Tua Oraanga

Aereanga ki Mua i Ta Iehova Aerenga e Maroiroi Anga e te Rekareka No Maua

AKAKITEIA E LUIGGI D. VALENTINO

“Teia te ara, e na reira te aere,” ta Iehova ia i akamaroiroi mai. (Isaia 30:21) Te aruanga i teianei akoanga ko toku akakoro anga ia mei toku papetitoanga mai i te 60 mataiti kua topa. Kua akanooia teianei akakoro anga i mua akera e te akatauanga a toku nga metua, no Itaria mai, tei noo ra ki Cleveland, Ohio, U.S.A, i te 1921. I reira kua akono mai raua e toru tamariki​—toku tuakana, ko Mike, toku tuaine meangiti mai, ko Lydia, e au oki.

KUA akara toku nga metua ki roto i te au akonoanga tuke tuke i te openga kua akamutu no te reka kore. I reira i tetai ra i te 1932, te akarongo ra Papa i te porokaramu ratio i te reo Itaria. Ko tetai akakite anga na te Au Kite o Iehova, e kua rekareka Papa i tana i akarongo atura. Kua tata atu aia no etai atu akakite anga, e ko tetai Kite Itaria mei te opati maata mai o te Au Kite o Iehova i Brooklyn, New York, kua aere mai e atoro ia matou. I muri ake i tetai uriuri anga oraora tei tae roa ra ki te mamaiata, kua irinaki toku nga metua e kua kitea e raua te akonoanga mou.

Kua akamata a Papa raua ko Mama i te aere ki te au uipaanga Kerititiano e kua akatuera i to raua kainga ki te au akaaere tutaka aere. Noatu rai e tamaiti ua au i reira, kua akatika te reira au tangata kia aru atu au ia ratou i te angaanga tutu aere e kua akamata au i te manakoanga no te tavinianga ia Iehova i te au tuatau ravarai. Ko tetai o aua tangata ra ko Carey W. Barber, i teianei ko  tetai mema aia o te Pupu Akaaere o te Au Kite o Iehova. Kare i roaia ia Peperuare 1941, kua papetitoia au i te 14 mataiti, e i te 1944, kua akamata au i te tavini ei painia i Cleveland. Kua akamata katoa a Mike raua ko Lydia ki runga i te aerenga no te tuatua mou Pipiria. Kua tavini a Mike ia Iehova tae roa ki tona matenga, e ko Lydia kua aere kapiti ma tana tane, ko Harold Weidner, no te 28 mataiti i te angaanga orometua tutaka aere. I teia tuatau, te tavini ra raua ei nga orometua taka ke i te au tuatau ravarai.

Kua Akaoonu te Tapekaanga i Taku Tika kia Aere ua Atu ki Mua

I te akamata anga o te 1945, kua tukunaia atu au ki roto i te Are Auri Kavamani i Chillicothe Ohio no toku akava ngakau tereniia i te Pipiria tei akakeu ra iaku kia akono kia rotai ma ta Isaia 2:4 ra, te tuatua ra no te tupaki anga i te au koke ei auri arote. I tetai taime, kua akatika te aronga mana akaaere o te tapekaanga i te au mouauri Kite e kia rauka ma te iti ua te puka Pipiria tei neneiia e te Au Kite o Iehova. Inara, kua tauturu mai te Au Kite no te putuputuanga vaitata maira. I tetai taime, kua tuku mai ratou i etai au puka tokoiti i roto i te ngai vaitata mai i te tapekaanga. I te popongi mai, i te au mouauri e apaiia ra ki to ratou au ngai angaanga ra, kua kimi ratou i taua au puka ra e kua rauka i te apai atu i te reira ki roto i te tapekaanga. I toku tae anga atu ki te tapekaanga, kua akatikaia matou e kia rauka maata atu te puka. Noatu rai, kua kite au e maata atu i to mua ana i te puapinga o te kai vaerua ta Iehova e oronga maira​—tetai apiianga ia te maaraara nei iaku i te au taime ravarai i rauka mai iaku tetai itiu ou o Te Punanga Tiaki me kare Awake!

