EAA ra toku metua tane i riri ei? Ka akamārama atu au. Kua anauia au ia Tiurai 29, 1929, e kua maata mai au i roto i te oire o Bulacan i te Philippines. Kare e maata ana ta matou moni, e e oraanga māmā ua to matou. I toku mapu anga, kua tamaki mai te nuku vaeau o Tiapani i te Philippines e tupu atura te tamaki. Inara, e mamao toku oire, no reira kare matou i kite ana i te reira. Kare a matou ratio, tivi, me kore nutipepa, no reira kua rongo ua matou i te tamaki mei te au tangata.

E itu oku tungane e te tuaine i te katoatoa, e i te tae anga toku mataiti ki te varu, kua apai toku nga metua ruau iaku kia noo ki ko ia raua. Noatu e Katorika matou, kua inangaro toku papa ruau i te uriuri manako no runga i te akonoanga e kua āriki i te au puka a te akonoanga a tona au taeake. Maara iaku te akaari anga mai aia i te puka rikiriki Protection, Safety, and Uncovered i roto i te reo Tagalog, * (akara i te tataanga rikiriki i raro.) e pera katoa tetai Pipiria. Reka tikai au i te tatau i te Pipiria, te tuanga tikai o te Evangeria e ā. Kua akakeuia au e teia tatau anga kia aru i to Iesu akaraanga.​—Ioane 10:27.

Kua akaruke te pupu vaeau o Tiapani i te Philippines i te 1945. I taua tuatau ra, kua pati mai toku nga metua anau kia oki au ki to raua kainga. Kua akamaroiroi mai toku papa ruau kia oki au e kua aere rai au.

Ia Titema 1945, kua aere mai te Au Kite o Iehova mei te oire ko Angat i te tutu aere ki to matou oire. Kua aere mai tetai Kite ki to matou kainga e kua akamārama mai i ta te Pipiria e karanga ra no runga “i taua tuatau openga ra.” (2 Timoteo 3:1-5) Kua pati mai aia ia matou ki tetai apii Pipiria te ka raveia i te oire i te pae mai. Kua aere atu au, noatu kare toku nga metua i aere ana. Mei tetai 20 tangata tei tae ki reira, e kua ui tetai pae i tetai au uianga no runga i te Pipiria.

Kare au i mārama roa ana eaa ta ratou e tuatua ra, no reira kua inangaro au i te akaruke. Inara i taua taime ra kua akamata ratou i te imene i tetai  imene Patireia. Reka tikai au i taua imene ra, no reira kua noo au i te akarongo i te reira. Muri ake i te imene e te pure, kua patiia matou pouroa kia tae ki tetai uipaanga i Angat i tera mai Tapati.

Kua raveia taua uipaanga ra ki te kainga o te ngutuare tangata Cruz, e i tetai pae ia matou ka aere matou mei tetai varu kiromita te mamao e tae ei ki reira. Mei tetai 50 tangata tei tae mai, e kua umere tikai au te kite i te au tamariki e pau ra i te au uianga no runga i te au tumu manako ngata o te Pipiria. Muri ake i te aere anga ki tetai au uipaanga, kua pati mai a Damian Santos, e taeake painia pakarikari tei riro ana ei mayor, kia noo ki tona kainga no tetai po. Kua uriuri maua no runga i te Pipiria i taua po katoa ra.

I tera tuatau, ka papetitoia te tangata i muri poto ua ake me kite ratou i te au apiianga o te Pipiria. No te mea kua tae au ki tetai au uipaanga i muri mai, kua ui mai te au taeake e tetai aronga ke, “Ka inangaro koe kia papetitoia koe?” Kua pau atu au, “Ae, ka inangaro au.” Kua kite oki au e “te tavini nei oki kotou i te Atu ra i te Mesia.” (Kolosa 3:24) Kua aere atu matou ki tetai kauvai i te pae mai, e tokorua maua i papetitoia i roto ia Peperuare 15, 1946.

Kite mai au e ka anoanoia te au Kerititiano tei papetitoia kia rave putuputu i te angaanga tutu aere mei ta Iesu rai. Kua manako toku metua tane e e tamariki roa au no te tutu aere e me papetitoia au kare te reira e akariro iaku ei tangata tutu aere. Kua akamārama au kiaia e te anoano maira te Atua kia tutu aere tatou i te nuti meitaki o te Patireia o te Atua. (Mataio 24:14) Karanga katoa au e ka inangaro au i te rave i taku i taputou atu ki te Atua. Ko te taime teia i tuatua mai ei toku metua tane i te tuatua taku i taiku i te akamata anga. Kua tauta tikai aia i te tapu iaku mei te angaanga tutu aere. Ko te taime mua tera i akaruke ei au i te au mea ravarai, me kore i te akaatinga i tetai au mea, no te tavini ia Iehova.

