1, 2. (a) No teaa ra kare i te mea māmā ua no te au metua kia apii i ta ratou tamariki kia matutu te akarongo ki roto ia Iehova, e eaa te mataara okotai ta te au metua ka rave? (e) Eaa te au manako e ā ta tatou ka uriuri i teianei?

KARANGA tetai mama e te papa i Varani e: “Te irinaki nei maua ia Iehova, kare ra te aiteanga e ka irinaki ta maua tamariki. Kare te akarongo i te mea tupu ua mai. Ka akatupu marie ta maua tamariki i te reira.” Tata tetai taeake i Autireria e: “Ko te akatupu anga i te akarongo ki roto i te ngakau o te tamariki e akaaoanga ngata roa atu taau ka aro atu.” Karanga katoa aia: “Penei ka manako koe e kua pau meitaki koe i te uianga a taau tamaiti. E oti ka kite mai koe i muri mai e ka ui akaou aia i taua uianga! Ko te au pauanga tei akakeu i te manako o taau tamaiti i teia rā penei kare e tupu i tera mai rā.” Me mamaata mai te tamariki, e manganui te au metua tei kite mai e ka anoanoia kia akamārama maata akaou atu i taua tumu manako. Kua kite mai ratou e ka anoanoia kia taangaanga i te au ravenga tukeke ei apii i ta ratou tamariki kia inangaro ia Iehova.

 ² Me e metua koe, i manako ainei koe e ka rauka tikai i te apii i taau tamariki kia inangaro ia Iehova e kia tavini ua atu iaia me mamaata mai ratou? Te tika, kare tetai ua atu ia tatou e rauka i te rave i teia ko tatou anake ua. (Ieremia 10:23) Ko te tumu teia ka anoanoia kia irinaki ki runga ia Iehova kia tauturu mai ia tatou. Kua oronga maata aia i te au aratakianga no te au metua. Akapeea koe me tauturu i taau tamariki? (1) E kite meitaki ia ratou. (2) E apii ia ratou i te au mea no runga ia Iehova mei roto i toou ngakau. (3) Taangaanga i te au akatutuanga. (4) E pure no te vaerua tapu e kia akakoromaki i taau tamariki.

3. Akapeea te au metua me aru i te tu i apii ei a Iesu i tana au pipi?

³ E ui ua ana a Iesu ki tana au pipi eaa ta ratou i irinaki. (Mataio 16:13-15) E aru koe i tona akaraanga. Me pukapuka koe ki taau tamariki e me rave kapiti i te angaanga, e ui kia ratou eaa to ratou manako e oti e akatika ia ratou kia akakite mai i te reira. Te ekoko ra ainei ratou? Karanga tetai taeake i Autireria e 15 ona mataiti e: “E puka ua ana a Tati kiaku no runga i toku akarongo e te tauturu iaku kia mārama. Ka ui aia: ‘Eaa ta te Pipiria e karanga ra?’ ‘Te irinaki ra ainei koe i te reira?’ ‘Eaa koe i irinaki ei i te reira?’ Ka inangaro aia iaku kia pau i taku uaorai tuatua e kare kia ripiti i ta raua ko Mami i tuatua. Kia maata mai au, kua anoanoia au kia akamaata atu i taku au pauanga.”

4. Eaa ra i puapinga ai kia akakoromaki e kia pau i te au uianga a taau tamariki? Oronga mai i tetai akaraanga.

⁴ Me kare taau tamariki e viviki i te irinaki i ta te Pipiria e apii maira, e akakoromaki. E tauturu ia ratou kia kimi i te pauanga ki ta ratou au uianga. Karanga tetai metua tane e: “E akamanako meitaki i te au uianga a taau tamaiti. Auraka e akakore i te reira ei mea puapinga kore e auraka e kopae i tetai tumu manako no te mea kare koe e reka ana i te uriuri i te reira.” Te tika, e mea meitaki me ui taau tamariki i te au uianga no te mea ka inangaro ratou kia mārama. Kua ui katoa a Iesu i te au uianga i tona tamariki anga. (E tatau ia Luka 2:46.) Karanga tetai mapu i Denmark: “I te uianga au e me na tatou rai te akonoanga mou, kua akarongo maru mai toku nga metua​—noatu e penei kua manamanata raua iaku. Kua pau raua i taku au uianga pouroa na roto i te Pipiria.”

5. Noatu i te akaraanga e akarongo to te tamariki i roto ia Iehova, eaa ta te au metua ka rave?

⁵ Kia kite meitaki i taau tamariki. Eiaa e manako e akarongo to ratou i roto ia Iehova no te mea ua nei e te tutu aere nei ratou e te aere ki te au uipaanga. Eaa tikai to ratou manako no Iehova, e eaa to ratou manako no te Pipiria? E rave i taau ka rauka kia kimi me te vaira tetai mea tei riro ei mea ngata no ratou kia vai tiratiratu kia Iehova. E tuatua no runga iaia i te au rā ravarai me angaanga kapiti ki taau tamariki. E pure no taau tamariki me noo koe i te pae ia ratou e me ko koe anake ua.

