Kare a Iehova e Taroaroa

“Roa oti [taua orama ra], ka tapapa atu rai; e tae tika mai ïa, e kare e tavarevare.”​—HABAKUKA 2:3.

1. Eaa te tamanako anga tei akaariia e te au tangata o Iehova, e eaa ta te reira i akakeu ia ratou kia rave?

“E TU au ki runga i toku are tiaki anga.” Ko te reira te manako o te peroveta a te Atua ra ko Habakuka. (Habakuka 2:1) Kua akaari te au tangata o Iehova i taua tu tamanako anga ra i te 20 anere mataiti nei. No reira, kua akarongo maroiroi atu ratou ki teianei kapiki anga tei kapikiia maira i tetai uruoaanga puapinga maata ia Tepetema 1922: “Ko teianei te ra o te au ra katoatoa. I na, te tutara ra te Ariki! Ko kotou tana aronga akakitekite aere. No reira e akakitekite, e akakitekite, e akakitekite, i te Ariki e tona patireia.”

2. I te akaora angaia ki te angaanga maroiroi i muri ake i te Tamaki I o te Ao, eaa ta te au Kerititiano akatainuia i rauka kia akakite?

² I muri ake i te Tamaki I o te Ao ra, kua akaoraia mai e Iehova te toenga o tei akatainuia ra ma te tu tiratiratu ki tetai tu angaanga maroiroi. Mei ia Habakuka ra, kua rauka ia ratou tataki tai te akakite i reira: “E noo marie ua [au] ki runga i te punanga, e ka tapapa uaorai au kia kite i tana e ka tuatua mai kiaku nei.” Nga tuatua Epera no te “tapapa” e te “tiaki” te taiku taokioki akaouia ra i te au totou e manganui.

“Kare e Tavarevare”

3. Eaa tatou ka tikai kia matakite?

³ I te tutu aereanga te Au Kite o Iehova i ta te Atua ra akamatakiteanga i teia tuatau, ka tika ratou kia matakite tikai i te au tuatua taopenga o ta Iesu totou maata ra: “E ara kotou; kare oki kotou i kite i te ora e tae mai ei te atu o te are ra, i te aiai ra aina? Ko te aere vave mai aea, e rokoia maira, te moe ra kotou. E taku e karanga atu kia kotou nei, te karanga atu nei au ki te tangata ravarai, Ka ara.” (Mareko 13:35-37) Mei ia Habakuka rai, e kia rotai ma ta Iesu au tuatua, ka tika tatou kia ara!

4. Akapeea to tatou turanga i aite ei ki to Habakuka i te vaitata anga ki te 628 M.T.N.?

⁴ Penei kua oti ia Habakuka te tataanga i tana puka i vaitata i te 628 M.T.N., penei i mua ake i te riro anga ko Babulonia te mana maata o teianei ao. No etai mataiti e manganui kua akakitekiteia ta Iehova akavaanga ki runga ia Ierusalema apoteiti ra. Tera ra, kare e akakiteanga taka meitaki e a ea taua akautunga ra e raveiai. Koai tei irinaki e e 21 ua mataiti te mamao atu e ka riro ko Babulonia ta Iehova ra aronga rave i te reira? Pera katoa i teianei tuatau, kare tatou i kite i ‘te rā e te ora’ tei akanooia no te openga o teianei akatereanga, inara kua akamatakite mai a Iesu ia tatou: “Kia vai teateamamao rai kotou, no te mea, ei te ora manako koreia e kotou, e tae mai ei te Tamaiti a te tangata.”​—Mataio 24:36, 44.