Kua pati mai te ngutuare tangata Cruz iaku kia noo ki to ratou kainga i Angat. Kua akamaroiroi katoa mai ratou iaku e ta ratou tamaine openga, ko Nora, kia painia. Kua akamata atu maua i te painia ia Noema 1, 1947. Kua painia atu a Nora i tetai oire ke mai, inara kua noo au i Angat.

I muri ake i toku painia anga no tetai rua mataiti, kua oronga a Earl Stewart, e taeake no Betela mai, i tetai ako i mua i tetai 500 tangata i roto i te oire o Angat. Kua tuatua aia i roto i te reo Papaa, e i muri mai kua oronga au i tetai akamārama anga poto o tana ako i roto i te reo Tagalog. Ko te ako mua teia taku i uri ki te reo Tagalog o te ako e manganui i te au mataiti i aereia mai. Akapeea i rauka ai iaku i te rave i teia? Noatu kua aere au ki te apii no tetai itu mataiti, kua taangaanga putuputu toku au puapii i te reo Papaa. Pera katoa, kua rave au i taku apii i roto i ta tatou au puka i te reo Papaa no te mea kare e maata ana te au puka Pipiria i roto i te reo  Tagalog. Kua tauturu teia iaku kia mārama i te reo Papaa kia rauka iaku i te uri i te au ako.

Kua akakite te Taeake Stewart ki te putuputuanga e ka aere te au mitinari ki te 1950 Theocracy’s Increase Assembly i New York, Marike. No reira kua inangaro te opati Betela e tai me kore e rua painia kia angaanga ki Betela. Ko au tetai o te nga taeake tei patiia. I na, kua akaruke akaou au i te au mea ravarai taku i matau, teia taime no te angaanga i Betela.

Kua tae au ki Betela ia Tiunu 19, 1950. E are takere e te maata maata a Betela, tei koropiniia e te au tumu rakau mamaata i runga i tetai 2.5 eka enua. Mei tetai 12 taeake kare i akaipoipo e angaanga ra i reira. I te au popongi roa, ka angaanga au i roto i te ngai tunu kai. E mei te ora 9, ka auri au i te kakau i roto i te ngai pua kakau. Ka rave akaou au i teia au angaanga i te avatea. Noatu kua oki mai te au mitinari mei te akaputuputuanga pa enua, kua noo rai au ki Betela. Ka rave au i te au mea ravarai ta te au taeake ka pati mai. Kua akapapa au i te au makatini no te tuku atu, kua akapapa i te au patianga, e kua rave i te angaanga opati.

I te 1952, kua patiia mai au e te au taeake toko ono mei te Philippines kia aere ki te pupu 20 o te Apii Gileada. Mataora tikai au! Ia matou i Marike, e maata ta matou au apinga ou i kite. E tuke tikai te oraanga i reira mei taku i matau i te oire no reira mai au.

Ei akaraanga, ka apii matou akapeea me taangaanga i te au matini rikiriki e te au apinga kare matou i kite ana i mua ana. E tuke katoa te turanga o te reva! I tetai popongi, i toku ara anga mai, kua teatea te au mea katoatoa i vao. Ko te taime mua tera i kite ei au i te kiona. E manea tikai te reira, inara kua viviki au i te kite mai e e anu tikai!

Kua reka tikai au i te au apiianga i Gileada e kare taua au taui anga i tamanamanata ana iaku. E meitaki tikai te au puapii i te apii e kua akaari mai akapeea matou me rave i te au apii e te kimikimi anga. Kua tauturu tikai te apii Gileada iaku kia akaketaketa i toku pirianga kia Iehova.

Te akaoti anga taku apii, kua tukuia au ki te Bronx i New York City no tetai tuatau poto ei painia takake. No reira ia Tiurai 1953, kua rauka iaku te aere ki te New World Society Assembly, tei raveia i te Bronx. Muri ake i teia akaputuputuanga, kua tukuia au ki te Philippines.

Kua tuku te au taeake i Betela iaku ki roto i te angaanga tutaka. Kua oronga mai teia i te au atianga kia aru au i te akaraanga o Iesu, tei aere ki te au oire mamao i te tauturu i te iti tangata o Iehova. (1 Petero 2:21) E tuanga ngai maata taku ka tutaka i Luzon, te enua maata maata roa atu i te Philippines.  Kapiti mai te au oire ko Bulacan, Nueva Ecija, Tarlac, e Zambales. E taeria ai teia au oire, ka tikoti au na runga i te ngai tokatoka o te Sierra Madre Mountains. Kare e toroka tari tangata me kore te rerue e aere ana na teia au ngai, no reira kua pati au ki te aronga akaoro toroka tari rakau me ka rauka iaku i te noo ki runga i te au rakau. Te maata anga o te taime ka akatika ratou, inara kare teia i te ravenga meitaki roa no te teretere.

