Neke ki te tumu manako rikiriki

Neke ki te ngai o te au tumu tuatua

Mei Teaa te Roa Atu No te Aronga Rave Kino?

Mei Teaa te Roa Atu No te Aronga Rave Kino?

Mei Teaa te Roa Atu No te Aronga Rave Kino?

“Eaa oki . . . i muteki uaʼi koe [e Iehova] kia akapou te tangata kino i tei maata tana tuatua-tika i tana uaorai?”​—HABAKUKA 1:13.

1. Aea te enua e ki tikai ei i te kite i to Iehova kaka?

KA AKAPOU ainei te Atua i tei rave kino? Me koia ia, mei teaa te roa atu e tatari ei tatou? Te uiia ra taua tu uianga ra e te au tangata i te ao katoa nei. Ka kitea e tatou ki ea te au pauanga? Ka rauka ia tatou i roto i te au tuatua totou akauruia mai no ta te Atua ra tuatau akatakaia maira. Te akapapu maira ratou kia tatou e kare e roaia ka rave a Iehova i tana akavaanga ki rungao i te aronga kino katoatoa. Ei reira anake ua ka riro e kia “akakiia oki te enua nei ki te kite i te kakā o Iehova, mei te moana i ki i te tai rai.” Ko te reira te totou taputouia tei kitea ra i roto i te Tuatua Tapu a te Atua ia Habakuka 2:14.

2. Tei roto i te puka a Habakuka e eaa te au akavaanga akapou anga tu-Atua e toru?

2 Kua tataia vaitata i te 628 M.T.N., te vaira i te puka a Habakuka tetai au papaanga o te au akavaanga akapou anga e toru a te Atua ko Iehova. E rua o aua akavaanga ra kua oti ke ana te akatupuia. Te mea mua ko ta Iehova ra akavaanga i te iti tangata tau kore o Iuda i taito ra. Eaa te rua? Ko ta te Atua ra akavaanga ia tei akatupuia ra ki runga ia Babulonia takinga kino ra. E mea tika, i reira, tei ia tatou te au tumu ravarai kia irinaki e ka akatupuia te toru o taua nga akavaanga tu-Atua ra. Ko te tika, ka rauka ia tatou kia tapapa atu i te tupu anga o te reira kare e roaia. No te manako anga i te aronga tuatua tika i teia tuatau openga nei, ka apai mai te Atua ra i te akapouanga ki runga i te au tangata rave kino ravarai. Ko te tuanga openga o ratou ka uti i tona ao openga “i te tamaki i taua rā maata o te Atua mana katoatoa” te aere viviki maira.​—Apokalupo 16:14, 16.

3. Eaa te papu ra kia rokoia ki te aronga rave kino i to tatou tuatau nei?

3 Te akavaitata rava maira te tamaki o te ra maata o te Atua. E ko te akatupu anga i te akavaanga tu-Atua ki rungao i te aronga rave kino i to tatou tuatau nei te papu tika ra mei te tupu anga o ta Iehova nga akavaanga kia Iuda e Babulonia oki. Inara, i teianei, eaa tatou ka korei e tamanako e tei Iuda tatou i te tuatau ia ia Habakuka ra? Eaa te tupu ra i taua enua ra?

Tetai Enua Rave Oripu Ua

4. Eaa te nuti poitirere ta Habakuka i rongo atu?

4 E tamanako atu i te peroveta a Iehova ko Habakuka te noo ra i runga i te tapoki paraaraa o tona are, te rekareka ra i te anuanu o te aiai. I te pae iaia ko tetai apinga akatangi imene. (Habakuka 1:1; 3:19) Inara kua rongo atu a Habakuka i tetai nuti poitirere ua. Kua tamateia a Uriia e te Ariki o Iuda ra ko Iehoiakima e kua uri ua atura i tona kopapa ki roto i te tanumanga tangata rikiriki ra. (Ieremia 26:23) E tika, kare a Uriia i tamou marie i tona irinaki anga ia Iehova, i te matakuanga e kua oro atura ki Aiphiti. Inara, kua kite a Habakuka e kare ta Iehoiakima ra ta ua anga i akakeuia na tetai anoano kia akangateitei ia Iehova. Te kitea ra teianei no te manako kore takiri o te ariki ra no te ture tu-Atua e tona ra makitakita oki no te peroveta ko Ieremia e etai atu tei tavini ra ia Iehova.