5. Eaa te akamaroiroi anga maata i te au tuatua a te Atua tei tataia ia Habakuka 2:2, 3?

⁵ No tetai tumu meitaki, kua oronga atu a Iehova i teianei angaanga akaaraara kia Habakuka: “Ka tata ana i te orama, e kia kitea uaia ki runga i te au papa, kia oro ua te tangata kia tatau ra. No te tuatau i akonoia ra taua orama nei, ei te openga ra e tuatua mai ei e kare e pikikaa; roa oti, ka tapapa atu rai; e tae tika mai ïa, e kare e tavarevare.” (Habakuka 2:2, 3) I teia tuatau nei te tupu maata ra te rave kino e te ta ua takapini te ao katoa nei, te akataka maira e te tu nei tatou i te tapa tikai “i taua rā maata e te rikarika o Iehova ra.” (Ioela 2:31) E akamaroiroianga tikai, ta  Iehova uaorai au tuatua no te akapapu anga: “E kare e tavarevare”!

6. Akapeea tatou ka orai i te ra akautunga te aere maira?

⁶ Akapeea, i reira, ka orai tatou i te ra akautunga te aere maira? Te pau maira Iehova na te akakiteanga i teia tuke anga i rotopu i tei tuatua tika e tei tuatua tika kore ra: “I na, ko te nengonengo, kare e tiratiratu tona ngakau i roto iaia, ko te tangata tuatua-tika i te akarongo ra ka ora ia.” (Habakuka 2:4) Kua akatouia te au kapi o te tuatua enua o teianei tuatau e te au tutara ngakau parau e te noinoi e te au tangata katoa oki ma te toto o te au mirioni ua atu aronga apa kore ra, e maata oki i nga tamaki e rua o teianei ao e te au ta anga maata eteniki ra. Ei tuke anga, kua akakoromaki tiratiratu te au tavini akatainuia o te Atua ma te inangaroanga i te au. Ko ratou “te enua tuatua-tika, i tei tāpu i te tuatua mou, ki roto.” Ko teia iti tangata, kapiti katoa ma tona au oa, no “te au mamoe ke” ra, te aru ra i te akamaroiroianga: “E irinaki kotou ia Iehova e tuatau ua atu: ko Ia tika rai oki a Iehova, e Mato mutu kore ïa.”​—Isaia 26:2-4; Ioane 10:16.

7. I te akono anga kia tau ma ta Paulo ra taiku anga ia Habakuka 2:4, eaa ta tatou ka tika kia rave?

⁷ I te tataanga ki te au Kerititiano Epera ra, kua taiku atu te apotetoro ko Paulo ia Habakuka 2:4 i te tuatua anga ki te au tangata o Iehova ra: “Ko te akakoromaki ra te tau ia kotou e, kia oti ia kotou te rave i ta te Atua i anoano ra, kia rauka ia kotou te tutaki i tuatuaia maira. Kia roa poto ake oki, e tae mai ei te ka tae mai, e kare rava e tavare. E teianei, te aronga tuatua-tika i te akarongo ra, e ora ïa: kareka ko te unui tika ki muri ra, kare rava taku ngakau e mareka iaia.” (Ebera 10:36-38) Kare to tatou tuatau i te tuatau no te tuku ua i te rima ki raro me kare no te ereereia i te au apinganui, te au ravenga akanavenave o te ao o Satani. Eaa ta tatou ka tika kia rave ei akapou atu i te tuatau “roa poto ake” te toe nei? Mei ia Paulo rai, ka tika tatou to te iti tangata tapu o Iehova ra i ‘te uapou atu i tei mua ra, e te aruaruanga i te akakoroanga’ no te ora mutu kore. (Philipi 3:13, 14) E mei ia Iesu rai, ka tika tatou ‘kia akakoromaki atu no te rekareka tei tukuia mai ki mua ia tatou nei.’​—Ebera 12:2.

