1, 2. Eaa te au manako tukeke o te tangata no runga i te parataito?

E MANGANUI te au taeake e te au tuaine mei te enua ke tei aere mai ki Seoul, Korea, no te uruoaanga. Ia ratou e akaruke ra i te ngai o te uruoaanga, kua akaputuputu takapini mai te Au Kite o te reira ngai ia ratou. Pakia tikai te ngakau i te kite ia ratou e tarevareva maira e te kapiki anga ki tetai e tetai: “Ka kite ia kotou i Parataito!” I toou manako, eaa te parataito ta ratou e tuatua maira?

² I teia tuatau e tukeke te manako o te tangata no runga i te parataito. Karanga tetai pae, e mea moemoea ua te parataito. Karanga ra tetai pae i te parataito, e ngai mataora te reira no ratou. Penei ka karanga tetai tangata matepongi i runga i te kaingakai kua ki i te kai, e tei parataito aia. Tetai au mataiti i topa, kua umere tetai vaine te kite anga i tetai ō manea, kua ki i te au tiare manea e kua karanga, “E parataito tikai teia!” Te kapikiia ra rai te reira ngai i teia tuatau e Parataito, noatu ka tapokiia te reira e te 15 mita (50 tapuae) kiona i te au mataiti ravarai. Eaa toou manako, eaa teia Parataito? Ka tapapa atu ainei koe e ka tae mai te reira?

3. I naea te Parataito i taiku muaia ai i roto i te Pipiria?

 ³ Te tuatua ra te Pipiria no runga i te parataito tei vai ana i taito e te parataito ka tupu a te tuatau ki mua. Ka tatau tatou no runga i te Parataito no te taime mua i roto i te puka mua o te Pipiria. I roto i te Douay Version Katorika, tei uriia mei roto i te reo Ratini, karanga a Genese 2:8 e: “Kua tanu oki te Atu ko te Atua i tetai parataito o te rekareka mei te akamata anga: te ngai i tuku ei aia i te tangata tana i anga ra.” (Na matou te tuatua i akatouia.) Karanga te tataanga Epera e ko te aua i Edene. Te tuatua “Edene” tona aiteanga “Rekareka,” e e ngai rekareka tikai te reira. E ngai manea tikai, ma te kai maata e te ‘au i rotopu i te tangata e te manu.—Genese 1:29-31.

4. Eaa te tumu ka karangaia ai te kainga i Edene e e parataito?

⁴ Kua uriia te tuatua Epera no te “kainga” e ko te pa·raʹdei·sos i te reo Ereni. Karanga te Cyclopaedia a M’Clintock e Strong e, me akarongo tetai tangata Ereni i te tuatua pa·raʹdei·sos, ka akamanako aia i tetai ngai manea e te atea tei paruruia mei te kino, ma te au tumu rakau e uua ra i te au ua rakau manea e te au kauvai mā e te au ria e te au mamoe e kai ra i te au matie manea.—Akaaite kia Genese 2:15, 16.

5, 6. Eaa ra a Adamu e Eva i ngere ei i te akameitakianga kia noo i Parataito, e eaa ta tetai pae e akamanako ra?

⁵ Kua tuku a Iehova ia Adamu e Eva ki roto i taua kainga ra, ko parataito. No te mea kua akarongo kore raua kia Iehova, kua ngere raua i te akameitakianga kia noo ki Parataito, no raua e ta raua uanga tamariki. (Genese 3:23, 24) Noatu kare e tangata e noo akaou ana i taua Parataito ra, te akaraanga kua vai rai te reira e tae ua atu ki te Vaipuke i to Noa tuatau.

⁶ Penei ka akamanako tetai pae, ‘Ka tupu akaou ainei tetai Parataito i te enua nei?’ Eaa ta te au akakite anga tika e akaari maira? Me te tapapa atura koe e toou au akaperepere i te noo i Parataito, e tumu anga meitaki ainei tetai no toou manakonakoanga? Ka rauka ainei ia koe i te akamārama eaa tatou i papu ei, e e parataito tetai a te tuatau ki mua?

