Neke ki te tumu manako rikiriki

Neke ki te ngai o te au tumu tuatua

Te tataanga taito Kanaana i runga i te moina e 3,000 mataiti ei akaari i te ingoa Pipiria

Ingoa Pipiria to Runga i te Moina Taito

Ingoa Pipiria to Runga i te Moina Taito

I te 2012, kua kitea mai e te aronga keri apinga taito tetai potopotonga moina karakaraea mei te 3,000 mataiti te taito. Kua rekareka tikai te aronga kimikimi. No teaa ra? Kare no te au potopotonga karakaraea mari ra no te tataanga i runga ia ratou.

Te tapiripiri anga te aronga keri apinga taito i te au potopotonga karakaraea, kua rauka ia ratou i te tatau i te tataanga Kanaana i runga i te moina. Te tuatua: “Eshbaʼal Ben Beda,” te aiteanga “Esebaala, te tamaiti a Beda.” Ko te taime mua teia i kitea ai e te aronga keri apinga taito teia ingoa tei tataia i runga i tetai apinga taito.

Kua taikuia te ingoa o tetai tangata ko Esebaala i roto i te Pipiria. Koia tetai o te au tamariki a te Ariki ko Saula. (1 Paraleipomeno 8:33; 9:39) Karanga tetai tangata kite ko Yosef Garfinkel, tei kite mai i te moina e: “E mea umere tikai tei kitea mai te ingoa o Esebaala i roto i te Pipiria, e i teianei i roto i te ripoti a te aronga apii, i te tuatau anake o te Ariki ko Davida.” Ko teia tetai akaraanga o te aronga keri apinga taito e turuturu nei i te Pipiria!

I roto i te Pipiria, kua kapiki katoaia ta Saula tamaiti ko Esebaala e ko Iseboseta. (2 Samuela 2:10) Eaa ra a “baala” i tupauia ai kia “boseta”? Akataka te aronga kimikimi e penei kare te tata o Rua Samuela e reka ana i te ingoa Esebaala no te mea kua akamaaraara te reira i te ngati Iseraela no Baala, te atua o te uriia ta to Kanaana i akamori. Inara, i roto i te Pipiria i te puka Mua o Paraleipomeno, ka rauka ia tatou i te kimi i te ingoa o Esebaala.