8. Koai te “tangata” ia Habakuka 2:5 ra, e eaa aia ka kore ei e puapingaia?

⁸ Kua akataka maira Habakuka 2:5 ‘i tetai tangata’ tei, tuke ra i te au tavini o Iehova, kua kore e itae ki tana akakoro anga, noatu rai e ‘kua akamaata aia i tona anoano mei ia ade ra.’ Koai teia tangata tei ‘kore ra e iu’? Ma te noinoi maata mei ia Babulonia rai i to Habakuka tuatau, ko teia “tangata,” e maata rai tona tu i teia tuatau nei ko te au mana poritiki​—me e Fascist, e Nazi, e Communist, me kare noatu ko te aronga temokaratiki—​te tamaki ra kia akatotoa atu i tona au enua. Te akaki katoa ra aia ia ade, koia te tanumanga, ma te au tangata apa kore ra. Inara ko teianei “tangata” e maata rai tona tu kikino o te ao o Satani, te kona ra i tona uaorai puapinga manako uaia, kare e puapingaia i te  “akaputuputu ra aia i te pa enua katoa nona uaorai, e te koi aere ra te tangata katoa nona anake rai.” Na te Atua na Iehova anake ua e raukai te taokotai atu i te au tangata katoatoa kiaia, e ka oti iaia teia na roto i Patireia o te Mesia ra.​—Mataio 6:9, 10.

Te Mea Mua o Nga Aue e Rima

9, 10. (a) Eaa ta Iehova i rave ua atu i te akakite na roto ia Habakuka? (e) No runga i te puapinga tuatua tika kore, eaa te turanga i teianei tuatau?

⁹ Na roto i tana peroveta ia Habakuka, kua rave ua atu a Iehova i te akakite i tetai papaanga e rima aue, e au akava anga tei tika kia raveia i te teateamamaoanga i te enua ei ngai nooia e te aronga akamori tiratiratu i te Atua ra. Kua ‘taaki taua aronga ngakau tika ra i tetai tuatuaanga materi ki runga’ ta Iehova i oronga atura. Ka tatau tatou ia Habakuka 2:6: “Aue tona to tei akamaata i te apinga, kare i tana uaorai! Mei te aa te roa? E kua akateiaa iaia uaorai ki te kai ou e manganui.”

¹⁰ Te akaketaketaia ra i konei te rauka anga te apinga tuatua tika kore. I te ao takapini ia tatou nei, ka maata atu ta te aronga apinganui, e ka meangiti mai ta te aronga putaua. Ka akaputu te aronga okooko apinga akakona e te aronga keia kia maata te moni, e ko te manganui o te au tangata noa nei te onge kai ra. Okotai o te toko a o te au tangata o te ao nei te tuatuaia ra e te noo ra i raro ake i te tuanga putaua. E kino tikai te tu ora anga i te au enua e manganui. Te tuatua ra te aronga anoano i te tuatua tika i te enua nei: “Eaa te roa” o teianei au tu kino i te tupuanga! Inara, kua vaitata mai te openga! E tika, “kare e tavarevare” te orama ra.

11. Eaa ta te Habakuka i tuatua no te akamaringianga toto tangata, e eaa ka raukai ia tatou kia tuatua e te vai nei te apa maata i te toto i te enua nei i teia tuatau?

¹¹ Te tuatua atura te peroveta ki tei rave kino: “No te mea e manganui te enua taau i noni ra, e riro na te toenga ravarai o te tangata nei e noni mai ia koe ra; no te toto tangata, e te rave aroa kore i te enua nei, te oire, e te aronga katoa e noo i roto ra.” (Habakuka 2:8) Eaa te apa i te toto ta tatou e kite nei i runga i te enua i teia tuatau! Kua tuatua taka meitaki a Iesu: “Ko tei rave i te koke ra, ka mate ïa i te koke.” (Mataio 26:52) Inara, i te 20 anere mataiti anake nei, kua riro te apainga a te au pa enua apa i te toto e te au pupu eteniki oki no te taanga i te tere atu i tetai anere mirioni tangata. E aue no te aronga tei kapiti atura i teianei au ta anga maata!

Te Rua o te Aue

12. Eaa te rua o te aue tei tataia ra e Habakuka, e eaa ka papu ei ia tatou e kare e puapingaia te apinganui tiratiratu kore ra?

