“Tei te Aronga [Mako] Ra te Pakari”

“Eaa ta Iehova inangaro ia koe ra, mari ra . . . te aerenga akamako tikai i to Atua ra?”​—MIKA 6:8.

1, 2. Eaa te tu mako, e eaa tona tuke anga mei te ngakau parau ra?

KARE tetai apotetoro matauia i akatika kia akaariu atu i te manakoanga kiaia uaorai. Kua karanga tetai akava Iseraela mataku kore ra iaia uaorai ei mea iti i roto i te are o tona metua. Kua akatika te tangata maata rava tei ora ana e kare ona mana kotinga koreia. Kua akakite eia nga tangata taki tai i te tu mako.

² E tuke maata to te tu mako i to te ngakau parau. Ko te tangata mako e manako anga tau tona i tona au kite e te meitaki e kare ona akaparau me kare manako kia akateiteiia mai. Kare e kia akaparau, e akateitei, me kare inangaro kia akateiteiia mai, ko te tangata akaaka te matakite ra i tona au kotinga. No reira, te akangateitei ra aia e te oronga akamanako anga tau ki te au manako ngakau e te au manako oki o etai ke ra.

3. I roto i teaa tu i vai ei “tei te aronga [mako] ra te pakari”?

³ No tetai tumu meitaki te tuatua ra te Pipiria: “Tei te aronga [mako] ra te pakari.” (Maseli 11:2, akaaite ia NW.) E pakari to te tangata mako no te mea te aru ra aia i tetai aere anga ta te Atua i mareka, e te kopae ra aia i te vaerua ngakau parau tei akatupu ra i te akama. (Maseli 8:13; 1 Petero 5:5) Te akapapuia maira te pakari o te tu akaaka na te aerenga oraanga o etai au tavini o te Atua ra. E akamanako ana tatou i nga akatauanga e toru tei taikuia mai i roto i te akamataanga o te parakaoa ra.

A Paulo​—Ko Tetai ‘Tavini’ e Tetai ‘Akaaere’

4. Eaa te au angaanga takake ra ta Paulo i rekareka?

⁴ Ko Paulo tetai tei matauia i roto i te au Kerititiano mua ra, e te tau ra oki. I tana angaanga orometua, kua tutaka aere aia e au tauatini ua atu au kiro mita i runga i te moana e te enua, e kua akanoo aia i etai putuputuanga. Kapiti katoa, kua akameitaki atu a Iehova ia Paulo ma te au orama e te kite oki i te tuatuaanga i te au reo ke ke. (1 Korinetia 14:18; 2 Korinetia 12:​1-5) Kua akauruia e ia a Paulo kia tata e 14 au reta tei riro i teianei ei tuanga no te au Tuatua Tapu Ereni Kerititiano ra. Te taka meitaki ra, e ka rauka kia tuatuaia e tere atu ta Paulo au angaanga i ta etai atu o te au apotetoro katoa ra.​—1 Korinetia 15:10.

5. Akapeea ta Paulo akaari anga e e manako tu mako tona nona uaorai?

 ⁵ I te mea i roto a Paulo i te tuanga mua o te angaanga Kerititiano, penei ka manako tetai papaki kia kite iaia i te ori aereanga i roto i te ngai marama, ma te akaparau anga i tona mana taoonga. Inara, kare i pera, no te mea e tu mako to Paulo. Kua karanga aia iaia uaorai “e iti oki au i te au aposetolo ravarai,” e kua kapiti atura: “Kare oki au e tau kia karangaia e, e aposetolo, no te mea kua takinga-kino au i te ekalesia a te Atua.” (1 Korinetia 15:9) E ko tetai tei takinga kino i te au Kerititiano ra, kare i ngaropoina ia Paulo e no te aroa ua i raukai iaia tetai pirianga ma te Atua ra, e meangiti mai oki te rekareka anga i te au tavini anga takake ra. (Ioane 6:44; Ephesia 2:8) No reira ra, kare a Paulo i manako ngakau e ko tana au ravenga maata i te angaanga orometua ra kua akariro iaia kia teitei ake ia etai ke ra.​—1 Korinetia 9:16.