6. Me apii ua rai te au metua no runga ia Iehova e te Pipiria, akapeea teia me tauturu ia ratou kia apii i ta ratou tamariki?

⁶ E reka ana te tangata te akarongo kia Iesu no te mea kua inangaro aia ia Iehova e kua kite meitaki i te au Tuatua Tapu. Kua kite katoa ratou e inangaro to Iesu ia ratou. No reira kua akarongo meitaki ratou kiaia. (Luka 24:32; Ioane 7:46) Koia katoa, me kite taau tamariki i toou inangaro ia Iehova, ka tauturu teia ia ratou kia inangaro iaia. (E tatau ia Deuteronomi 6:5-8; Luka 6:45.) No reira e apii meitaki ua rai i te Pipiria, e te tatau putuputu i ta tatou au puka. E apii maata atu no runga i te au mea ta Iehova i anga. (Mataio 6:26, 28) Te maata atu taau i kite no runga ia Iehova, ko te maata atu taau ka apii i taau tamariki no runga iaia.​—Luka 6:40.

7, 8. Me apii koe i tetai mea no runga ia Iehova, eaa taau ka rave? Akapeea tetai au metua te rave anga i teia?

⁷ Me apii koe i tetai mea no runga ia Iehova, e akakite i te reira ki taau tamariki. E rave i teia i te au atianga ravarai me noo kapiti koe kia ratou, kare i te tuatau ua me akapapa no te au uipaanga e te akamorianga ngutuare. Ko teia ta tetai nga metua i Marike e rave ana. E puka ana raua ki ta raua tamariki me kite i te au mea natura manea e me kai i te kai reka. Karanga raua: “E akamaara ana maua i ta maua tamariki i to Iehova aroa e te manako maata tana i tuku i roto i te au mea pouroa tei orongaia mai kia tatou.” E reka ana tetai nga tokorua i Aperika Apatonga i te tuatua no runga i te au mea angaia me angaanga kapiti ki ta raua nga tamaine i roto i te aua tiare. Ei akaraanga, ka taiku raua mei teaa tikai te umere e ka riro mai tetai ua rakau ei tumu rakau. Karanga te nga metua e: “E tauta ana maua i te akatupu i te ngateitei maata no te oraanga e tona au mekameka i roto i ta maua nga tamaine.”

⁸ Kua apai tetai metua tane i Autireria i tana tamaiti, e tai ngauru ona mataiti, ki tetai runanga apinga taito. Kua taangaanga te metua tane i teia tuatau ei tauturu i tana tamaiti kia akamatutu i tona akarongo e kia akapapu e ko Iehova Tei Anga mai. Karanga aia: “Kua kite maua i tetai akaarianga o te au mea ora taito o te moana ka kapikiia ko te ammonoids e te trilobites. Kua umere tikai maua i teia au mea ora manea tei ngaro aere, te mekameka, e te meitaki—aite rai ki te au mea ta tatou e kite nei i teia tuatau. No reira me kua tupu ua mai te au mea ora e kua riro ei mea mekameka atu, eaa i reira teia au mea ora taito i mekameka takere ei? Kua riro teia apiianga ei akakeu tikai iaku e kua apii i te reira ki taku tamaiti.”

9. Eaa ra i meitaki ei te taangaanga i te au akatutuanga? Eaa te akatutuanga ta tetai metua vaine i taangaanga?

⁹ E taangaanga putuputu ana a Iesu i te au akatutuanga. Kua apii aia i te au apiianga puapinga na te akakiteanga i tetai tua e te orongaanga i te au akaraanga. (Mataio 13:34, 35) Me taangaanga koe i te au akatutuanga, ka tauturu koe i taau tamariki  kia akamanako. Ka tauturu teia ia ratou kia akamanako i te apiianga taau e apii nei ia ratou, kia mārama meitaki i te reira, e kia maara i te reira. Ka mataora katoa ta ratou apii. Ei akaraanga, kua inangaro tetai metua vaine i Tiapani i te apii i tana nga tamariki tamaroa e kua riro ta Iehova maani anga i te mareva o te enua nei ei akaari i tona inangaro maata no tatou. Okotai tamaiti e varu mataiti e tetai e tai ngauru mataiti. No reira kua taangaanga aia i tetai akatutuanga ta raua ka mārama. Kua oronga aia kia raua te u, te tuka, e te kaope. E oti kua pati aia ia raua kia maani i tetai kapu kaope nana. “Kua rave meitaki raua i te reira,” i nana ai. “Te ui anga au kia raua eaa raua i rave meitaki ei i te reira, kua pau mai raua e kua inangaro iaku kia reka i te kapu kaope. Kua akamārama au e e akapera katoa ana te Atua i te kaʼiro meitaki anga i te au mea o te mareva​—kia tau ua no tatou.” Kua mataora te nga tamaiti i te apii i teia apiianga, e kare raua i ngaropoina ana i te reira!