¹² Te rua o te aue, tei tataia ia Habakuka 2:9-11, te topa ra ki runga i “tei rauka iaia te apinga kino no tona ra ngutuare, kia tuku aia i tona koanga ki te ngai teitei, ei akaora iaia uaorai i te mana o te kino ra.” Kare e puapinga o te apinga rauka mai na te tiratiratu kore, mei ta te tata taramo i akataka maira: “Auraka rava koe e mataku kia apinga maataia ta tetai, kia akamaataia te manea o tona ra are: Kia mate oki aia ra, kare ana e apinga e apai; kare oki tona manea e aru iaia ki raro ra.” (Salamo 49:16, 17) E mea tau, i reira, ta Paulo ako pakari: “E ako atu i te aronga apinga maata i teianei ao, eiaa ei ngakau teitei, eiaa oki e irinaki i te apinga maata mou kore, ei te Atua ora ra, ko tei oronga ua mai i te au mea katoa nei ei rave anga na tatou.”​—1 Timoteo 6:17.

13. Eaa tatou ka tau ei kia akakite ua atu i ta te Atua ra akamatakiteanga?

¹³ Mei teaa te puapinga maata kia akakitekiteia ta te Atua au tuatua akavaanga i teianei tuatau! I ta te au Pharisea akaapa anga ki te au urupu tangata tei akapaapaa ra ia Iesu ei “te Ariki, ko tei aere mai ma te ingoa o [Iehova] ra,” kua tuatua atu aia: “E akakite atu au kia kotou, Kia muteki ua ratou nei, kua kapiki ua mai ïa te au toka nei i reira.” (Luka 19:38-40) Mei te reira katoa, me ka kore te au tangata o te Atua ra e akakite atea i te rave kino te vaira i teianei ao, ‘e kapiki mai tetai toka i roto i te patu ra.’ (Habakuka 2:11) No reira e rave maroiroi tamou marie tatou i te akakite anga i ta te Atua ra akamatakiteanga!

 Te Toru o te Aue e te Maro Anga no te Apa i te Toto

14. Eaa te apa i te toto tei riro ra na te au akonoanga o teianei ao ia apainga?

¹⁴ Te toru o te aue tei akakiteia ra na roto ia Habakuka te kapiti ra i te maro anga no te apa i te toto. Te tuatua ra Habakuka 2:12: “Aue tona to tei patu i te vila i te toto ra, e tei akatinamou i te oire i te kino ra.” I roto i teianei akatereanga o te au mea nei, e putuputu te tuatua tika kore e te akamaringi toto i te kapitiia. E mea tau kia kite e, na te au akonoanga o teianei ao te apainga no te maataanga o te au ta anga maata o te tuatua enua. Kia taiku ua tatou i te au Crusade, tei ta atura te aronga karanga ra e Kerititiano ratou i te au Mutiremi; te Inquisition Katorika i Paniora e Marike Ratino; te Toru Ngauru Mataiti Tamaki Anga i Europa i rotopu i te au Porotetani e te au Katorika; e ko tei maata te maringi anga toto ia ratou katoatoa ra, ko nga tamaki e rua o te ao i to tatou anere mataiti nei, e rua ia tei akamataia mai i roto i te ngai no Kerititome ra.

15. (a) Ma te turuanga me kare akauenga a te au ekaretia, eaa ta te au pa enua e rave ua atura? (e) Ka rauka ainei i te United Nations te akamutu i te maani apinga tamaki o teianei ao?

