1, 2. Eaa te au pekapeka tei taikuia i roto ia Genese, e eaa te tumu ka inangaro tatou i te kite i te reira?

KUA akamanako ainei koe i te au pekapeka tei taikuia i roto i te Pipiria? I roto i te au pene mua o Genese, ka kite tatou e kua tamate a Kaina ia Abela (Genese 4:3-8); kua tamate a Lameka i tetai mapu tei rutu iaia (Genese 4:23); kua tauetono te au tiaki mamoe a Aberahama e te au tiaki mamoe a Lota (Genese 13:5-7); kua manako a Hagara e teitei atu aia ia Sara, e kua riri a Sara ia Aberahama (Genese 16:3-6); kua patoi a Isemaela i te katoatoa, e kua patoi te katoatoa iaia.​—Genese 16:12.

² Eaa te tumu i taikuia ai te au pekapeka i roto i te Pipiria? Ka tauturu teia au akaraanga ia tatou no te mea e aronga apa ua ratou ma te au manamanata. E aronga apa ua tatou, no reira me tupu te au manamanata mei teia rai i roto i te oraanga, ka rauka i te aru i te au akaraanga meitaki i roto i te Pipiria e kia kopae i te au akaraanga kino. (Roma 15:4) Ka tauturu teia ia tatou kia akatupu i te au ki tetai ke.

3. Eaa te au manako ka uriuri tatou i roto i teia atikara?

³ I roto i teia atikara, ka apii tatou i te tumu ka anoanoia  ai kia akatikatika i te au pekapeka, koia oki kia rapakau i te au manamanata, e akapeea me rave i te reira. Ka apii katoa tatou i te au kaveinga Pipiria ei tauturu ia tatou kia akatikatika i te au manamanata e kia rauka te pirianga vaitata kia Iehova e tetai ke.

4. Eaa te tu tei totoa ki teianei ao, e eaa tei tupu mai?

⁴ Ko Satani te tumu maata i tupu ei te ke e te pekapeka maata i rotopu i te tangata. Eaa ra tatou i tuatua akapera ai? I roto i te kainga i Edene, karanga a Satani e ka tau te katoatoa kia rave i ta ratou uaorai ikianga i te mea tika e te tarevake ma te kore e akarongo ki te Atua. (Genese 3:1-5) Inara me akara tatou i tei tupu ki teianei ao, ka kite tatou e te tupu nei rai te au manamanata. E manganui tei manako e tika anga to ratou kia rave i te au ikianga tika e te tarevake. E tu ngakau parau to ratou, te noinoi, e te tarere, e kare e manako atu me ka takinoia te tangata no ta ratou ikianga. Ka taki atu teia ki te au manamanata. Te akamaara ra te Pipiria e me riri vave tatou, ka tupu te pekapeka maata e te ara.​—Maseli 29:22.

5. Akapeea a Iesu i te apiianga i te tangata kia akatikatika i te au manamanata?

⁵ I te oronga anga a Iesu i tana Ako i te Maunga, kua apii aia i tana au pipi kia akatupu i te au e kia kopae i te pekapeka, noatu e ka riro te reira ei mea ngata kia ratou. Ei akaraanga, kua akakite aia kia ratou kia takinga meitaki, kia akatupu i te au ki tetai ke, kia akakore i te riri, kia viviki i te akatikatika i te au manamanata, e kia aroa atu i to ratou enemi.​—Mataio 5:5, 9, 22, 25, 44

6, 7. (a) Eaa ra i puapinga ai kia viviki tatou i te akatikatika i te au manamanata? (e) Eaa te au uianga ka ui te au tavini o Iehova kia ratou uaorai?

⁶ I teia tuatau, ka akamori tatou i te Atua me pure tatou, me tutu aere, e me aere ki te au uipaanga. Inara me kare tatou e akatupu i te au ki te au taeake, kare a Iehova e āriki mai i ta tatou akamorianga. (Mareko 11:25) Kia riro ei oa no Iehova, ka anoanoia kia akakore i te au tarevake a tetai ke.​—E tatau ia Luka 11:4; Ephesia 4:32.

⁷ Te umuumu ra a Iehova i tona au tavini kia akakore i te ara e kia rauka te pirianga au ki tetai ke. E ui kia tatou uaorai; ‘Ka viviki ainei au i te akakore i te ara a toku taeake? Te reka ra ainei au i te piri atu kia ratou?’ Me kite mai koe e ka anoanoia koe kia akakore i te ara, e pure kia Iehova i te pati tauturu kia akameitaki atu i toou tu. Ka akarongo e ka pau mai to tatou Metua i te rangi i teia au pure akaaka.​—1 Ioane 5:14, 15

8, 9. Eaa ta tatou ka rave me akaririia tatou?