6. Akapeea ta Paulo akaari anga te tu mako i tana au akonoanga ma to Korinetia ra?

⁶ Kua kiteia to Paulo tu mako i tana au akonoanga ma to Korinetia ra. I te akara anga, kua akamanako maata tetai papaki o ratou ra no te aronga ta ratou i manako e au akaaere matauia ra, kapiti katoa ia Apolo, ia Kepha, e ia Paulo uaorai oki. (1 Korinetia 1:​11-15) Inara kare a Paulo i kimi i te akapaapaa anga a to Korinetia kare katoa oki i raurau i ta ratou akateiteianga iaia. I te atoroanga ia ratou, kare aia i oronga atu iaia uaorai “ma te tuatua akamanea e te pakari.” Kareka ra, kua tuatua atu a Paulo nona uaorai e tona au oa ra: “Kia manako te tangata ia matou nei e, e tavini anake no te Mesia, e e akaaere no te tuatua ngaro a te Atua ra.” *​—1 Korinetia 2:​1-5; 4:1.

7. Akapeea ta Paulo akakite anga te tu mako noatu i te orongaanga te akoanga ra?

⁷ Kua akakite katoa a Paulo i te tu akaaka i tona oronga anga i te akoanga ketaketa e te arataki anga oki. Kua akaue atura aia i tona au oa Kerititiano i “te aroa o te Atua” e “no te aroa ra” kare e no tona mana taoongaia ei apotetoro. (Roma 12:​1, 2; Philemona 8, 9) Eaa ra Paulo i rave pera ei? No te mea kua manako tikai aia iaia uaorai e ko tetai tei “tauturu” no tona au taeake, kare e ko  tetai ‘atu no to ratou akarongo.’ (2 Korinetia 1:24) Kare e ekoko anga e no to Paulo tu akaaka tei tauturu kia akariro iaia kia akaperepereia ki te au putuputuanga Kerititiano o te anere mataiti mua ra.​—Angaanga 20:​36-38.

Tetai Manako Mako no ta Tatou Au Angaanga

8, 9. (a) Eaa tatou ka manako tau ei ma te tu mako ia tatou uaorai? (e) Akapeea te aronga e apainga ta ratou i te akaari anga i te tu mako?

⁸ Kua akanoo a Paulo i tetai akatauanga no te au Kerititiano o to tatou tuatau nei. Noatu rai eaa te au apainga tei orongaia mai na tatou, kare tetai o tatou e tau kia manako ngakau e e teitei ake tatou ia etai ke ra. “Kia manako tetai iaia uaorai e, e tangata maata aia, e kare ua ana e puapinga,” ta Paulo i tata, “kua vavare aia iaia uaorai.” (Galatia 6:3) No teaa ra? No te mea “kua rave katoatoa oki i te ara, e kua ngere i te akameitaki a te Atua.” (Roma 3:23; 5:12) Ae, kare e tau kia ngaropoina ia tatou e kua akatuangaia tatou katoatoa i te ora e te mate oki mei ia Adamu maira. Kare te au angaanga takake e taki ia tatou mei to tatou turanga akaaka no te ara. (Koheleta 9:2) Me te tika ra i to Paulo turanga, na te aroa ua ra i raukai i te au tangata tetai pirianga ma te Atua ra, e meangiti mai oki kia rave angaanga mana i etai ravenga.​—Roma 3:​12, 24.