5. Eaa te tu pae vaerua o te au mea i Iuda ra, e eaa ta Habakuka manako anga i te reira?

5 Kua kite atura Habakuka i te auai no te akakakara anga tei kake maira i te au tapoki o te au are i te pae mai. Kare te au tangata ra e tutungi akakakara ana ei aronga akamori no Iehova. Te rave ra ratou i te au ravenga akonoanga pikikaa tei akaueia ra e taua ariki rave kino o Iuda ra ko Iehoiakima. Mei teaa ra tetai mea rikarika! Kua ki nga mata o Habakuka i te au roimata, e kua pati aia: “Mei te aa te roa, e Iehova, o toku kapiki anga, e kare koe akarongo mai! o toku kapiki nui anga atu ia koe i te takinga-kino, e kare koe i akaora? Eaa ra oki koe i akakite mai ei iaku nei i te kino, akara uaʼi koe i te mate nei? te vai nei oki te āru e te rave aroa kore ki mua iaku nei: e te vai nei oki te aronga e akatupu i te karo e te tauetono. No reira i parukauaʼi te ture, kare oki i matere te tuatua tau pikikaa kore ra, no te mea, kua akapini te aronga kino i te aronga tuatua-tika, i matere ei te utunga tatipake.”​—Habakuka 1:2-4.

6. Eaa tei tupu ki te ture e te tuatua tau i Iuda ra?

6 Ae, te tupu nei ra te aruanga e te ta ua. Te au ngai ravarai ta Habakuka i akara, kua kite aia i te taitaia, te tauetono, e te karo. ‘Kua parukaua te ture’ kua akangoru. E te tuatua tau? Eaa ra, “kare oki i matere” autu! Kare ia e uapou. Kareka ra, “kua akapini te aronga kino i te aronga tuatua-tika” ra, ma te kopaeanga i te au ture akanooia ei paruru i te aronga apa kore. E tika, kua “matere ei te utunga tatipake.” Kua akaariukeia ia. Mei teaa ra tetai tu io no te au apinga!

7. Eaa ta Habakuka i tamanako atu kia rave?

7 Kua tapu ua a Habakuka e kua akaata atu i taua turanga ra. Ka unui ua ainei aia ki muri? Kare rava ia! I muri ake i te manako akaouanga i te au takinga kinoanga ravarai o te au tavini tiratiratu o te Atua ra, kua rave akaou teianei tangata tiratiratu i tona tamanakoanga kia vai ngaueue kore, kia mou oki ei peroveta no Iehova. Ka rave ua atu a Habakuka i te akakiteanga i ta te Atua ra tuatua​—noatu rai me ka riro ei matenga nona te raveanga i te reira.

Kua Rave ua Atu a Iehova i Tetai “Angaanga” Ngata kia Irinakiia

8, 9. Eaa te “angaanga” ngata kia irinakiia ta Iehova ra i rave ua atura?

8 I roto i te orama, kua akara atura Habakuka i te aronga akonoanga pikikaa, tei akangateitei kore ra i te Atua. E akarongo atu ki ta Iehova e tuatua kia ratou: “Ka akara ana i rotopu i te au etene, ka akara ana oki, ka itimangamanga rava atu ei.” Penei, te tamanako ra Habakuka e eaa te Atua i tuatua atu ei ki taua aronga rave kino ra na teia tu. I reira kua akarongo atura aia ia Iehova i te tuatua anga kia ratou: “E angaanga oki taku e rave i to kotou nei puke rā, akakite ua atura ia kotou, kare rai kotou e akarongo.” (Habakuka 1:5) Te tika, ko Iehova uaorai te rave ra i teianei angaanga kare ra ratou i irinaki. Inara eaa te reira?