Te maata anga o te putuputuanga e rikiriki ua e te ou. No reira kua rekareka tikai te au taeake te tauturu anga au i te akanoonoo kia meitaki atu ta ratou uipaanga e te angaanga tutu aere.

Muri mai, kua tukuia au ki tetai kotinga no te katoa anga o te ngai ko Bicol. I tera ngai, e maata te au pupu rikiriki i te ngai mamao e tutu aere ra te au painia takake kare te Au Kite i rave ake. I tetai kainga, ko te ngai repo anga e vaarua ma te nga rakau tei tupaia i runga i te vaarua. Te tu anga au ki runga i te nga rakau, kua topa te reira ki roto i te vaarua e kua topa atu au ki roto. Kua roa te tuatau i te tama anga au iaku e kia papa no te kaikai i te popongi!

Iaku e tutaka ra i tera kotinga, kua akamata au i te akamanako ia Nora, tei akamata i te painia mei iaku rai. I taua atianga ra, kua riro mai aia ei painia takake i Dumaguete City, e kua aere atu au i te aravei iaia. Muri mai kua tata reta maua no tetai tuatau, e i te 1956 kua akaipoipo maua. Te epetoma mua i muri ake i to maua akaipoipo anga, kua atoro atu maua i tetai putuputuanga i Rapu Rapu Island. I reira kua piki maua na runga i te au maunga e ka aaere mamao, inara kua mataora maua i te aere kapiti e te tauturu i te au taeake i te ngai mamao.

Muri ake i te rave anga i te angaanga kotinga no tetai ā mataiti, kua pati mai te au taeake ia maua kia aere ki te opati manga. Kua akamata maua i te angaanga i reira ia Tianuare 1960. I te au mataiti ia maua e angaanga ra i Betela, e maata taku i apii mai mei te au taeake e apainga maata ta ratou i roto i ta Iehova akaaerenga. E maata te au angaanga tukeke ta Nora i rave i Betela.

E akameitakianga teia i te kite anga e te maata maira te tangata e tavini ra ia Iehova i te Philippines. Toku tae anga ki Betela ei taeake mapu kare i akaipoipo ake, e 10,000 papuritia i roto i teia enua katoa. I teianei, kua tere atu i te 200,000 papuritia i te Philippines, e anere tuma au taeake e te au tuaine e angaanga ra i Betela no te turuturu i te angaanga tutu aere.

I te tuatau i aereia mai, kua anoano maata atu matou i te ngai kia rave i te angaanga i Betela. I reira kua pati mai te Pupu Akaaere kia kimi matou i tetai enua no te akamaata i te opati Betela. Kua aere au e te taeake akaaere o te opati nenei ki tera are ki tera are e kua ui ki te tangata me ka inangaro ratou i te oko i to ratou enua. Kare e tangata e inangaro. Okotai rai tangata i tuatua mai: “Kare te Tinito e oko atu. Ka oko mai ratou.”

I tetai rā, kua tupu tetai mea tapapa koreia. Kua manako tetai tangata i te neke ki Marike, no reira kua ui mai aia me ka inangaro matou i te oko i tona enua. Kua iki katoa tetai tangata ke i te oko i tona enua, e kua akamaroiroi aia i tetai ke i te pae iaia kia oko katoa i to ratou. Kua rauka katoa ia matou i te oko mai i te enua o te tangata tei karanga e “Kare te Tinito e oko atu.” I roto i tetai tuatau poto, kua tupu te enua tei inangaroia e te opati e toru taime te maata. Papu iaku e kua inangaro a Iehova i teia angaanga kia tupu.

I te 1950, ko au te tangata mapu roa atu e angaanga ra i Betela. Teianei ko maua ko taku vaine te nga tangata pakari roa atu. Kare au i tataraara i te aru ia Iesu i te au ngai tana i arataki iaku. Noatu kua tuaru toku nga metua iaku, kua oronga mai a Iehova i tetai ngutuare tangata maata atu noku tei inangaro tikai iaia. Irinaki tikai au e ka oronga mai a Iehova i te au mea pouroa ta tatou ka anoano, noatu eaa ta tatou angaanga. Kua akameitaki maua ko Nora ia Iehova no te au mea meitaki tana i oronga mai, e te akamaroiroi nei maua i tetai ke kia timata katoa ia Iehova.​—Malaki 3:10.

Kua pati a Iesu i tetai tangata koi tero ko Mataio Levi kia aru iaia ei pipi nana. Eaa ta Mataio i rave? “Kua tu akera aia ki runga, vaoo atura i te apinga tini, e aru atura iaia.” (Luka 5:27, 28) Kua rauka katoa iaku i te akaruke i te au mea no te aru ia Iesu, e te akamaroiroi nei au i tetai ke kia pera katoa e kia kite i te au akameitakianga e manganui.