⁹ No te kiteanga i teia, kare tetai tei akaaka ra e manako mareka i tana au angaanga me kare e akatietie no tana au angaanga i oti ra. (1 Korinetia 4:7) Me ka oronga akoanga me kare arataki anga, ka rave aia i te reira e ko tetai oa rave angaanga​—e kare e ko tetai pu. No reira, e tarevake no tetai tei karape ra i etai au angaanga kia kimi akapaapaa anga me kare kia manono i te akameitaki anga ma tona au oa akarongo ra. (Maseli 25:27; Mataio 6:​2-4) Te akapaapaa anga anake te tau ra ko tetai ua atu apinga no ko mai i etai ke ra​—e te tau oki eiaa i kimiiai. Me ka rauka mai ia, ka tau tatou kia kore e akariro kia manako maata ia tatou uaorai i tei tau ra.​—Maseli 27:2; Roma 12:3.

10. E akataka mai e akapeea tetai papaki tei akara anga akaaka ra i riro ei ei ‘aronga apinga maata [ratou] i te akarongo.’

¹⁰ Me ka irinakiia mai tatou ma tetai tuanga apainga, ka tauturu te tu mako ia tatou kia kopae i te tuku anga te akaketaketa anga tau kore ki runga ia tatou uaorai, ma te akatupuanga i te manako anga e te meitaki maira te putuputuanga no ta tatou au tautaanga anake e te kite. Ei akatauanga, penei te meitaki ra tatou i te apiianga. (Ephesia 4:​11, 12) Inara, me e tu mako to tatou, ka tika ia tatou kia kite e ko etai au apiianga maata rava te apiiia ra i te uipaanga putuputuanga kare e orongaia mai ana mei runga mai i te paata ra. Kare ainei koe e akamaroiroiia ana me akara atu koe i tetai akatauanga, i tetai metua takaua te aere putuputu maira ki te Are Uipaanga Patireia ma tana tamariki tei aru maira iaia? Me kare te ngakau maromaroa tei aere tiratiratu maira ki te au uipaanga noatu rai te au manako ngakau tau kore te tamou marieia ra? Me kare tetai mapu te tere marie ra ki mua i te pae vaerua noatu te au mana kikino i te apii e etai atu au ngai ra? (Salamo 84:10) Penei kare teia aronga taki tai e kitea ana i te marama. Te au timata anga i to ratou tiratiratu e aro atura kare e kitea ana e etai ke atu. Inara, penei e “aronga apinga maata [ratou] i te akarongo” mei to te aronga e maata atura te teitei. (Iakobo 2:5) No te mea, i te openga ra na te tiratiratu e raukai te akaperepere a Iehova ra.​—Mataio 10:22; 1 Korinetia 4:2.

Ko Gideona​—“Tei Iti Rava” i te Are o Tona Metua

11. Na teea tu ta Gideona akaari anga i te tu mako i te tuatuaanga ma te angera a te Atua ra?

¹¹ Ko Gideona, tetai tangata ou maroiroi o te kopu o Manase, tei ora ra i te tuatau kino o te tuatua enua o Iseraela ra. No te itu mataiti, te au tangata o te Atua i mamae ei i raro ake i te takinga kinoanga a to Midiana. Inara, kua tae te tuatau i teianei no Iehova kia akaora i tona au tangata. No reira, kua mama atu tetai angera kia Gideona e kua tuatua atu: “Tei vaitatao a Iehova ia koe, e tenana  tangata ririnui e te maroiroi ra.” E mako a Gideona, no reira kare aia i rekareka ua i te kaka o teianei tuatua akapaapaa manako koreia. Mari ra, kua tuatua akangateitei atura aia ki taua angera ra: “E taku atu e, tei vaitatā Iehova ia matou ra, eaa matou i rokoia mai ei i teianei au mea katoa?” Kua akataka maira te angera i te au tika e kua tuatua kia Gideona: “Naau e akaora ia Iseraela i te rima o Midiana.” I akapeea ta Gideona pauanga? Kare aia i mou noinoi ua i taua angaanga ra i tetai tuatau tei akariro iaia uaorai ei tetai toa no te iti tangata ra, kua pau atura Gideona: “E taku Atu e, e akapeea e oraʼi Iseraela iaku? I na, e kopu-tangata akaaka toku ia Manase nei, e ko au tei iti rava i te kopu-tangata o toku metua.” Mei teaa ra te tu mako!​—Akava 6:​11-15.

