1, 2. (a) Eaa te manako o te maata anga o te au taeake e te au tuaine no te au mea pae vaerua? (e) Eaa te au uianga puapinga ka uriuri tatou i roto i teia atikara?

KARANGA tetai tuaine i Kanata, te riro anga mai aia ei vaine pae vaerua, me kore te manako anga i te au mea pae vaerua, kua tupu te mataora kiaia e kua tauturu te reira i tona au manamanata i te oraanga. Karanga tetai taeake i Brazil tei akaipoipo e 23 mataiti, e kua tauturu te manako anga i te au mea pae vaerua iaia e tana vaine kia rauka te oraanga akaipoipo mataora. Karanga tetai taeake i te Philippines e te akamanako anga i te au mea pae vaerua, kua rauka iaia te manako ‘au e kua tauturu iaia kia piri meitaki atu ki te au taeake e te au tuaine tukeke te oraanga.

² Taka meitaki e ka puapingaia tatou i roto i te au turanga tukeke me manako tatou i te au mea pae vaerua. Eaa ta tatou ka rauka i te rave kia akamanako ua atu i te au mea pae vaerua, e kia mataora i te au akameitakianga? Mea mua, ka anoanoia tatou kia mārama i ta te Pipiria e karanga ra no te aronga pae  vaerua, te aronga tei aratakiia e te vaerua tapu o te Atua, e te manako ra mei ia Iehova rai. I roto i teia atikara, ka pau tatou e toru uianga puapinga: (1) Eaa te aiteanga kia riro mai ei tangata pae vaerua me kore kia manako i te au mea pae vaerua? (2) Eaa te au akaraanga te ka tauturu ia tatou kia akamatutu i to tatou turanga pae vaerua? (3) Akapeea te tauta anga kia rauka “te manako o te Mesia” me tauturu ia tatou kia riro mai ei iti tangata pae vaerua?

3. Akapeea te Pipiria te akataka anga i te tuke o te tangata akono i ta te kopapa e te tangata pae vaerua?

³ Ka tauturu te apotetoro ko Paulo ia tatou kia mārama i te tuke o te tangata “tei akono i ta te vaerua ra,” e te “tangata e akono i ta te kopapa nei.” (E tatau ia 1 Korinetia 2:14-16.) “Kare ra te tangata e akono i ta te kopapa nei e āriki mai i ta te vaerua e te Atua ra: e mea neneva ïa iaia.” Ei tuke anga, te tangata pae vaerua, “te kite ra aia i te au mea katoa” e te “manako o te Mesia,” te aiteanga te tauta ra aia kia manako mei ia Karaiti rai. Akamaroiroi mai a Paulo ia tatou kia riro mai ei iti tangata pae vaerua. Eaa atu tetai tuke o te tangata akono i ta te kopapa ki te tangata akono i ta te vaerua?

4, 5. Akapeea tatou me kite i te tangata akono i ta te kopapa ra?

⁴ Akapeea ana te tangata pae kopapa me akamanako? E aru ana te tangata pae kopapa i te tu o teianei ao tei manako ua i tona uaorai anoano. Kua akataka a Paulo i teia tu e ko “te vaerua e angaanga ririnui nei i roto i te aronga akarongo kore.” (Ephesia 2:2) Te akakeu ra teia tu i te maata anga o te tangata kia aru i te aronga takapini ia ratou. Ka rave ua ratou i te au mea tei tika kia ratou, ma te kore e manako i to te Atua au turanga. Ka akamanako te tangata pae kopapa no runga ua i te au apinga o te kopapa e ka manako putuputu e puapinga atu tona turanga, tana moni, me kore tona tika anga i tetai ua atu apinga.

⁵ Ka rave putuputu te tangata pae kopapa i ta te Pipiria e karanga ra e ko “te au angaanga a te kopapa.” (Galatia 5:19-21) I roto i ta Paulo reta mua ki te au Kerititiano i Korinetia, kua taiku aia i tetai au apinga ke atu ta te tangata pae kopapa ka rave. Ka turu ratou i tetai pupu me tupu te manamanata, ka akatakake i te tangata, ka akamaroiroi i etai ke kia meameaau, ka apai i tetai ki te akavaanga, kare e akangateitei i te taoonga upoko, e ka akariro e ko te kai e te inu te mea puapinga i to ratou oraanga. Kare tetai tangata pae kopapa e patoi me timataia aia kia rave i tetai tarevake. (Maseli 7:21, 22) Karanga a Iuda e ko te aronga manako pae kopapa, ka ngere i te vaerua o Iehova.—Iuda 18, 19.