¹⁵ Ko tetai tuanga kino rava o te tamaki rua o te ao ra ko te Nazi Holocaust, tei koropiniia ra e au mirioni ua atu au ngati Iuda e etai atu aronga apa kore ua i Europa ra. No mua ua akenei i aaki ei te akonoanga Katorika o Roma i Varani e kare ia i patoi i te tukuanga e e au anere ua atu au tauatini o te aronga ki te au pia tamate o te Nazi. Inara, te rave ua atu nei to te pa enua i te teateamamao kia akamaringi toto, ma te turu anga a te akonoanga me kare akatikaanga. I te tuatua anga no te Akonoanga Otototi Rutia, kua akakite te makatini Time (tataanga no te pa enua) i mua ua akenei: “Te akono ra te ekaretia akaoraia ra i te mana i tetai ngai kare i manakoia i mua ana: koia te matini tamaki a te Rutia . . . Te au akameitakianga i te aronga tamaki i roto i te tieti e te au ngai nooanga kua riro ei mea matauia ia. Ia Noema, i te Danilovsky Monastery i Moscow, ko te noo anga ia o te Patriarchate o Rutia, kua rave mamao ua atu te ekaretia ra kia akatapu i te au apinga tamaki nukiria a Rutia.” Ka rauka ainei i te United Nations i te tapu i te akapapaanga i teianei ao ma te au apinga tamaki a te au temoni? Kare! Kia tau ki te nuti pepa The Guardian o London, i Engarani, ko tetai tangata re o te Nobel Peace Prize kua tuatua e: “Ko tetai tumu tau kore tikai koia oki ko nga mema tinamou o te UN Security Council e tokorima te maata o teianei ao i te maani apinga tamaki.”

16. Eaa ta Iehova ka rave ki te aronga akatupu tamaki o te pa enua?

¹⁶ Ka akautunga ainei a Iehova i te au pa enua rave i te tamakianga? Te tuatua ra a Habakuka 2:13: “I na, kare ainei teia no ko mai ia Iehova Sabaota ra, kia riro ta te tangata nei tautā anga no te ai, e kia akaroiroi te au tangata ia ratou uaorai no te puapinga kore ra?” “Ia Iehova Sabaota”! Ae, e au nuku angera ta Iehova i te rangi ra, tana ka taangaanga i te akariroanga i te au iti tangata e te au pa enua rave tamaki ra kia puapinga kore ua!

17. Eaa te maata te akakianga i te enua i te kite ia Iehova a muri ake i tana akautunga anga i te au pupu enua ta ua ra?

¹⁷ Eaa te ka aru mai i ta Iehova ra akapou anga ki runga i taua au pupu iti tangata rave ta ua ra? Te oronga maira Habakuka 2:14 i te pauanga: “E akakiia oki te enua nei ki te kite i te kakā o Iehova, mei te moana i ki te tai ra.” Mei teaa ra tetai manakonako anga meitaki! Ia Aramakito, ka akatikaia to Iehova ra tu ngateitei e mutu kore ua atu. (Apokalupo 16:16) Te akapapu maira aia kia tatou ‘e e akakakā aia i tona takai anga vaevae,’ koia te enua ta tatou e noo nei i rungao. (Isaia 60:13) Pouroa te au tangata ravarai ka apiiia i ta te Atua ra tu no te oraanga, kia riro ei te kite i ta Iehova ra au akakoro anga  kaka kia akaki i te enua mei te au moana e akaki ra i te ngai o te tai.

Te A e te Rima o Nga Aue

18. Eaa te a o te aue akakiteia na roto ia Habakuka, e akapeea te akaataanga i te reira i te tu akono o te ao i teia tuatau?

¹⁸ Te akatakaia maira te a o te aue ia Habakuka 2:15 i teianei au tuatua: “Aue tona to te akainu atu i tona tangata tupu, i te riringi anga i toou riri, ma te akakona anga atu, kia kite i to ratou vai taaka ua anga.” Te akakite maira teianei i te tu akono tau kore, te tu maki o te ao i teia tuatau. Tona raveanga ainga tau kore, tei turuia e te au pupu akonoanga rave viivii ua, kua topa ki raro roa. Te au maki mate, mei te AIDS rai e etai atu au maki piri no te ainga, te tupu viviki nei i te ao katoa nei. Kare e akaataanga i “te kakā o [Iehova]” ko te uki no te iaku na mua o teia tuatau te tupu maata atura ki roto i te tu taeke anga te aere atura ki te akautunga a te Atua ra. ‘Kua ki i te akama, kare i te kakā,’ te vaitata nei teianei ao mako kore i te inu mei te kapu o to Iehova riri, tei akatutu ra i tona anoano i te reira. ‘E ngaro atura [tona] kakā i te ruaki akama ra.’​—Habakuka 2:16.

