1, 2. (a) Eaa te au manako tukeke o te tangata no te tu rangatira? (e) Eaa ta te Pipiria e apii maira ia tatou no runga i to tatou tu rangatira, e eaa te au uianga ka akamanako tatou?

TE RAVE anga tetai vaine i te ikianga, kua akakite aia ki tona oa: “Eiaa koe e maani iaku kia manako; e akakite ua mai koe eaa taku ka rave. E māmā ake te reira.” Kua inangaro teia vaine kia akakiteia kiaia eaa tana ka rave, kare kia taangaanga i tona uaorai tu rangatira, e apinga aroa akaperepereia no ko mai i Tei Anga mai. Akapeea koe? E reka ana koe i te rave i taau uaorai ikianga, me ka inangaro ainei koe i tetai ke kia rave i te ikianga naau? Eaa toou manako no te tu rangatira?

² E tukeke te manako o te tangata no te tu rangatira. Karanga tetai pae e kare e tu rangatira no te mea kua iki takere te Atua i te au mea ravarai ta tatou ka rave. Karanga tetai pae e ka rauka anake te tu rangatira me rauka ia ratou te rangatira mou tikai. Inara, te apii maira te Pipiria e kua angaia tatou ma te karape e te tikaanga kia rave i te au ikianga naau uaorai. (E tatau ia Iosua 24:15.) I roto i te Pipiria, ka kite katoa tatou i te  pauanga ki teia au uianga: Kua kotingaia ainei to tatou tu rangatira? Akapeea tatou me taangaanga i te tu rangatira kia rave i te au ikianga? Akapeea ta tatou au ikianga me akaari mei teaa tikai te maata i to tatou inangaro ia Iehova? Akapeea tatou me akangateitei i te au ikianga a tetai ke?

3. Akapeea a Iehova te taangaanga anga i tona tu rangatira mou tikai?

³ No Iehova te tu rangatira mou tikai, e ka apii tatou mei te tu e taangaanga ra aia i tona tu rangatira. Ei akaraanga, kua iki a Iehova i te ngati Iseraela “ei iti-tangata tikai nona uaorai.” (Deuteronomi 7:6-8) E tumu anga tana no te rave i teia ikianga. Kua inangaro a Iehova i te akatupu i te taputou tana i papau ki tona oa ko Aberahama. (Genese 22:15-18) Pera katoa, e akaari ua ana rai a Iehova i te aroa e te tu tau me taangaanga i tona tu rangatira. Ka kite tatou i teia mei tana akoanga i te ngati Iseraela me akarongo kore ratou kiaia. Kia tataraara tikai ratou no ta ratou i rave, kua akaari a Iehova i tona aroa e te tangi. Karanga aia: “Naku e akaora i to ratou kotoe anga ki muri, naku e aroa ua atu ia ratou.” (Hosea 14:4) Kua akanoo a Iehova i te akaraanga meitaki no tatou na te taangaanga i tona tu rangatira kia tauturu i tetai ke!

4, 5. (a) Koai te mea mua tei rauka te apinga aroa a te Atua, koia te tu rangatira, e akapeea aia te taangaanga anga i te reira? (e) Eaa te uianga ta tatou tataki tai ka ui?

⁴ Kua iki a Iehova i te anga i te au angera e te tangata ma te tu rangatira. Te mea mua ta Iehova i anga ko Iesu. Kua angaia aia i te tu tikai o te Atua ma te tu rangatira. (Kolosa 1:15) Akapeea a Iesu i te taangaanga anga i tona tu rangatira? I mua ake ka aere mai ei ki te enua nei, kua iki a Iesu kia vai tiratiratu ki te Atua kare i piri atu kia Satani e tana meameaau anga. Ia Iesu i te enua nei, kua rave aia i te iki kia patoi i ta Satani au timataanga. (Mataio 4:10) E oti, i te po i mua ake ka mate ei aia, kua akapapu a Iesu ki tona Metua e kua inangaro aia i te rave i tona anoano. Karanga aia: “E taku Metua, kia tika ia koe ra, e apai ke atu koe i teianei kapu: kia tupu ra toou anoano, auraka toku.” (Luka 22:42) Ka rauka rai ainei ia tatou i te aru ia Iesu e te taangaanga i to tatou tu rangatira kia akapaapaa ia Iehova ma te rave i tona anoano?

