei ka pou te tuatau, inara me inangaro tatou i te rave i te ikianga pakari, ka anoanoia kia irinaki ia Iehova, akarongo ki tana ikuikuanga, e te aru i tana aratakianga. (Maseli 1:5) Kua oronga mai a Iehova i te akoanga meitaki rava atu no tatou i roto i tana Tuatua. No reira e mea puapinga no tatou kia rave i te kimikimianga ma te pure no ta Iehova aratakianga. Ka oronga mai aia i te au tu tei anoanoia kia rave i te au ikianga tei rotai ki tona anoano. I mua ake ka rave ei i te au ikianga puapinga, e ui kia tatou uaorai: ‘Ka akaari ainei teia ikianga i toku inangaro no Iehova? Ka apai mai ainei i te mataora e te au ki toku ngutuare? Ka akaari ainei te reira e e tu akakoromaki e te takinga meitaki toku?’

18. No teaa ra a Iehova i tapapa ai ia tatou kia rave i ta tatou uaorai ikianga?

¹⁸ Kare a Iehova e māro ia tatou kia inangaro e kia tavini iaia. Mari ra, kua oronga mai aia i te tu rangatira kia rave i te reira ikianga. Ka akangateitei aia i ta tatou apainga e te tikaanga kia iki me ka tavini tatou iaia. (Iosua 24:15; Koheleta 5:4) Inara te tapapa ra aia kia rave tatou i ta tatou i iki tei akatumuia ki runga i tana Tuatua. Me akatupu tatou i te akarongo ki roto i ta Iehova aratakianga e te akono i te au kaveinga tana i oronga mai, ka rave tatou i te ikianga pakari. Ka akaari katoa tatou e e tinamou to tatou aerenga katoa.​—Iakobo 1:5-8; 4:8.