9 Kua akarongo akatenga atura Habakuka ki ta te Atua au tuatua, tei tataia ia Habakuka 1: 6-11. Ko teianei ta Iehova ra tuatua​—e kare e rauka i tetai atua pikikaa me kare itoro ora kore ra kia arai i tona tupu anga: “I na oki, te akatu nei au i te Kaledea, i te iti-tangata aroa kore e te viviki, ko tei na roto i te pararauare anga o te enua nei i te aere, kia rauka ia ratou te au kainga kare i to ratou ra. E mea rikarika ravaia e te matakuia; nona uaorai tana tuatua-tau e tona teitei. E ngakoikoi maata oki to tana au oroenua i to te au nemera ra, e te viviki oki i to te au luko aiai ra; e oro akanengonengo aere tana au akaoro, e mei te ngai mamao mai tana au akaoro ra; e rere oki ratou mei te aeto e rapurapu ki tana kai kia pou. E tere akaperepere kore anake tona i aere mai ei; mei te maoake te tu o to ratou au mata; e mei te one tana au tuikaa kia akaputuputu mai. E akavaavaa aia i te au ariki, e riro atura te ui ariki ei kataanga nana; e mea takatakata ua nana te au punanga ravarai; e āū oki aia i te one ka rave ei i te reira. Ei reira e rauka iaia te maroiroi ou, ka aere atu ei aia, e ka rave i te ara, i te na ko anga e, Ko taua mana nei nona, ko tona ïa Atua.”

10. Koai ma tei akatuia mai e Iehova?

10 Mei teaa ra tetai totou akamatakiteanga mei Tei Teitei Rava maira! Te akatu maira Iehova i te Kaledea, te iti tangata aroa kore o Babulonia ra. I tona aere anga na roto i ‘te pararauare anga o te enua nei,’ ka rauka iaia te au kainga e manganui, e manganui ua atu. Mei teaa ra te matakuanga! “E mea rikarika ravaia e te matakuia,” e riri e te kino oki. Nana uaorai i akanoo tana au ture ketaketa. “Nona uaorai tana tuatua-tau e tona teitei” oki.

11. Akapeea koe me akataka i te aereanga mai o te au nuku o Babulonia ra e tamaki ia Iuda?

11 E viviki atu te au oroenua o Babulonia ra i te au nemera viviki ra. Tona tere e kino atu i to te au ruko onge te kimi kai ra i te po. I te rapurapu anga kia aere, kua “oro akanengonengo aere tana au akaoro ra.” Mei Babulonia mamao maira kua aere atu ratou ki Iuda. Kua rere viviki atu mei te aeto e rapurapu ra ki tana kai reka, kare e roaia ka rere atu te Kaledea ki runga i ta ratou ka opu. Inara e rave anga meangiti ua ainei teia, e tokoiti ua te vaeau? Kare ia! “E tere akaperepere kore anake tona i aere mai ei,” mei tetai nuku maata tei aere maira kia rave kino. Te kaka ra to ratou mata i te rapurapu anga, kua akaoro atu ratou ki Iuda e Ierusalema i te opunga ra, ma te oroanga viviki mei te maoake te tu.

12. Eaa te tu manako o to Babulonia ra, e eaa ta teianei enemi i rave “i te ara”?

12 Kua akavaavaa te au vaeau Kaledea i te au ariki e kua kata atu i te au ui ariki, pouroa ia ratou kare e rauka i te tapu i to te reira tere anga ki mua. Kua ‘takatakata ua [te reira] i te au punanga ravarai,’ no te mea kua opuia etai au punanga me ‘aū oki [to Babulonia] i te one’ na te patuanga i te aua mei te reira ka tamaki ei te reira. I to Iehova tuatau tau, i “te maroiroi ou, ka aere atu ei” te enemi mataku ra. I te tamakianga ia Iuda e Ierusalema, “ka rave [te reira] i te ara” no te raveanga i te kino ki to te Atua iti tangata. I muri ake i tetai autu anga puaioio, ka akaparau taua rangatira Kaledea ra: ‘Ko taua mana nei no tona ïa Atua.’ Inara mei teaa oki te meangiti tana i kite tikai!