⁸ E aronga apa pouroa tatou, no reira ka tuatua rai me kore ka rave te tangata  i tetai mea te ka akariri ia tatou. (Koheleta 7:20; Mataio 18:7) Akapeea koe me ariu atu? Ka kite tatou i tetai apiianga puapinga mei teia tupuanga: Kua aravei tetai tuaine i te nga taeake i ko i te ngai tangata. Inara kare tetai o te nga taeake i reka ana i te tu i aravei ei teia tuaine ia raua. Ia raua anake ua, kua akamata te taeake i te kopekope i te tuaine. Inara, kua akamaara atu te taeake kiaia e kua tavini tiratiratu teia tuaine ia Iehova no tetai 40 mataiti noatu te au turanga ngata. Kua papu iaia e kare te tuaine i akakoro ana i te akariri atu iaia. Eaa ta te taeake mua i rave? Karanga aia e: “Tano rai taau.” E oti, kua akangaropoina aia i tei tupu.

⁹ Eaa ta tatou ka apii mai mei teia tupuanga? Me akariri mai tetai tangata ia tatou, tei ia tatou te ikianga akapeea me ariu atu. Ka akakore tetai tangata aroa i te ara a tetai. (E tatau ia Maseli 10:12; 1 Petero 4:8.) Me rauka ia tatou i te “akakore i te ara,” ka riro te reira ei mea manea ki te Atua. (Maseli 19:11; Koheleta 7:9) No reira me tuatua e me rave tetai i te akariri ia koe, e ui kia koe uaorai: ‘Ka rauka ainei iaku i te akakore i teia tarevake? Ka anoanoia ainei au kia akamanako ua atu i te reira?’

10. (a) I te akamata anga, akapeea tetai tuaine te ariu atu anga ki te tuatua akakino? (e) Eaa te au irava tei tauturu i teia tuaine kia tamou i te au?

¹⁰ Me akakino mai tetai ia tatou, penei e mea ngata i te kopae i ta ratou tuatua. Akamanako ana i tei tupu ki tetai tuaine painia ko Lucy. Kua akakino tetai pae i roto i te putuputuanga i tana angaanga tutu aere e te akapou anga i tona taime. Kua mamae tikai aia e kua pati tauturu ki te au taeake pakari. Eaa tei tupu? Karanga aia e kua taangaanga ratou i te Pipiria ei tauturu iaia kia kore e manako maata atu i te tuatua kino a tetai ke mari ra kia akamanako maata ia Iehova. Kua akamaroiroiia aia i te tatau ia Mataio 6:1-4. (E tatau.) Kua akamaara teia au irava iaia e puapinga rava atu kia akamareka ia Iehova. No reira, kua kopae atu aia i te au tuatua kino. I teianei, noatu e ka akakino mai tetai pae i tana angaanga tutu aere, te mataora nei aia no te mea te tauta ra aia i te akamareka ia Iehova.

11, 12 (a) Eaa ta tetai Kerititiano ka rave me manako aia e ‘e ara ta tona taeake iaia’? (e) Eaa ta tatou ka apii mai mei ta Aberahama akatikatika anga i te manamanata? (Akara i te tutu mua.)

¹¹ “Te apa anake nei tatou i te au mea katoa e manganui.” (Iakobo 3:2) Penei kua kite koe e kua riri tetai taeake no tetai apinga taau i tuatua me kore i rave. Eaa taau ka rave? Akakite a Iesu e: “Kia apai koe i taau apinga oronga ua ki te atarau, e kua manako iora koe i reira e, e ara ta to taeake ia koe na: Vaio atu i to apinga i mua i te atarau, e akamata i te aere e ongi i to taeake, ka aere ei ka apai i taau apinga.” (Mataio 5: 23, 24) No reira e tuatua atu ki toou taeake. Me akapera koe, ko toou akakoroanga kia akatupu i te au kiaia. E akakite e noou te apa e auraka e akaapa iaia. Ko te turanga au te mea puapinga rava ki to tatou au taeake.

¹² Te akaari maira te Pipiria e akapeea te au tavini o te Atua me akono tamou i te au me tupu te pekapeka. Ei akaraanga, e maata ta Aberahama raua ko Lota manu, e kua akamata te au tiaki mamoe i te akatupu pekapeka no te mea kare e rava ana te enua no te katoatoa. Kua inangaro a Aberahama i te akatupu i te au, no reira kua akatika aia ia Lota kia iki i te enua meitaki. (Genese 13:1, 2, 5-9) E akaraanga meitaki tikai aia no tatou! Kua ngere ainei a Aberahama no tona tu oronga ua? Kare. I muri ua ake i teia, kua taputou a Iehova kia akameitaki maata ia Aberahama i tana i ngere. (Genese 13:14-17) Eaa te apiianga no tatou? Noatu e ka ngere tatou i tetai au mea, ka akameitaki a Iehova ia tatou me akatikatika i te au pekapeka ma te aroa. ^[1]​—Akara i te manako poto.