⁵ Ae, ka rauka ia tatou i te aru ia Iesu no te mea kua angaia tatou ma te tu o te Atua. (Genese 1:26) Inara, kare e rauka ia tatou te tu rangatira mou tikai mei to Iehova rai. Te akamārama ra te Tuatua a te Atua e kua akakotinga a Iehova i to tatou tu rangatira e te tapapa ra aia ia tatou kia āriki i te reira. Ei akaraanga, i roto i te ngutuare tangata, ka tau te vaine kia kauraro ki tana tane e te tamariki kia akarongo ki to ratou nga metua. (Ephesia 5:22; 6:1) Akapeea teia au kotinga me akakeu i ta tatou taangaanga anga i te tu rangatira? Ka riro te pauanga ki teia uianga ei akakeu i to tatou tuatau mutukore ki mua.

6. Oronga mai i tetai akaraanga ei akaari i te puapinga kia kotingaia to tatou tu rangatira?

⁶ Ka riro ainei te tu rangatira kotingaia ei rangatira tika tikai? Ae! No teaa ra? No te mea ka paruru te au kotinga ia tatou. Ei akaraanga, penei ka iki tatou i te akaoro ki tetai oire mamao. Inara akamanako ana e  kare e ture no te apinga akaoro i runga i te mataara, e ka iki te katoatoa mei teaa te viviki me akaoro e ko teea tua o te mataara ka akaoro. Ka paruruia ainei koe me akaoro na runga i te mataara? Kare. Ka anoanoia te au kotinga kia mataora te katoatoa i te akameitakianga no te tu rangatira tika tikai. Ka akamanako ana tatou i tetai au akaraanga Pipiria tei akaari akapeea te au kotinga ta Iehova i akanoo i riro ei meitaki no tatou.

7. (a) Eaa tetai tuke i rotopu ia Adamu e te au manu? (e) Akataka mai i tetai mataara i taangaanga ai a Adamu i tona tu rangatira.

⁷ I te tuatau i anga ai a Iehova i te tangata mua ko Adamu, kua oronga aia i te apinga aroa kiaia e ki te au angera, koia te tu rangatira. Kare ra te Atua i oronga ana i te tu rangatira ki te au manu. Akapeea a Adamu te taangaanga meitaki anga i tona tu rangatira? Kua mataora a Adamu i te tapa i te ingoa o te au manu. Na te Atua i “taki mai ia ratou kia Adamu ra kia kitea tana ingoa e tapa.” I muri ake i ta Adamu akara anga i te au manu, kua oronga aia i tetai ingoa meitaki. Kare a Iehova i taui i tetai ua atu ikianga a Adamu. Mari ra, “ta Adamu ingoa e tapa i taua au mea ora katoa ra, ko tona ingoa rai ia.”​—Genese 2:19.

8. Akapeea a Adamu te taangaanga tau kore anga i tona tu rangatira, e eaa tei tupu?

⁸ Kua oronga a Iehova i te apainga na Adamu kia akariro i te enua ei parataito i te na ko anga: “Kia anau korua, e kia maata roa, e e akaki i te enua nei, e e akavi; e kia mana korua ki rungao i te au ika o te tai, e ki rungao i te au manu o te reva, e ki rungao i te au mea ora katoa e totoro aere ua ki rungao i te enua nei.” (Genese 1:28) Inara kua iki a Adamu kia kai i te ua rakau tei tureia, te kopae anga i te au kotinga ta Iehova i akanoo. No te mea kua taangaanga tau kore a Adamu i tona tu rangatira, kua mamae te tangata no tetai tauatini ua atu mataiti. (Roma 5:12) Kia akamaara tatou i te au mea kino tikai tei tupu no ta Adamu ikianga. Ka akakeu teia ia tatou kia taangaanga meitaki i to tatou tu rangatira e kia āriki i te au kotinga ta Iehova i akanoo.

9. Eaa te ikianga ta Iehova i oronga ki te ngati Iseraela, e eaa ta ratou i taputou kia rave?

⁹ Kua iri mai te tu apa ua e te mate ki runga i te tangata katoatoa mei ia Adamu raua ko Eva. Inara, e tika anga rai to tatou kia taangaanga i te apinga aroa o te tu rangatira. Ka kite tatou i teia mei ta Iehova akono anga i te ngati Iseraela. Kua oronga a Iehova i te ikianga kia ratou kia riro mai ei apinga akaperepere maata nana e me kare. (Exodo 19:3-6) Kua iki ratou kia riro mai ei iti tangata no te Atua e kua āriki i te au kotinga ta te Atua i akanoo. Karanga ratou: “Te au tuatua ravarai ta Iehova i tuatua, ka rave ïa matou.” (Exodo 19:8) Te mea mii ra, i muri mai kua iki te iti tangata kia aati i ta ratou i taputou kia Iehova. Ka kite mai tatou i tetai apiianga puapinga mei teia akaraanga. Kia akaperepere ua rai i ta tatou apinga aroa o te tu rangatira e kia piri vaitata ua rai kia  Iehova ma te akono i tana au ture.​—1 Korinetia 10:11.