10, 11 (a) Eaa te akatutuanga taau ka taangaanga ei akaari ki taau tamariki e te vaira Tei Anga mai? (Akara i te tutu mua.) (e) Eaa te au akatutuanga taau i taangaanga?

¹⁰ Eaa te akatutuanga taau ka taangaanga ei akaari ki taau tamariki e te vaira Tei Anga mai? Penei ka tunu kapiti korua ko taau tamaiti i te keke na te aruanga i tetai papaanga. Akamārama i te tumu e puapinga ai kia aru vaitata i te papaanga. E oti e oake i tetai apara me kore tetai ua rakau ke ki taau tamaiti e kia ui kiaia: “Kua kite ainei koe e e papaanga to teia apara?” Aru mai, e tipu i te apara ki rotopu, e oronga i tetai ua kiaia. E akamārama kiaia e kua aite rai teia ua ki tetai papaanga. Tei roto te au ikuikuanga no te maani i tetai apara. Inara e maata roa atu tona au ikuikuanga i to te maani keke. Penei ka ui koe: “Na tetai tangata i tata i te papaanga no te keke. No reira naai i tata i te papaanga no te apara?” Me e pakarikari ake te tamariki penei ka akamārama koe e ka kiteaia te au ikuikuanga no te maani i tetai tumu apara te ka ua akaou mai i te au apara i roto i te DNA i roto i te ua. Penei ka akaari katoa koe i te au tutu e te au akaraanga i te kapi 10 ki te 20 o te poroutia The Origin of Life—Five Questions Worth Asking.

¹¹ E maata te au metua tei tatau kapiti i te au atikara i roto i te Awake! “E Mea Maaniia Ainei?” ki ta ratou tamariki. Me e tamariki rikiriki ratou, kia akamārama māmā ua te au metua i te au akakiteanga. Ei akaraanga, kua akaaite tetai tokorua i Denmark i te au pairere ki te au manu rere. Karanga raua e: “Te akaraanga, aite te au pairere ki te au manu rere. Inara ka rauka ainei i te au  pairere te anau uamoa e kia anau mai te au pairere meangiti? Ka anoanoia ainei tetai ngai toanga tikai no te au manu rere? E akapeea koe me akaaite i te tangi anga o te pairere ki te au imene a te manu rere? No reira koai tei kite maata atu​—te aronga tei maani i te pairere me ko Tei Anga i te au manu rere?” Me akamārama koe ki taau tamariki e me ui i te au uianga, ka tauturu koe ia ratou kia taangaanga i to ratou “kite” e kia akamatutu i to ratou akarongo ki roto ia Iehova.​—Maseli 2:10-12.

12. Akapeea koe me taangaanga i te au akatutuanga te apii i taau tamariki e e tano ua ana rai te Pipiria?

¹² Ka rauka ia koe te taangaanga i te au akatutuanga ei apii i taau tamariki e e tano ua ana rai te Pipiria. Ei akaraanga, penei ka tatau koe ia Iobu 26:7. (E tatau.) Eiaa e akakite ua ki taau tamariki e no ko mai te au akakiteanga i roto i teia irava ia Iehova. Mari ra, e tauturu ia ratou kia akamanako. Penei ka karanga koe e kare te au tangata i to Iobu tuatau i irinaki e te papanu ra te enua i roto i te mareva. Kua kite ratou e ka anoanoia tetai ua atu apinga, mei te poro e te toka, kia iri ki rungao i tetai ngai. I tera tuatau, kare tetai i akapapu ake e te papanu ra te enua i roto i te mareva, no te mea kare e nenei mamao e te au roketi i rauka ake. Teia te apiianga, noatu e kua tataia te Pipiria i te tuatau roa i topa, e tano ua ana te reira no te mea no ko mai ia Iehova.​—Nehemia 9:6.

13, 14 Akapeea te au metua me apii i ta ratou tamariki kia akarongo i ta te Pipiria e karanga ra?

¹³ E puapinga katoa te apii i taau tamariki e ka mataora tikai ratou me akarongo ki ta te Pipiria e karanga ra. (E tatau ia Salamo 1:1-3.) Ei akaraanga, e pati i taau tamariki kia akamanako e te aere nei ratou i te noo i tetai enua meangiti. Ka anoanoia ratou kia iki i te aronga te ka noo ki reira. E oti e ui kia ratou, “Koai ma te aronga taau ka apai me inangaro koe i te katoatoa kia noo kapiti ma te tau meitaki?” I te openga, e tatau ia Galatia 5:19-23 kia kite e koai ma te aronga ta Iehova e inangaro ra kia noo i roto i te ao ou.