7, 8. (a) Eaa te taputou ta te Atua i tuatua kia Aberahama? (e) Eaa ta te Atua taputou penei i akakeu ia Aberahama kia akamanako?

⁷ Tei roto i te Pipiria, te ngai meitaki rava atu e kitea ai te au pauanga ki te au uianga no te Parataito, no te mea no ko mai ia Iehova teia puka, ko tei anga i te Parataito mua. Akamanako ana eaa ta te Atua i akakite ki tona oa ko Aberahama. Karanga te Atua e ka akamaata aia i te uanga a Aberahama “mei te onetea i taatai ra.” E oti kua rave a Iehova i tetai taputou puapinga kia Aberahama: “E ka meitaki te pa enua katoa o te ao nei i toou ra uanga; ko koe i akarongo mai i toku reo nei.” (Genese 22:17, 18) I muri mai, kua tuatua akaou te Atua i taua taputou ra ki ta Aberahama tamaiti e te mokopuna.—E tatau ia Genese 26:4; 28:14.

⁸ Kare e ngai i roto i te Pipiria tei taiku e kua manako a Aberahama e ka rauka i tetai tangata te tutaki anga openga i parataito i te rangi. No reira te taputou anga te Atua e ka akameitakiia te “pa enua katoa o te ao nei,” kua manako a Aberahama e ka rauka teia au akameitakianga i te enua nei. Inara ko teia ua ainei te akapapu anga i roto i te  Pipiria te akaari ra e ka tupu tetai parataito i te enua nei?

9, 10. Eaa te au taputou te ka oronga mai i te tumu kia tapapa atu e ka tupu tetai parataito a te tuatau ki mua?

⁹ Kua akauru te Atua i tetai o ta Aberahama uanga, ko Davida, kia tuatua no tetai tuatau ki mua “e kare ua te tangata kino ra.” (Salamo 37:1, 2, 10) Mari ra, “kareka te aronga maru ra, ka noo ïa i te enua, e ka rekareka ratou i te maata o te au ra.” Totou katoa a Davida: “Ka riro te enua no te aronga tuatua-tika, ka noo tamou rai ratou i reira.” (Salamo 37:11, 29; 2 Samuela 23:2) Eaa toou manako akapeea teia au taputou te akakeu anga i te tangata tei inangaro i te rave i to te Atua anoano? E tumu ta ratou no te tapapa atu, e a tetai rā ko te aronga tuatua tika anake ua te ka noo i te enua nei, e ka riro akaou te reira ei parataito mei te kainga i Edene rai.

¹⁰ Aere ua rai, ko te maata anga o te ngati Iseraela tei karanga e te tavini ra ratou ia Iehova, kua kopae ratou iaia e te akamorianga mou. No reira kua akatika te Atua ia Babulonia kia tamaki i tona iti tangata, te takino i to ratou enua, e kua apai i te maata anga ia ratou ei tuikaa. (2 Paraleipomeno 36:15-21; Ieremia 4:22-27) Inara akakite te au peroveta a te Atua e ka oki tona iti tangata ki to ratou enua anau i muri ake i te 70 mataiti. E kua tupu rai taua au taputou ra. Inara e aiteanga katoa to te reira no tatou i teia tuatau. Ia tatou e uriuri nei i tetai o te reira, e akara akapeea te reira me oronga mai i te au tumu no te tapapa atu i tetai parataito i te enua nei a te tuatau ki mua.