10. Eaa te au akaraanga ia Ebera pene 11 ei akapapu e ka rauka rai te aronga apa ua i te taangaanga i to ratou tu rangatira kia akapaapaa i te Atua? (Akara i te tutu mua.)

¹⁰ Ia Ebera pene 11, ka kite tatou i te ingoa o te 16 tane e te vaine tiratiratu tei iki kia akangateitei i te au kotinga ta Iehova i akanoo. Tei tupu, e maata ta ratou akameitakianga i rauka mai e te manakonakoanga umere no te tuatau ki mua. Ei akaraanga, e akarongo ketaketa to Noa e kua iki aia i te akono i te au ikuikuanga a te Atua kia akatu i te araka ei akaora i tona ngutuare tangata e te au uki ki mua. (Ebera 11:7) Kua puareinga ua a Aberahama raua ko Sara i te akarongo ki te Atua e kua aere ki te enua Tana i taputou i te oronga kia raua. Noatu “e tika ua ia ratou kia oki” ki te oire ko Ura, kua akamou ra raua ki runga i te au taputou a te Atua no te tuatau ki mua. Te karanga ra te Pipiria te “anoano ra ratou i te enua meitaki rava.” (Ebera 11:8, 13, 15, 16) Kua akaruke a Mose i te apinganui o Aiphiti e kua iki i “te rave katoa i te mate i te kapiti anga i te au tangata o te Atua, i te rave i te navenave poto ua o te tuatua kino ra.” (Ebera 11:24-26) Kia aru tatou i te akarongo o teia au tane e te vaine e kia akaperepere i ta tatou apinga aroa o te tu rangatira, te taangaanga i te reira kia rave i te anoano o te Atua.

11. (a) Eaa tetai akameitakianga maata roa atu no te tu rangatira? (e) Eaa tei akakeu ia koe kia taangaanga meitaki i toou tu rangatira?

¹¹ Penei e akara anga māmā ake me na tetai ke e rave i te au ikianga no tatou, inara ka ngere tatou i te akameitakianga maata roa atu o te tu rangatira. Eaa te reira? Te akamārama ra te Pipiria ia Deuteronomi 30:19, 20. (E tatau.) I te irava 19, ka tatau tatou e kua oronga te Atua i tetai ikianga ki te ngati Iseraela. I te irava 20, ka apii tatou e kua oronga a Iehova i te tuatau kia akaari ratou i te inangaro maata kiaia. Ka rauka katoa ia tatou i te iki kia akamori ia Iehova. Tei ia tatou katoa te atianga umere kia taangaanga i ta tatou apinga aroa o te tu rangatira ei akapaapaa ia Iehova e te akaari mei teaa te maata i to tatou inangaro nona!

12. Eaa ta tatou auraka e rave ki ta tatou apinga aroa o te tu rangatira?

¹² Akamanako ana e kua oronga koe i tetai apinga aroa akaperepere ki toou oa. Eaa toou manako me titiri aia i taau apinga aroa ki roto i te tita, me kore tei kino atu, kua taangaanga i te apinga aroa kia takinga kino i tetai ke? Ka mamae koe. Kua oronga a Iehova i te apinga aroa o te tu rangatira kia tatou. No reira e mea papu te mamae nei aia me kite i te tangata te taangaanga tau kore ra i te tu rangatira me rave i te au ikianga tau kore e te takinga kino i tetai ke. Karanga ra te Pipiria i te “tuatau openga ra,” ka “mareka kore” te tangata. (2 Timoteo 3:1, 2) No reira akapeea tatou me akaari i te tu āriki rekareka no teia apinga aroa akaperepere no ko mai ia Iehova? E akapeea tatou me kopae i te taangaanga tau kore i te reira?

13. Eaa tetai mataara ka kopae tatou i te taangaanga tau kore i to tatou tu rangatira Kerititiano?

¹³ E tikaanga to tatou pouroa kia iki i to tatou au oa, te kakau e te akamanea, e te tamataora. Inara, penei ka akariro tatou i teia tu rangatira ei kotoeanga no te rave i te au ikianga kare te Atua e mareka ana e kia aru i te au tu o te tangata i teianei ao. (E tatau ia 1 Petero 2:16.) Auraka tatou e akariro i  to tatou tu rangatira ei atianga no te rave i te tarevake, mari ra e taangaanga i te reira ei “akakakā i te Atua.”​—1 Korinetia 10:31; Galatia 5:13.