¹⁴ Me pera koe, te apii ra koe e rua apiianga puapinga ki taau tamariki. Te mea mua, te apii nei a Iehova ia tatou kia noo i te oraanga mataora i teianei e kia akatupu i te au ki te tangata. Te rua, te apii nei aia ia tatou akapeea me noo ki roto i te ao ou. (Isaia 54:13; Ioane 17:3) Penei ka akaari katoa koe ki taau tamariki akapeea te Pipiria te tauturu anga i to tatou au taeake. Ei akaraanga, e kimi i tetai tua oraanga i roto i ta tatou au puka, penei i roto i te au atikara “Taui te Pipiria i te Oraanga” i roto i Te Punanga Tiaki. Me kore e ui atu ki tetai i roto i taau putuputuanga kia akakite mai kia koe e taau tamariki akapeea te Pipiria te tauturu anga iaia kia rave i te au taui anga maata ei akamareka ia Iehova.​—Ebera 4:12.

15. Eaa te ka tauturu ia koe kia apii i taau tamariki?

¹⁵ Kia akamanako meitaki e kia akariro i te au apiianga taau e apii ra i taau tamariki ei mea mataora e te reka. E akamanako i te au ravenga tukeke kia tauturu ia ratou kia mataora i te apii no runga ia Iehova e te akavaitata atu kiaia. E kia pera ua rai koe e mamaata ua atu ratou. “Auraka e akaroi i te tamata i te au ravenga ou no te apii atu i te au tumu  manako taito,” i karanga ai tetai metua tane.

16. Me apii i te tamariki, eaa ra i puapinga ai kia akakoromaki? Akapeea tetai au metua te akakoromaki anga?

¹⁶ Ma te tauturu a te vaerua tapu o Iehova, ka matutu te akarongo o taau tamariki. (Galatia 5:22, 23) Inara ka pou te tuatau e matutu ei to ratou akarongo. No reira e akakoromaki i taau tamariki e kia apii ua rai ia ratou. “Kua akaari ua rai maua ko taku vaine i te inangaro maata no ta maua tamariki,” i karanga ai tetai metua tane i Tiapani e tamaroa e te tamaine tana. “Mei te tuatau i to raua rikiriki anga, kua apii au ia raua e 15 miniti i te au rā ravarai, kare ra i te au rā e raveia ana te au uipaanga Kerititiano. Kare te 15 miniti i te mea ngata no maua e no raua.” Kua tata tetai akaaere kotinga e: “Ei mapu ou, e maata ua atu taku au uianga e te au manako ekoko. I te tuatau i aereia, kua pauia te reira i ko i te au uipaanga, te apii a te ngutuare e taku uaorai. No reira i puapinga ai no te au metua kia apii ua rai.”

17. Eaa ra i puapinga ai no te au metua kia akamatutu i to ratou uaorai akarongo? Akapeea tetai nga metua i Bermuda te tauturu anga i ta raua au tamaine kia rauka te akarongo i roto ia Iehova?

¹⁷ E tika, e maata ta te tamariki ka apii me kite ratou i toou akarongo ketaketa i roto ia Iehova. Ka akara katoa ratou i taau e rave ra. No reira e akamatutu ua rai i toou akarongo. E akaari ki taau tamariki e tika tikai a Iehova kia koe. Ei akaraanga, me apiapi tetai nga metua i Bermuda ka pure kapiti raua e ta raua tamariki tamaine e ka pati ia Iehova kia arataki ia ratou. Ka akamaroiroi katoa raua i ta raua tamariki kia rave i ta ratou uaorai pure. “E akakite ana maua ki ta maua tamaine maata, ‘E irinaki pu tikai ia Iehova, e rave maroiroi i te angaanga Patireia, auraka e apiapi maata.’ Me kite aia i tei tupu, ka kite aia e te tauturu nei a Iehova ia matou. Kua akaketaketa roa atu teia i tona akarongo i roto i te Atua e te Pipiria.”

18. Eaa ta te au metua auraka e akangaropoina?

¹⁸ E te au metua, auraka rava e akangaropoina kare e rauka i te māro i taau tamariki kia rauka te akarongo. Naau e tanu e te tamauu, inara na Iehova anake e akatupu. (1 Korinetia 3:6) No reira e angaanga pakari kia apii i taau tamariki akaperepere no runga iaia, e kia pure no tona vaerua tapu kia tauturu ia ratou kia rauka te akarongo. Ka papu ia koe e ka akameitaki mai a Iehova i taau angaanga pakari.​—Ephesia 6:4.