11. Akapeea a Isaia 11:6-9 te akatupuia anga, inara eaa te uianga ta tatou ka ui?

¹¹ E tatau ia Isaia 11:6-9. Kua akakite te Atua na roto i te peroveta ko Isaia e me oki te ngati Iseraela ki to ratou enua anau, ka tupu te ‘au i to ratou enua. Kare e tangata e mataku me arumakiia mai ratou e te manu me kore te tangata. Ka vai meitaki ua te mapu e te ruaine. Te akamaara maira ainei teia tu ‘au ia koe i tei tupu i te kainga i Edene? (Isaia 51:3) Totou katoa a Isaia e ko te au enua katoatoa, kare ko Iseraela ua, te ‘ka ki i te kite ia Iehova, mei te vairanga tai e ki i te tai ra.’ Aea e tupu ei te reira? Taka meitaki, te taiku ra teia ki te tuatau ki mua.

12. (a) Eaa te au akameitakianga ta te au tuikaa i kite mai te oki anga mei Babulonia? (e) Eaa te akaari maira e ka akatupu katoaia a Isaia 35:5-10 a te tuatau ki mua?

¹² E tatau ia Isaia 35:5-10. Akara akaou ana e kua akakite a Isaia e me oki te ngati Iseraela mei Babulonia, kare ratou e arumakiia e te manu me kore te tangata. Karanga aia e ka uua maata mai te au kai meitaki i to ratou enua no te maata o te vai, mei to te kainga i Edene ra. (Genese 2:10-14; Ieremia 31:12) Ka akatupuia ainei teia totou i te tuatau anake ua o te ngati Iseraela? Kua karanga katoa te totou e ka akaoraia te matapo, te pirikoki, e te turi. Inara kare teia i tupu ana ki te ngati Iseraela tei oki mai mei Babulonia. Mari ra, te akakite maira te Atua e ka akaora aia i te au maki katoatoa a te tuatau ki mua.

13, 14. Akapeea a Isaia 65:21-23 te akatupuia anga te oki anga te ngati Iseraela mei Babulonia, e eaa te tuanga o te totou te ka anoanoia rai kia akatupuia? (Akara i te tutu mua.)

 ¹³ E tatau ia Isaia 65:21-23. Te oki anga te ngati Iuda ki to ratou enua anau, kare ratou i kite ana i te au are memeitaki me kore te au aua kai e te au kainga vine. Inara no te mea kua akameitaki te Atua ia ratou, kare i roa kua taui te au mea i muri mai. Akamanako ana mei teaa te mataora o te tangata te akatu anga i to ratou are e kia noo ki roto, e te reka anga i te kai i te au kai manea ta ratou i tanu!

¹⁴ Kia tau ki teia totou, ka aite to tatou tuatau “mei te au rā o te rakau nei.” Tetai au tumu rakau ka taea te tauatini ua atu mataiti te tupu anga. Kia ora ua atu mei te reira te roa, ka anoano te tangata i te oraanga meitaki tikai. E me noo ratou i te ngai manea e te ‘au, mei ta Isaia i totou, e manea tikai teia parataito! E ka akatupuia te reira totou!

15. Eaa tetai au akameitakianga tei taikuiia i roto i te puka o Isaia?

¹⁵ Akamanako ana akapeea te au taputou ta tatou i uriuri te akaari anga mai e e parataito tetai a te tuatau ki mua. Ka ki te enua katoatoa i te iti tangata tei akameitakiia e te Atua. Kare ratou e manata me ka arumakiia mai ratou e te manu me kore te aronga kino. Ka akaoraia te matapo, te turi, e te pirikoki. Ka akatu te tangata i to ratou uaorai are e ka reka i te tanu i ta ratou uaorai kai. Ka roa atu to ratou oraanga i te au pu rakau. Ae, te oronga maira te Pipiria i tetai akapapu anga e ka tae mai te parataito. Inara penei ka tuatua tetai pae ta tatou ka tuatua atu e kare te aiteanga o teia au totou e ka tupu tetai parataito i te enua nei. Eaa taau ka akakite kia ratou? Eaa taau tumu meitaki no te tapapa atu i tetai parataito tika tikai i te enua nei? Te tangata maata rava atu tei ora ana, ko Iesu, kua oronga mai aia i tetai tumu anga meitaki.