6. Akapeea tatou me kite i te tangata pae vaerua?

⁶ E tuke ki te tangata pae kopapa, ka akamanako maata te tangata pae vaerua i tona pirianga ki te Atua. Ka tuku aia iaia uaorai kia aratakiia e te vaerua tapu o te Atua e ka tauta i te aru ia Iehova. (Ephesia 5:1) Ka tauta aia i te apii i to Iehova au manako e kia kite i te au mea mei ia Iehova rai. E tika tikai te Atua kiaia. Tuke ki te tangata pae kopapa, ka akangateitei te tangata pae vaerua i to Iehova au turanga i roto i tona oraanga katoa. (Salamo 119:33; 143:10) Kare aia e rave i “te au angaanga a te kopapa” mari ra ka tauta i te akatupu i “ta te vaerua.” (Galatia 5:22, 23) Kia mārama maata atu i te aiteanga o te manako pae vaerua, e akamanako ana i teia: E kapikiia ana tetai tangata karape i te  angaanga pitiniti ei tangata manako i te pae pitiniti e ko tetai tangata te inangaro tikai ra i te akamori i te Atua ei tangata manako pae vaerua.

7. Eaa ta te Pipiria e karanga ra no te aronga manako pae vaerua?

⁷ Karanga a Iesu e ka mataora te aronga manako pae vaerua. Karanga a Mataio 5:3: “E ao to tei akaaka te ngakau: no ratou te basileia o te ao.” Akamārama mai a Roma 8:6 e tei runga to tatou ora i ta Iehova e manako ra: “Ko te akono oki i ta te kopapa nei, ko te mate ïa; kareka ko te akono i ta te vaerua ra, ko te ora ïa e te au.” No reira me manako pae vaerua tatou, ka rauka ia tatou te ‘au ki te Atua e te ‘au kia tatou uaorai, e ka rauka te manakonakoanga no te ora mutu kore.

8. Eaa ra ka ngata ei kia riro mai, e kia vai ua rai ei tangata pae vaerua?

⁸ Noatu ra, te noo nei tatou i roto i tetai ao kino. No te mea kua koropiniia tatou e te aronga kare e manako ana i te manako o te Atua, ka anoanoia tatou kia tauta pakari i te paruru i to tatou manako. Me kare tatou e akaki i to tatou manako ki to Iehova au manako, ka akaki teianei ao i te reira ki te au tu e te manako pae kopapa. Eaa ta tatou ka rave kia kopae i te reira? Akapeea tatou e matutu ei i te pae vaerua?

9. (a) Eaa te ka apii mai ia tatou kia manako i te pae vaerua? (e) Noai te au akaraanga meitaki ka uriuri tatou?

⁹ Mei tetai tamaiti rai tei anoanoia kia apii mei tona nga metua e kia aru i to raua akaraanga meitaki, ka anoanoia tatou kia apii e kia aru i te aronga e pirianga vaitata to ratou kia Iehova. Ka apii mai teia ia tatou kia manako i te pae vaerua. I tetai tua, ka apii tatou i te au mea kare tatou e rave na te akaraanga i te aronga e manako ra i te pae kopapa. (1 Korinetia 3:1-4) Tei roto i te Pipiria te au akaraanga meitaki e te kino. Ka akara matatio  tatou i tetai au akaraanga meitaki ta tatou ka apii mai mei ia: Iakoba, Maria, e Iesu.

10. Akapeea a Iakoba te akaari anga e tangata pae vaerua aia?

¹⁰ Mei te maata anga ia tatou, kare to Iakoba oraanga i te mea māmā. Kua inangaro tona uaorai tuakana, ko Esau, i te tamate iaia. Kua tauta rai tona metua tane ongai i te pikikaa iaia. Inara kua vai ketaketa ua to Iakoba akarongo i roto i ta Iehova taputou kia Aberahama. Kua kite a Iakoba e e tuanga tona kopu tangata i roto i te akatupuanga o teia taputou manea, no reira kua akono meitaki aia ia ratou. (Genese 28:10-15) Kare a Iakoba i tuku i te manako pae kopapa o te tangata takapini iaia kia akangaropoina i ta Iehova au taputou. Ei akaraanga, te manako anga a Iakoba e kua rokoia aia e te tumatetenga mei tona tuakana, kua pati akatenga aia kia Iehova kia akaora mai iaia. Kua pure aia: “Kua tuatua mairai koe e, e takinga-meitaki atu rai au ia koe, e ka akariro au i toou na uanga mei te onetea i taatai.” (Genese 32:6-12) E ketaketa tikai to Iakoba akarongo i roto i ta Iehova au taputou e kua akapapu i te reira i roto i tona oraanga.