12. Akapeea ta Gideona akaari anga pakari i te raveanga i tana angaanga ra?

¹² I mua ake i te tonoanga ia Gideona ki te tamaki; kua timata atura Iehova iaia. Akapeea? Kua akaueia atura Gideona kia akangaangaa i te atarau a tona metua ra no Baala ki raro e kia tipu i te poupou tapu ki raro. Na te mataku kore e oti ei te reira, inara kua akaari a Gideona i te tu mako e te pakari i taua rave anga i te reira. Kare aia i rave kia akaraia mai aia uaorai, kua rave aia i te reira i te po kia kore aia e kitea mai i te aere atu. Pera katoa oki, kua aere atu aia ki tana angaanga ma te matakite. Kua rave atu aia e tai ngauru tavini​—penei kia tu ei etai ei tiaki ko etai ei tauturu iaia kia akangaangaa i te atarau e te poupou tapu. * Inara, ma ta Iehova akameitakianga, kua rave a Gideona i tana angaanga, e i muri akera kua taangaangaia aia e te Atua kia akamatara mai i to Iseraela mei ia Midiana maira.​—Akava 6:​25-27.

Akakiteanga i te Tu Mako e te Pakari

13, 14. (a) Akapeea tatou i te akaari anga i te tu mako me ka orongaia mai tetai angaanga tavinianga kia tatou? (e) Akapeea te Taeake ko A. H. Macmillan i te akanoo anga i tetai akatauanga meitaki i te akaari anga te tu mako?

¹³ E maata ta tatou ka rauka kia kite mei to Gideona ra tu mako. Ei akatauanga, akapeea ta  tatou tu akono me ka orongaia mai tetai angaanga na tatou e rave? Ka akamanako mua ainei tatou i te turanga teitei me kare rongonui te ka tupu mai? Me kare ka akamanako mako ua ainei tatou ma te pure me ka rauka ia tatou te akatupu i te au mea umuumuia no taua angaanga ra? Kua akanoo te Taeake ko A. H. Macmillan, tei akaoti ra i tana angaanga i te enua nei i te 1966, e i akono aia i te tetai akatauanga meitaki i teianei turanga. Ko C. T. Russell, te peretiteni mua o te Taiate Punanga Tiaki, kua ui atu ki te Taeake Macmillan no tona au manako e penei koai ka tau ei rave i te angaanga me ka kore atu aia. I roto i te uriurianga manako tei aru maira, kare te Taeake Macmillan i taiku mai iaia uaorai, noatu rai e ka tau ua nana e rave te reira. I te openga, kua pati atura te Taeake Russell i te Taeake Macmillan kia akamanako i te arikianga i taua angaanga ra. “Kua tu ua au i reira ma te va ua,” ta te Taeake Macmillan i tata i nga mataiti i muri iora. “I manako tikai au i te reira, ma te pure anga no etai tuatua i mua ake ka akakite atu ei kiaia i te openga e ka mataora au kia rave katoa i te ka rauka iaku i te tauturu atu iaia ra.”