16, 17. I naea a Iesu i tuatua ai no runga i te Parataito?

¹⁶ Noatu e tu apa kore to Iesu, kua akaapaia aia e kua patiaia ki runga i te rakau kia mate, i te pae i tetai tangata ngati Iuda kino. Kua maara i tetai ia raua e e ariki a Iesu e kua karanga: “E te Atu, e akamaara mai koe iaku, kia tae koe ki toou basileia.” (Luka 23:39-42) Ko te taputou ta Iesu i tuatua ki te reira tangata kino, ka ō mai toou oraanga a te tuatau ki mua. Kua tataia ta Iesu tuatua ia Luka 23:43. Kua tuku tetai aronga kimi kite i te koma ki mua ake i te tuatua “i teianei rai rā” e kua uri i teia au tuatua: “Koia mou taku e karanga atu kia koe nei, i teianei rai rā ei Paradaiso taua katoa.” E tukeke te au manako e ka aere te koma kiea i roto i teia aerenga tuatua. Inara eaa te aiteanga te karanga anga a Iesu “i teianei rai rā”?

¹⁷ I te maata anga o te au reo o teia tuatau, e taangaangaia ana te au koma ei akataka meitaki i te aiteanga o tetai aerenga tuatua. Inara i roto i te au tataanga Ereni taito mua, kare te au akairo tata e taangaanga putuputuia ana. No reira penei ka akamanako tatou: Te tuatua ra ainei a Iesu e, “Koia mou taku e karanga atu kia koe nei, i teianei rai rā ei Paradaiso taua katoa”? Me kore penei te tuatua ra aia, “Koia mou taku e karanga atu kia koe nei i teianei rai rā, ei Paradaiso taua katoa”? Ka tuku te aronga uri i te koma ki mua ake me kore ki muri ake i te tuatua  “i teianei rai rā” kia tau ki ta ratou i manako i te aiteanga o ta Iesu tuatua, e ka kite koe i teia nga aerenga tuatua i roto i te au Pipiria o teia tuatau.

18, 19. Eaa te ka tauturu ia tatou kia mārama i te aiteanga o ta Iesu tuatua?

¹⁸ Inara, e akamaara i ta Iesu i akakite ki tana au pipi no tona matenga. Karanga aia: “Ka riro katoa te Tamaiti a te tangata nei, e toru ona po ki raro i te enua, e toru oki ao.” Karanga katoa aia: “E riro te Tamaiti a te tangata nei i te tukuia atu ki te rima tangata; E e ta takiri ratou iaia, e akatu akaouia ra aia kia tae ki te po toru ra.” (Mataio 12:40; 16:21; 17:22, 23; Mareko 10:34) Kua tata te apotetoro ko Petero e kua tupu teia. (Angaanga 10:39, 40) No reira kare a Iesu i aere ana ki Parataito i taua rā ra i mate ei aia e te tangata kino i te pae iaia. Karanga te Pipiria e tei roto a Iesu ia “ade” no tetai tuanga o te toru rā, e tae ua atu ki te taime i akatu mai ei te Atua iaia.—Angaanga 2:31, 32. * (Akara i te tataanga rikiriki i raro.)

¹⁹ No reira kua taangaanga a Iesu i te aerenga tuatua “Koia mou taku e karanga atu kia koe nei i teianei rai rā” ei akakite i tana taputou ki te tangata kino. E tu matauia te reira no te tuatua noatu i to Mose  tuatau. I tetai atianga kua tuatua a Mose: “E teianei au tuatua taku e akaue atu kia koe i teianei rā, ei roto i toou ngakau vai ei.”—Deuteronomi 6:6; 7:11; 8:1, 19; 30:15.