13. Akapeea tetai akaaere i te ariu atu anga ki te tuatua akakino, eaa ta tatou ka apii mai mei tona akaraanga?

¹³ Akamanako ana i tetai akaraanga no teia tuatau. Ko te akaaere ou no te Tipatimani uruoaanga, kua ringi aia ki te taeake me ka inangaro aia i te angaanga i roto i te tipatimani. E maata te tuatua akakino ta teia taeake i tuatua e kua tuku i te tereponi ki raro no tona riri i te akaaere o mua atu ana. Kare te akaaere ou i riri ana, inara kare e rauka iaia i te kopae atu i te reira. E tai ora i muri mai, kua ringi akaou aia i te taeake te akanoo kia aravei raua. Tera mai epetoma, kua aravei raua i ko i te Are Uipaanga Patireia. I muri ake i te pure anga kia Iehova, kua pukapuka raua no tetai ora. Kua akamārama te taeake i tei tupu kia raua ko te akaaere o mua atu. Kua akarongo meitaki te akaaere ou e kua uriuri raua i te au irava meitaki. I reira, kua au te nga taeake e kua angaanga kapiti i ko i te uruoaanga. Mataora tikai te taeake no tei tuatua te akaaere kiaia ma te takinga meitaki e te maru.

14, 15 (a) Aea tatou e taangaanga ai i te ako ia Mataio 18:15-17? (e) Eaa te au takainga e toru ta Iesu i taiku mai, eaa to tatou akakoroanga me aru i te reira?

¹⁴ Te maata anga i te manamanata i rotopu i tetai nga Kerititiano, na raua rai e akatikatika i te reira. I tetai taime kare teia e tupu. I roto i tetai au turanga, ka anoanoia te tauturu kia tau kia Mataio 18:15-17. (E tatau.) Te “ara” ta Iesu i taiku, kare ko te manamanata iti ua i rotopu i tetai nga Kerititiano. Akapeea tatou e kite ei? Karanga a Iesu e me kare te taeake e tataraara i muri ake i te pukapuka anga ki te taeake, te aronga tei kite, e te aronga pakari, “kia riro atu aia mei te etene ra e te telona.” I teia tuatau, ka akaateaia aia mei te putuputuanga. Ko teia “ara” te ō maira te pikikaa e te akakino, kare ra i te akaturi, te sodoma, te akaruke i te akarongo e te akamori itoro. Ae, ka anoanoia teia au ara kia akatikatikaia e te aronga pakari.

¹⁵ Te akakoroanga o ta Iesu akoanga koia oki kia akaari e akapeea me tauturu  i tetai taeake no to tatou inangaro iaia. (Mataio 18:12-14) Akapeea tatou me aru i teia akoanga? (1) E tauta i te akatupu i te au ki te taeake ko korua anake ua. Penei ka anoanoia koe kia tuatua putuputu ki te taeake. Akapeea ra me kare e au? (2) E tuatua atu korua ma tetai taeake tei kite i te turanga e te kite ra me e tarevake tetai i raveia. Me akatikatikaia te manamanata, “kua rauka ïa to taeake ia koe.” Me tuatua putuputu koe ki toou taeake e kare e rauka i te akatupu i te au (3) e akakite i te manamanata ki te aronga pakari.

16. Eaa te akaari maira e na te aru anga i ta Iesu ako anga, e mea tau te reira e te aroa?

¹⁶ Maata anga i te taime, kare e anoanoia kia aru i te au takainga e toru ia Mataio 18:15-17. Ka akamaroiroi teia ia tatou. Eaa tatou i tuatua akapera ai? No te mea te maata anga o te taime, ka kite te tangata nona te tarevake e ka akatikatika i te manamanata, no reira kare aia e anoanoia kia akaateaia. Te taeake tei akaririia, ka tau aia kia akakore i te ara a tona taeake e kia akatupu i te au. No reira te taka ua ra ta Iesu akoanga kare e anoanoia kia aere vave ki te aronga pakari. Ka ripoti anake i te reira me kua aruia te nga takainga e rua me e akapapuanga tetai kua raveia te tarevake.

17. Eaa te au akameitaki anga ta tatou ka rekareka me “kimi i te au” ma tetai e tetai?

¹⁷ Mei te mea e aronga apa ua tatou, ka ara ua tatou i tetai ke. Kua tata te pipi ko Iakobo: “E kia kore tetai tangata e apa i te tuatua ra, e tangata meitaki rava aia, e tika iaia kia tapeka i te kopapa katoa ra.” (Iakobo 3:2) Kia akatikatika i te au manamanata, ka anoanoia tatou kia tauta i te “kimi i te au, e aruaru atu.” (Salamo 34:14) Me akatupu ua rai tatou i te au, ka rauka te pirianga oa ki te au taeake e te au tuaine, e ka vai taokotai tatou. (Salamo 133:1-3) Tei puapinga rava atu, ka rauka te pirianga oa kia Iehova, “te Atua au.” (Roma 15:33) Ka rauka teia akameitakianga pouroa me akatikatika tatou i te pekapeka ma te ngakau aroa.