¹⁴ Kare i roa i muri iora, kua takake atu te Taeake Russell, kua akaruke mai i te taoonga peretiteni o te Taiate Punanga Tiaki kare e tangata akono. I te mea ko te Taeake Macmillan tei rave i te reira i te tuatau o te tere tutu anga openga o te Taeake Russell, kua tuatua atu tetai taeake kiaia: “E Mac, tei ia koe uaorai tetai tika maroiroi no te tomo atu ki roto. Ko koe oki te mono taka ke i tona aere anga, e kua tuatua mai aia kia matou katoatoa ka rave i taau ka tuatua atu. I na, kua aere atu aia e kare i oki akaou mai. I te akara anga ko koe te tangata ei rave ua atu.” Kua pau atura te Taeake Macmillan: “E te taeake e, kare tana i te akara anga tau i teianei tumu. Na te Atua teianei angaanga e ko te turanga anake e rauka ia koe i roto i te akaaerenga a te Atua ra ko ta te Atu ia i kite e te tau ra kia oronga kia koe; e te papu ra iaku e kare ko au te tangata no taua angaanga ra.” I reira kua akakite atu te Taeake Macmillan i tetai ke atu no taua turanga ra. Mei ia Gideona ra, iaia tetai manako mako nona uaorai​—ko tetai manako ka meitaki ia tatou kia akono.

15. Eaa etai au ravenga tau e raukai ia tatou kia taangaanga i te kite oonu i ta tatou tutu anga ki etai ke ra?

¹⁵ Ka tau katoa tatou kia mako i te tu o ta tatou rave anga i ta tatou angaanga. E pakari a Gideona, e kua tauta aia auraka e akariri tau kore atu i te aronga patoi mai iaia ra. Mei te reira katoa, i ta tatou angaanga tutu aereanga, ka tau tatou kia mako e kia pakari i ta tatou tuatua anga kia etai ke atu. E tika, te rave nei tatou i tetai tamaki anga vaerua kia uri “i te au punanga ketaketa ki raro” e te “au eumiumianga ra.” (2 Korinetia 10:​4, 5) Inara ka tau tatou kia kore e tuatua akameangiti atu ia etai ke ra e kia akatupu te tumu no ratou kia riri i ta tatou tuatua anga ra. Mari ra, ka tau tatou kia akangateitei i ta ratou manako anga, e akaketaketa atu i ta tatou e mou aiteite ra, e ei reira ka  tou atu ei ki etai au tu tau tikai o ta tatou tuatua anga ra.​—Angaanga 22:​1-3; 1 Korinetia 9:22; Apokalupo 21:4.

Ko Iesu​—Te Akatauanga Teitei no te Tu Mako

16. Akapeea ta Iesu akaari anga e e manako tu mako tona iaia uaorai?

¹⁶ Te akatauanga meitaki rava no te tu mako ko Iesu Karaiti ra. * Noatu rai tona pirianga vaitata ma tona ra Metua, kare a Iesu i ekoko kia akakite e ko etai tumu e mamao roa te turanga no tona mana. (Ioane 1:14) Ei akatauanga, i te pati anga te metua vaine o Iakobo raua ko Ioane e kia noo tana nga tamaiti e rua i te pae ia Iesu i tona patireia, kua tuatua atura Iesu: “Kareka te noo i taku rima katau, e i taku rima kaui, kare ïa e tika iaku kia oronga atu.” (Mataio 20:​20-23) I tetai atu atianga, kua akakite ua atura Iesu: “Kare ua e mea e tika iaku anake ra kia rave . . . kare au i kimi i toku uaorai anoano, ko te anoano ra o te Metua ko tei tono mai iaku nei.”​—Ioane 5:30; 14:28; Philipi 2:​5, 6.

17. Akapeea ta Iesu akaari anga te tu mako i tana akonoanga i etai ke ra?

¹⁷ E teitei atu a Iesu i te au tangata apa ua nei i te au tu ravarai, e e mana teitei atu oki tona mei ko mai i tona Metua, ia Iehova ra. Tera ra, e akaaka a Iesu i te akonoanga ma tana au pipi. Kare aia i tapoki maata ia ratou ma tetai akakite anga kite maata. Kua akaari aia i te tu maru e kua akamanako i to ratou au umuumu anga ei au tangata. (Mataio 15:32; 26:​40, 41; Mareko 6:31) No reira, noatu rai e apa kore ua a Iesu, kare ra aia i manako atu kia aiteite etai kiaia. Kare aia i pati kia maata atu ta tana au pipi e oronga i te ka rauka ia ratou, e kare aia i tuku ki runga ia ratou kia tere atu i te ka rauka ia ratou kia apai. (Ioane 16:12) No reira ra e manganui tei kite i tona tu akaangaroianga ra!​—Mataio 11:29.