Tetai Tumuanga Tau no te Manakonako

13. Eaa ra a Habakuka i ki tikai i te manakonakoanga e te irinaki anga ra?

13 Ma te tupuanga kia maata te kite i te akakoroanga a Iehova, kua tupu te manakonakoanga ki roto i te ngakau o Habakuka. I te ki anga i te irinaki anga takiri, kua tuatua aia i te akapaapaa anga no Iehova. Mei tei kitea ia Habakuka 1:12, te tuatua ra te peroveta: “Kare ainei koe mei tupua roa mai, e Iehova, e taku Atua, e Tei tapu noku ra? Kare [koe] e mate.” E tika rai, ko Iehova te Atua “mei tupua roa mai e tuatau ua atu”​—e mutu kore ua atu.​—Salamo 90:1, 2.

14. Eaa te ravenga tei aruaruia ra e te au apoteiti o Iuda ra?

14 I te akaataanga ki runga i tana orama orongaia mai e te Atua e te rekarekaanga i te kite oonu i orongaia mai e te reira, kua tuatua ua atu te peroveta ra: “E Iehova, kua akono koe i te reira ei akautunga anga atu; akataka oki koe i te reira, e te Mato e, ei ako anga atu.” Kua akava akaapa atu te Atua i te aronga apoteiti o Iuda ra, e kua tau ratou no te akaapa anga, te papa anga ketaketa na Iehova. Kua tau oki ratou kia akara atu kiaia ei to ratou Mato, koia anake te punanga ketaketa tikai, te akapuanga, e te tumu no te ora. (Salamo 62:7; 94:22; 95:1) Tera ra, kare te au arataki apoteiti o Iuda ra e akapiri vaitata atu ki te Atua, e kua rave ua atu ratou i te takinga kino i te aronga akamori rave kino kore o Iehova ra.

15. I roto i teea tu i riro ei “e mata ara kore rava [to Iehova] kare e tika kia akara mai i te kino”?

15 Kua pekapeka maata te peroveta o Iehova ra i teianei turanga. No reira kua tuatua aia: “E mata ara kore rava toou, kare e tika kia akara mai i te kino, kare oki e tika ia koe, kia akara mai i te tuatua-tika kore.” (Habakuka 1:13) Ae, “e mata ara kore rava [to Iehova] kare e tika kia akara mai i te kino,” koia oki, kia akakoromaki i te raveanga tarevake ra.

16. Akapeea koe me tapoto mai i tei tataia ia Habakuka 1:13-17 ra?

16 E no reira e au uianga akakeuanga manako ta Habakuka i roto i tona manako. Kua ui atu aia: “Eaa oki koe i akara mai ei i te aronga āru? E i muteki uaʼi koe kia akapou te tangata kino i tei maata tana tuatua-tika i tana uaorai? E kua akariro koe i te au tangata mei te ika o te tai ra, e mei te au mea totoro aere kare e tutara i runga ia ratou ra? Kua rauka anake ïa iaia i te matau, kua ei ratou ki roto i tana kupenga, e kua akaputuputu ia ratou ki roto i taua kupenga; i rekarekaʼi aia e i akatietie ei. No reira aia i apai i te atinga ki tana kupenga, e kua tutungi i te rakau kakara ki tana uaorai kupenga, no te mea no reira i matuiaʼi tana tuanga, e i matu ei tana kai. No reira ainei i riringiiaʼi tana kupenga? E kore i taporoporo ei aia i te ta ua atu rai i te pa enua?”​—Habakuka 1:13-17.

17. (a) I te tamateanga i to Iuda e to Ierusalema ra akapeea to Babulonia i te raveanga i ta te Atua akakoroanga? (e) Eaa ta Iehova te ka akakite kia Habakuka?