11. Akapeea tatou e kite ei e vaine manako pae vaerua a Maria?

¹¹ E akamanako ana ia Maria. Kua iki a Iehova iaia ei metua vaine no Iesu no te mea e vaine manako pae vaerua aia. E tatau i ta Maria i tuatua i tona atoro atu anga ia Zakaria raua ko Elisabeta. (E tatau ia Luka 1:46-55.) Te kite nei tatou e te inangaro ra a Maria i te Tuatua a te Atua e kua kite meitaki aia i te au Tuatua Tapu Epera. (Genese 30:13; 1 Samuela 2:1-10; Malaki 3:12) E i muri ake te akaipoipoanga a Maria raua ko Iosepha, kua tiaki raua kia anau roa a Iesu i piri ainga atu ei raua. Kua riro ta raua tuanga angaanga mei ko i te Atua e ko te mea puapinga rava atu i to raua uaorai anoano. (Mataio 1:25) Pera katoa, kua akara meitaki a Maria i te au mea ravarai ia Iesu e maata maira e kua akarongo  ki te au mea tana i apii. ‘Vaio marie iora aia i taua au mea katoa ra i roto i tona uaorai ngakau.’ (Luka 2:51) Taka meitaki e te mareka tikai ra aia i te au taputou a te Atua no runga i te Mesia. Ka rauka ainei ia tatou i te aru ia Maria e kia tauta ua rai i te rave i ta te Atua e inangaro maira?

12. (a) Akapeea a Iesu te aru anga i tona Metua? (e) Akapeea tatou me aru ia Iesu? (Akara i te tutu mua.)

¹² I te au tangata ravarai i ora ana, ko Iesu te akaraanga meitaki rava atu o tetai tangata manako pae vaerua. I tona oraanga i te enua nei e tana angaanga tutu aere, kua akapapu mai aia i tona inangaro i te aru i tona Metua. Kua manako, kua kite, e kua rave a Iesu mei ta Iehova rai. Kua rave aia i to te Atua anoano e kua akangateitei i tona au turanga. (Ioane 8:29; 14:9; 15:10) Ei akaraanga, e akaaite i ta Isaia i akataka mai no to Iehova tu tangi ki ta Mareko i akataka mai no to Iesu manako ngakau. (E tatau ia Isaia 63:9; Mareko 6:34.) Te aru ainei tatou ia Iesu na te akaari anga i te tu tangi ki te aronga tei anoano i te tauturu? Mei ia Iesu rai, ka akamou ainei tatou ki runga i te tutu aere e te apiianga i te nuti meitaki? (Luka 4:43) Ka akaari te aronga manako pae vaerua i te tu tangi e ka tauta i te tauturu i tetai ke.

13, 14 (a) Eaa ta tatou ka apii mai mei te aronga manako pae vaerua i teia tuatau? (e) Oronga mai i tetai akaraanga.

¹³ Teia tuatau, e maata te au taeake e te au tuaine manako pae vaerua te tauta nei i te aru ia Karaiti. Penei ka kite koe i to ratou tu maroiroi i roto i te angaanga orometua, te tu akono i te tangata e te tu tangi. Noatu e tu apa ua to ratou, te tauta pakari nei ratou i te akatupu i te au tu meitaki e kia rave i ta Iehova e inangaro maira. Karanga a Rachel, tetai tuaine i Brazil: “E reka ana au i te aao i te au tu kakau o teianei ao. Tei tupu mai, kare toku tu akamanea anga i tau ana. Inara te kite anga au i te tuatua mou, kua akakeuia au kia tauta kia riro mai ei vaine pae vaerua. Kare teia au tauianga i te mea māmā, inara kua mataora mai au e kua puapinga tikai toku oraanga.”