19. Te piri atura ki teaa te akamata anga o te rima o te aue ra, e eaa taua au tuatua ra i puapinga maatai i te ao o teianei tuatau?

¹⁹ E akamata akamatakite anga ketaketa tetai ki te rima o te aue ra no te akamori anga i te au tiki taraiia ra. Kua akaue a Iehova i te peroveta ra kia akakite i teianei au tuatua ririnui: “Aue tona to tei tuatua ki te rakau, Ka ara; ki te toka tuatua kore, Ka tu; na te reira e apii! I na terao, kua vaîia ki te auro e te ario, kare takiri ra e manga aʼo o roto ra.” (Habakuka 2:19) Tae mai ki teia ra, ko to Kerititome e to tei karangaia ra e akonoanga etene te tupou ra ki ta ratou au koroti, te au Madonna, te au itoro, e etai atu tu mei te tangata e te puaka ra. Kare tetai o teianei au apinga e rauka kia tu mai e akaora i te aronga akamori ia ratou me aere mai a Iehova e akautunga  ia ratou. Ka riro to ratou auro e te ario ei mea mate puapinga kore ua i te akaaite anga ki te tu ngateitei manea tikai o te Atua mutu kore, ko Iehova, e te au kaka o tana au mea ora i angaia. Kia akateitei tatou i tona ingoa aite koreia e tuatau ua atu!

20. Ki roto i teea akanoonoo anga iero kua akatikaiai tatou kia tavini rekareka atu?

²⁰ Ae, te tau ra to tatou Atua ko Iehova, no te akapaapaa anga katoa. Ma tetai manakoanga akatapu oonu nona ra, kia akarongo tatou i taua akamatakiteanga i te akamori anga itoro ra. Inara e akarongo! Te tuatua ua maira Iehova: “Tei roto rā Iehova i tona ra nao tapu; kia muteki to te ao katoa nei ki mua iaia.” (Habakuka 2:20) Kare e ekoko anga e te manako ra te peroveta i te iero i Ierusalema. Inara, tei ia tatou i teianei tuatau te tika kia akamori ki roto i tetai akanoonoo anga iero vaerua maata rava atu te mekameka, te ngai tei akanooia ra to tatou Atu ko Iesu Karaiti ei Taunga Maata ra. I konei, i te paepae o taua iero ra i te enua nei, te uipa ra tatou, te tavini ra, e te pure ra oki, ma te orongaanga kia Iehova i te ngateitei tei tau ra i tona ingoa kaka. E mei teaa ra to tatou rekareka anga i te orongaanga i te akamori no te ngakau mai ki to tatou Metua aroa i te rangi!

Maara Ainei ia Koe?

• Akapeea toou manako i te au tuatua a Iehova: “Kare e tavarevare”?

• Eaa te puapinga maata i teia tuatau nei no nga aue akakiteia maira na roto ia Habakuka?

• Eaa tatou i tau ei kia akakitekite ua atu i ta Iehova ra akamatakiteanga?

• I roto i te paepae o teea iero e tika ra tatou kia tavini atu?

[Au Uianga Apii]

[Au Tutu i te kapi 15]

Mei ia Habakuka rai, kua kite te au tavini o te Atua i teia tuatau e kare a Iehova e taroaroa

[Au Tutu i te kapi 18]

Te ariki ra ainei koe i te tika no te akamorianga ia Iehova i te paepae o tona iero vaerua ra?

[Akameitakianga no te Tataanga i te kapi 16]

U.S. Army photo