17 I te taanga ia Iuda e tona oire maata, ko Ierusalema, ka rave to Babulonia kia tau ki to ratou uaorai anoano. Kare ratou e kite e te rave ra ratou i ta te Atua ra akautunga tuatua tika i tetai iti tangata tiratiratu kore ra. E ngoie ua kia kite eaa i ngatai a Habakuka kia kite e te taangaanga ra te Atua i to Babulonia aronga rave kino ra kia rave i Tana akavaanga. Kare te au Kaledea takinga kino ra i te aronga akamori no Iehova. Kua manako ratou i te au tangata ra mei te ‘ika ua ra e te au apinga totoro aere ra’ kia opukia e kia akaviia oki. Inara kare to Habakuka manako taitaia ra e roaia. Kare e roa kua akakite atu a Iehova ki tana peroveta e kare te aronga Babulonia ra e vai akautunga koreia no ta ratou raveanga noinoi e ta ratou ravenga apa oki i te toto ra.​—Habakuka 2:8.

Papa no Etai Atu Tuatua na Iehova

18. Eaa ta tatou ka kite mei to Habakuka tu manako, tei akaataia maira ia Habakuka 2:1?

18 Inara, i teianei tikai, te tatari ra Habakuka kia akarongo i etai atu tuatua na Iehova kiaia. Kua tuatua tika te peroveta ra: “E tu au ki runga i toku are tiaki anga, e e noo marie ua ki runga i te punanga, e ka tapapa uaorai au kia kite i tana e ka tuatua mai kiaku nei, e taku e ka tuatua i taku māro anga atu.” (Habakuka 2:1) E manako anga maata to Habakuka i ta te Atua ka tuatua na roto atu iaia ei peroveta. No tona akarongo kia Iehova e ko tetai Atua kare ra e akakoromaki i te rave kino te akariro ra iaia kia tamanako eaa i vai mai ei te rave kino, inara te mareka ra aia kia akatikatikaia tona manakoanga. Inara, i reira, akapeea oki tatou nei? Me tamanako tatou e eaa etai au apinga kikino i akakoromakiiai, ka tau to tatou irinaki anga i te tuatua tika o te Atua ra ko Iehova kia tauturu ia tatou kia tamou marie i to tatou tu tau e kia tapapa atu oki iaia.​—Salamo 42:5, 11.

19. Tau tikai ki ta te Atua tuatua kia Habakuka ra, eaa tei tupu ki te au ngati Iuda rave tau kore ra?

19 I tau tikai ki tana tuatua kia Habakuka, kua akautunga te Atua i te iti tangata ngati Iuda ra na te tuku anga i to Babulonia kia tamaki atu ia Iuda. I te 607 M.T.N., kua akapouia e ratou a Ierusalema e te iero oki, kua tamate i te aronga ruaine e te aronga ou, e kua apai atu e manganui ei tuikaa. (2 Paraleipomeno 36:17-20) I muri ake i tetai tuatau roa ei tuikaa ki Babulonia, kua oki atu te toenga o te au ngati Iuda tiratiratu ki to ratou enua kainga e kua patu akaou i te iero i muri akera. Inara, i muri akera, kua tiratiratu kore akaou te au ngati Iuda ra kia Iehova​—e maata oki i ta ratou kopae keanga ia Iesu ei Mesia ra.

20. Akapeea ta Paulo ra taangaanga ia Habakuka 1:5 no runga i te kopaeanga ia Iesu ra?

20 Kia tau ki ta Angaanga 13:38-41, kua akakite atu te apotetoro ko Paulo ki te au ngati Iuda i Anetioka ra eaa te ka tupu kia kopae ke ia Iesu e ka manako kore atu ei i tona atinga oko ra. I te taikuanga ia Habakuka 1:5 mei te urianga Septuagint i te reo Ereni ra, kua akamatakite atura Paulo: “E akara i tei tuatuaia i te au Peroveta ra kia kore e tupu mai kia koe, ‘E akara i te reira, a kotou te aronga taitoito ra, e ka tamanako ei i te reira, e ka kore atu ei, no te mea te rave nei au i tetai angaanga i to kotou tuatau, ko tetai angaanga ia e kore kotou e irinaki noatu rai me ka akakite tika atu tetai kia taka meitaki kia kotou.’” I te mouanga ma ta Paulo taikuanga ra, ko tetai tupu anga rua no Habakuka 1:5 kua rokoia i te akapou anga a te au nuku o Roma ia Ierusalema e te iero ra i te 70 T.N.