¹⁴ E manamanata ke atu to Reylene, e tuaine i te Philippines. Noatu tei roto aia i te tuatua mou, kua tauta rai aia kia rauka tetai apiianga teitei e te ngai angaanga meitaki. Aere ua rai, kare tona au akakoroanga pae vaerua e riro akaou ei mea puapinga kiaia. Karanga aia, “Kua akamata au i te kite mai e te ngere ra tetai apinga i roto i toku oraanga, tetai apinga puapinga rava atu i taku ngai angaanga.” Kua taui a Reylene i tona aerenga manako e kua akariro i tana tavini anga ia Iehova e ko te mea puapinga rava atu i tona oraanga. Teianei kua irinaki aia i ta Iehova taputou ia Mataio 6:33, 34 e kua karanga, “Kua papu iaku e ka akono mai a Iehova iaku!” Penei kua kite koe i te au taeake e te au tuaine i roto i taau putuputuanga te rave katoa ra i te reira. Me kite tatou ia ratou e aru ra ia Karaiti, ka inangaro tatou i te aru i to ratou akaraanga tiratiratu.—1 Korinetia 11:1; 2 Tesalonia 3:7.

15, 16 (a) Eaa ta tatou ka anoanoia kia rave kia aite mei ia Karaiti rai? (e) Akapeea tatou me tuku i “te ngakau o te Mesia” kia akakeu ia tatou?

¹⁵ Akapeea tatou me aru ia Karaiti? Akamārama mai a 1 Korinetia 2:16 e ka anoanoia kia rauka “te ngakau o te Mesia.” Akamaara mai a Roma 15:5 ia tatou kia akatupu i “te anoano o te Mesia ra o Iesu.” Kia aite mei ia Karaiti rai, ka anoanoia tatou kia kite  eaa tana e manako ra, tana i kite mai, e tana i rave. Kua manako maata atu a Iesu i tona pirianga ki te Atua i tetai ua atu apinga. No reira me aite tatou kia Iesu, ka aite rai tatou kia Iehova. Ko te tumu puapinga tikai teia kia apii tatou kia akamanako mei ia Iesu rai.

¹⁶ Akapeea tatou me apii kia manako mei ia Iesu rai? Kua akara tana au pipi iaia e rave ra i te au temeio, kua akarongo kiaia e apii ra i te urupu maata, kua kite i tona tu e akono ra i te au tu tangata ravarai, e kua kite iaia i te aratakiia anga e to Iehova aerenga manako. Karanga ratou: “Ko matou nei oki te kite i te peu tini tana i rave.” (Angaanga 10:39) I teia tuatau, kare tatou e kite atu ia Iesu. Inara tei ia tatou te au papaanga Evangeria te ka tauturu ia tatou kia kite meitaki iaia. Me tatau e me akamanako oonu tatou i te puka o Mataio, Luka e Ioane, ka kite maata mai tatou i to Iesu manako. Ka tauturu teia ia tatou ‘kia aru i tona takainga vaevae’ e kia rauka ia tatou “i taua manako ra” tei rauka iaia.—1 Petero 2:21; 4:1.

17. Akapeea te manako anga mei ia Karaiti rai te tauturu anga ia tatou?

¹⁷ Akapeea tatou e puapingaia ai me manako tatou mei ia Karaiti rai? Aite rai te reira ki te kai anga i te au kai meitaki no te akamatutu i te kopapa, ka matutu tatou i te pae vaerua me ki to tatou manako i to Karaiti aerenga manako. Aere marie ua, ka kite mai tatou i tana ka rave i roto i tetai ua atu turanga. I reira e rauka ai ia tatou i te rave i te au ikianga pakari te ka akamareka i te Atua e kia rauka te akava ngakau meitaki. Kare ainei i te manako meitaki kia “tuku ra kotou i ta te Atu i ta Iesu Mesia ki runga ia kotou”?—Roma 13:14.

18. Eaa taau i apii mai no runga i te tangata manako pae vaerua?

¹⁸ Kua tauturu teia atikara ia tatou kia mārama i te aiteanga kia riro mai ei tangata manako pae vaerua. Kua apii tatou mei te au akaraanga meitaki o te aronga tei aratakiia e te vaerua tapu. Kua apii katoa tatou e me rauka “te ngakau o te Mesia,” ka tauturu teia ia tatou kia manako mei ia Iehova rai e kia rauka tetai pirianga vaitata kiaia. Inara e maata atu ta tatou ka apii mai. Ei akaraanga: Akapeea tatou e kite ei me kua matutu tatou i te pae vaerua? Eaa ta tatou ka rave kia matutu atu i te pae vaerua? E akapeea te turanga pae vaerua te akakeu anga i to tatou oraanga? Ka akara tatou i te atikara ka aru mai.