20. Eaa te turu ra i to tatou mārama anga i ta Iesu i tuatua?

²⁰ Karanga tetai tangata uri Pipiria no te tua Itinga Rotopu mai: “Te akakoroanga o teia aerenga tuatua ‘i teianei rai rā’ e tau kia tatauia, ‘Koia mou taku e karanga atu kia koe nei i teianei rai rā, ei Paradaiso taua katoa.’ Kua akakiteia te taputou i taua rā ra e kua akatupuia te reira i muri mai.” Karanga katoa te reira tangata uri Pipiria e e akapera ana te tangata me tuatua i te reira, e ko te aiteanga “ka akakiteia te taputou a tetai rā papu e ka akono papuia te reira.” Kua uri te reo Suria o te rima anere mataiti i teia irava: “Amene, te karanga atu nei au kia koe i teianei rā e ka vai mai koe kiaku nei i roto i te Kainga i Edene.” Kia akamaroiroiia tatou pouroa e teia taputou.

21. Eaa tei tupu ki te tangata kino, e no teaa ra?

²¹ Te tuatua anga a Iesu ki te tangata kino no te Parataito, kare aia i karanga ana e ko tetai parataito i te rangi. Akapeea tatou e kite ei? Okotai tumu kare te tangata kino i kite e kua papau a Iesu i tetai koreromotu ki tana au apotetoro tiratiratu kia tutara ma ïa i te rangi. (Luka 22:29) Pera katoa, kare te tangata kino i papetitoia. (Ioane 3:3-6, 12) No reira i to Iesu papau anga i teia taputou ki te tangata kino, te tuatua ra aia no runga i tetai parataito i te enua nei. I te au mataiti i muri mai, kua tuatua te apotetoro ko Paulo no runga i te orama o tetai tangata kua “apai naia aia ki runga i paradaiso.” (2 Korinetia 12:1-4) Noatu e kua ikiia a Paulo e tetai au apotetoro kia aere ki te rangi kia tutara ma Iesu, te tuatua ra a Paulo no te parataito a te tuatau ki mua. * (Akara i te tataanga rikiriki i raro.) No te enua ainei teia parataito? Ko koe ainei tetai i reira?

22, 23. Eaa taau ka tapapa atu?

²² E akamaara i ta Davida i tuatua no runga i tetai tuatau “ka riro te enua no te aronga tuatua-tika.” (Salamo 37:29; 2 Petero 3:13) Te tuatua ra a Davida no tetai tuatau me akarongo te au tangata pouroa i te enua nei i ta te Atua au kaveinga tika. Karanga te totou ia Isaia 65:22 e: “Mei te au rā o te rakau nei te au rā o toku ra iti-tangata.” Te akaari maira teia e ko te aronga e tavini ra ia Iehova i roto i tona ao ou ka ora ua atu ratou e tauatini ua atu mataiti. Ka tapapa atu ainei koe i te reira? Ae, no te mea kia tau kia Apokalupo 21:1-4, ka akameitaki te Atua i te tangata, e ko tetai o taua akameitakianga ra ka “kore rava te mate.”

²³ Te taka meitaki ra ta te Pipiria e apii maira no runga i te Parataito. Kua ngere a Adamu raua ko Eva i te akameitakianga kia noo e tuatau ua atu i te Parataito, inara ka riro akaou te enua ei parataito. Mei ta te Atua i taputou, ka akameitaki aia i te tangata i te enua nei. Karanga a Davida e ka noo te aronga maru e te tuatua tika i te enua nei e tuatau ua atu. Ka tauturu te au totou i roto i te puka o Isaia ia tatou kia akara ki mua ki te tuatau e rekareka ai tatou i tetai oraanga i roto i tetai parataito manea i te enua nei. Aea te reira? Me akatupuia ta Iesu i taputou ki te tangata kino. Ka ō atu koe ki roto i teia Parataito. A tera tuatau, ka tika te au tuatua a te au taeake e te au tuaine i ko i te uruoaanga i Korea: “Ka kite ia kotou i Parataito!”