21. Akapeea to te au ngati Iuda manako i te tuatau ia Habakuka ra o te “angaanga” a te Atua kia akapou to Babulonia ra ia Ierusalema?

21 Ki te au ngati Iuda o to Habakuka tuatau ra, ko ta te Atua ra “angaanga” i te akapou anga a to Babulonia ra ia Ierusalema e mea ngata kia manakoia no te mea ko taua oire ra ko te nooanga ia no te akamori anga ia Iehova e ko te ngai i akateronoiai tana ariki akatainuia ra. (Salamo 132: 11-18) Ei reira oki, kare a Ierusalema i akapouia i mua ana. Kare tona iero i tutungiia i mua ana. Kare te are ariki o Davida i takoreia ana. E mea ngata kia irinakiia e ka akatika a Iehova i taua au apinga ra kia tupu. Inara na roto ia Habakuka, kua oronga te Atua kia rava te akamatakiteanga e ka rokoia teianei au tupu anga poitirere nei. E kua akapapuia mai e te tuatua enua kua tupu te reira mei tei totouia maira.

Ta te Atua “Angaanga” Ngata kia Irinakiia i to Tatou Tuatau

22. Eaa te ka o atu ki ta Iehova ra “angaanga” ngata kia irinakiia i to tatou tuatau nei?

22 Ka rave ainei a Iehova i tetai “angaanga” ngata kia irinakiia i to tatou tuatau nei? Kia papu ia tatou e ka raveia e ia, noatu rai me te akara anga ngata ra kia irinakiia e te aronga ekoko. I teianei tuatau, ko ta Iehova ra angaanga ngata kia irinakiia ko te akapouanga ia o Kerititome. Mei ia Iuda i taito ra, te karanga ra aia te akamori ra i te Atua inara kua riro takiri ia kia viivii. Ka rave a Iehova kia takore takiriia te akatereanga akonoanga o Kerititome, pera katoa oki a “Babulonia Maata” katoatoa, koia te patireia akonoanga pikikaa o te ao nei.​—Apokalupo 18:1-24.

23. Eaa ta te vaerua o te Atua i akakeu ia Habakuka kia rave i muri akera?

23 E maata atu ta Iehova angaanga na Habakuka kia rave i mua ake i te akapou anga o Ierusalema i te 607 M.T.N. Eaa ta te Atua ka akakite atu ki tana peroveta i muri akera? Eaa oki, ka akarongo atu a Habakuka i te au mea te ka akakeu iaia kia mou i tana apinga akatangi imene ra e kia imene kia Iehova i te au pure aueanga ra. Inara te mea mua, ka akakeu te vaerua o te Atua ra i te peroveta kia akakite i te au aueanga ra. E mea tika ka ariki tatou kia rauka te kite oonu ki roto i te aiteanga o taua au tuatua totou ra no ta te Atua tuatau akatakaia ra. No reira kia tamanako atu tatou kia maata atu te kite i ta Habakuka totou anga ra.

Maara Ainei ia Koe?

• Eaa te au tu tei vaira i Iuda i te tuatau ia Habakuka ra?

• Eaa te “angaanga” ngata kia irinakiia tei raveia e Iehova i te tuatau ia Habakuka ra?

• Eaa te tumuanga no te manakonako anga ta Habakuka i rauka ra?

• Eaa te “angaanga” ngata kia irinakiia ta te Atua ka rave i to tatou tuatau nei?

[Au Uianga Apii]

[Tutu i te kapi 9]

Kua tamanako a Habakuka eaa te Atua i akatikai kia vai ua te rave kino. Te pera ainei koe?

[Tutu i te kapi 10]

Kua totou a Habakuka i te tumatetenga no te enua o Iuda i nga rima o Babulonia

[Tutu i te kapi 10]

Au pueu kimikimi anga taito o Ierusalema, tei takoreia i te 607 M.T.N.