E Aru i ta Iesu Akatauanga no te Tu Mako

18, 19. Akapeea tatou me aru i to Iesu tu mako i (a) to tatou manako anga ia tatou uaorai, e (e) ta tatou akono anga i etai ke ra?

¹⁸ Me kua akaari te tangata maata rava tei ora ana i te tu akaaka, mei teaa ra te maata atu te tu tau kia pera tatou. E putuputu te au tangata apa ua nei i te reka kore kia akatika e kare ua o ratou mana tikai. Inara, i te aru anga ia Iesu, ka tauta te au Kerititiano kia mako ratou. Kare ratou i ngakau parau roa kia oronga apainga ki te aronga tei tau ra no te reira; kare katoa oki ratou i te akatietie e te mareka kore kia ariki i te arataki anga mei ko mai i te aronga tei akamanaia kia oronga i te reira. Na te akaarianga i te vaerua taokotai, ka akatika ratou kia raveia te au mea ravarai i roto i te putuputuanga ra “ma te tika e te manea.”​—1 Korinetia 14:40.

¹⁹ Ka akakeu katoa oki te tu akaaka ia tatou kia manako tau atu i ta tatou e manakonako atura ia etai ke e kia akamanako katoa oki i to ratou umuumu anga. (Philipi 4:5) Penei tei ia tatou etai au tu kite e te au maroiroi kare ra i etai atu. Inara, me e mako tatou, kare tatou e manako atu ia etai ke e kia rave mei ta tatou ka anoano ia ratou ra kia rave. I te kiteanga i te au tangata tataki tai e au kotinga to ratou uaorai, ka akono tatou i te au tu mako katoa oki te akatikatika atu i te au ngere anga o etai ke ra. Kua tata a Petero: “Ko te aroa rai, kia maata tikaia ïa ia kotou uaorai: ka ngaro oki te apa e manganui i te aroa.”​—1 Petero 4:8.

20. Eaa ta tatou ka rave ei akakore atu i te tu mako manako kore?

²⁰ Mei ta tatou i kite, tei te aronga mako te pakari ra. Inara, ka peea me ka kite koe e e au manakoanga toou no te tu mako kore me kare ngakau parau? Auraka e akamaroiroi kore. Mari ra, e aru i te akatauanga ia Davida, tei pure: “E tāpu mai koe i to tavini i te ara māro; auraka roa te reira kia kaurunga mai iaku.” (Salamo 19:13) Na te aruanga i te akarongo o te au tangata mei ia Paulo, ia Gideona, e​—i rungao ia etai ke ravarai​—ia Iesu Karaiti, ka kite tikai tatou uaorai i te tuatua mou o te au tuatua ra: “Tei te aronga [mako] ra te pakari.”​—Maseli 11:2, akaaiteia NW.

[Au Tataanga Rikiriki i Raro]

Maara Ainei ia Koe?

• Eaa te tu mako?

• Akapeea e raukai ia tatou te aru i to Paulo tu mako?

• Eaa ta tatou ka kite no te tu mako mei te akatauanga a Gideona ra?

• Akapeea ta Iesu ra akanoo anga i te akatauanga teitei no te tu mako?

[Au Uianga Apii]

[Tutu i te kapi 15]

Kua manako akaperepereia to Paulo tu mako ki tona au taeake Kerititiano

[Tutu i te kapi 17]

Kua akono a Gideona i te pakari i te raveanga i to te Atua ra anoano

[Tutu i te kapi 18]

Kua akaari a Iesu, te Tamaiti a te Atua, i te tu mako i tana au mea ravarai i rave