14. No teaa ra tatou ka anoanoia ai kia irinaki ia Iehova me taangaanga i to tatou tu rangatira?

¹⁴ Karanga a Iehova: “Ko au toou Atua ra ko Iehova, ko tei akakite ia koe i te mea e puapingaʼi koe na; ko tei arataki ia koe na te arataa e tau ei kia aere koe ra.” (Isaia 48:17) Ka anoanoia tatou kia irinaki ia Iehova e te āriki i te au kotinga tana i akanoo kia rave tatou i te ikianga meitaki. Ka āriki akaaka ua tatou e “kare tei te tangata uaorai tona aerenga: kare tei te tangata e aere nei, i te akono i tona uaorai takainga tapuae.” (Ieremia 10:23) Kua iki a Adamu e te ngati Iseraela akarongo kore i te kopae i te au kotinga ta Iehova i akanoo e kua irinaki ki runga ia ratou uaorai. Kia apii tatou mei to ratou akaraanga kino. Auraka e irinaki kia koe uaorai, mari ra “e irinaki kia Iehova ma to ngakau katoa.”​—Maseli 3:5.

15. Eaa ta tatou ka apii mei te kaveinga i roto ia Galatia 6:5?

¹⁵ Ka anoano katoaia tatou kia akangateitei i te tu rangatira o tetai ke kia rave i ta ratou uaorai ikianga o te oraanga. No teaa ra? I te mea kua rauka ia tatou katoatoa te apinga aroa o te tu rangatira, kare tetai nga Kerititiano e rua e rave i te au ikianga aiteite i te au taime ravarai. Kapiti mai ki teia te au ikianga no runga i ta tatou e rave ra e te akamorianga. E akamaara i te kaveinga i roto ia Galatia 6:5. (E tatau.) Me kite tatou  e e apainga ta te au Kerititiano tataki tai no ta ratou ikianga, ka akangateitei tatou i te tikaanga o tetai ke kia taangaanga i to ratou tu rangatira.

16, 17 (a) Akapeea te tu rangatira te riro anga ei manamanata i Korinetia? (e) Akapeea a Paulo te tauturu anga i teia au Kerititiano, e eaa te apiianga ta tatou ka mou mai?

¹⁶ Ka akamanako ana tatou i tetai akaraanga Pipiria tei akaari i te tumu ka anoanoia kia akangateitei i te tu rangatira o te au taeake. Kua karo te au Kerititiano i roto i te putuputuanga Korinetia no te kai i te manu tei akaatingaia ki te au itoro e kua okoia i muri mai i ko i te makete. Kua akatika te akava ngakau o tetai au Kerititiano kia kai ratou i te manu no te mea kua kite ratou e puapinga kore te itoro. Inara, te aronga tei akamori i teia au itoro i mua ana kua manako e me kai i te manu aite rai ki te akamorianga. (1 Korinetia 8:4, 7) E manamanata kino tikai teia tei akatupu i te ke i roto i te putuputuanga. Akapeea a Paulo te tauturu anga i te au Kerititiano kia akatikatika i teia manamanata kino?

¹⁷ Mea mua, kua akamaara a Paulo i nga pupu e kare te kai e akaketaketa i to ratou pirianga oa ki te Atua. (1 Korinetia 8:8) Aru mai, kua akamatakite a Paulo ia ratou “i teianei mea tika ua ia kotou” auraka kia takino i te akava ngakau o te aronga paruparu. (1 Korinetia 8:9) E muri mai, kua akakite aia ki te aronga akava ngakau paruparu auraka e akava i te aronga tei iki i te kai i te manu. (1 Korinetia 10:25, 29, 30) No reira i roto i te au turanga puapinga no te akamorianga, ka anoanoia te au Kerititiano tataki tai kia rave i tana uaorai ikianga. Kare ainei tatou e tau kia akangateitei i te tikaanga o te au taeake kia rave i ta ratou ikianga no te au mea rikiriki?​—1 Korinetia 10:32, 33.

18. Akapeea koe me akaari e te akaperepere ra koe i te apinga aroa o te tu rangatira?

¹⁸ Kua oronga a Iehova i te apinga aroa o te tu rangatira, te ka apai mai i te rangatira tika tikai. (2 Korinetia 3:17) Ka akaperepere tatou i teia apinga aroa no te mea ka akatika te reira ia tatou kia rave i te au ikianga ei akaari i to tatou inangaro maata ia Iehova. No reira kia rave ua rai tatou i te au ikianga tei akapaapaa iaia, e kia akangateitei i te tikaanga o tetai ke no te taangaanga i teia apinga aroa akaperepere.