Noatu, kua akatikaia matou kia rave i te au uipaanga putuputuanga ki roto i te tapekaanga, kare i akatikaia te aronga kare i te Au Kite ki reira. Noatu rai, ko etai o te au opita mou auri ra e te au mou auri kua aere muna mai, e kua ariki etai toko iti i te tuatua mou. (Angaanga 16:​30-34) Etai tutakaanga a te Taeake ko A.H. Macmillan kua riro ei tumu akapumaanaanga maata. Kua akapapu mai aia kia matou e te tuatau ta matou i akapou i te tapekaanga ra kare i te puapinga kore no te mea kua tereni mai ia matou no te au angaanga i te tuatau ki mua. Kua akatukia mai taua taeake ruaine ra i toku ngakau e kua akaoonu mai i taku tika kia aaere i ta Iehova ra aerenga.

Kua Rauka Iaku Tetai Tokorua

Kua ope te Tamaki II o te Ao, kua tuera te au pa o te tapekaanga, e kua akamata akaou au i te painia, te angaanga orometua i te au tuatau ravarai. Inara i te 1947 kua mate toku metua. Ei turu i to matou pamiri, kua rave au i tetai angaanga e kua riro katoa au ei tangata maoro​—ko tetai angaanga karape te ka tauturu iaku i tetai tuatau ngata ta maua ko taku vaine i aro atu no etai 30 mataiti i muri akera. Inara te tere nei au ki mua iaku uaorai. Te mea mua, ka akakite atu au no taku vaine.

I tetai avatea aiai i te 1949 iaku i roto i te Are Uipaanga Patireia, kua tangi mai te terepaoni. Kua mou atu au i te reira e kua akarongo atu i tetai reo reka i te tuatuaanga: “Ko Christine Genchur toku ingoa. Ko au tetai o te Au Kite o Iehova. Kua neke mai au ki Cleveland kia kimi i tetai angaanga, e te anoano nei au kia taokotai atu ma tetai putuputuanga.” E mamao ke atu to matou Are Uipaanga Patireia mei te ngai te noo ra aia, inara kua reka au i te tangi anga o tona reo, no reira kua oronga atu au i te au aratakianga ki to matou are uipaanga e kua akamaroiroi atu iaia kia aere mai i taua Tapati ra​—te ra ka oronga au i te akoanga papuriki. I te Tapati, ko au te tangata mua i te Are Uipaanga Patireia, inara kare tetai tuaine matau koreia i kitea mai. I roto katoa i te akoanga, kua akara atura au i te ngai tomoanga mai, inara kare tetai i tomo mai. I tera mai ra kua ringi atu au iaia, e kua tuatua mai aia e kare aia i matau ake i te akatereanga o te pati. No reira kua akapapa au kia aravei iaia kia akataka meitaki atu i te reira.

Kua kite au e ko tona nga metua, kua aere mai mei Czechoslovakia, kua akamata i te taokotaianga ma te Aronga Apiipii Pipiria i muri ake i te tatauanga i te puka rikiriki Where Are the Dead? Kua papetitoia tona nga metua i te 1935. I te 1938, kua riro te papa o Christine ei tavini tauturu (tei karangaia i teianei ei akaaere akatere) o te putuputuanga o te Au Kite o Iehova i Clymer, i Pennsylvania, U.S.A., e i te 1947, kua papetitoia a Christine e 16 ona mataiti. Kare i roa ana kua akainangaro au i teia tuaine manea e te manako anga pae vaerua. Kua akaipoipoia maua ia Tiunu 24, 1950, e mei reira mai kua riro a Christine ei tokorua tiratiratu noku, tei mareka ra kia tuku i te au apinga no te Patireia o te Atua ra ei mea mua. Te akameitaki nei au ia Iehova e kua akatika teia oa tau kia kapitiia mai tona oraanga ki toku.​—Maseli 31:10.

 Tetai Poitirere Anga Maata

Ia Noema 1, 1951, kua akamata maua i te painia kapiti. E rua mataiti i muri iora, i tetai uruoaanga i Toledo, Ohio, kua tuatua nga Taeake ko Hugo Riemer raua ko Albert Schroeder ki tetai pupu painia tei inangaro ra i te tavini ei mitinari. Tei rotopu maua ia ratou ra. Kua akamaroiroiia mai maua kia painia ua atu i Cleveland, i te marama ra i muri pu mai, kua rauka ia maua tetai poitirere anga maata​—tetai patianga kia aere atu ki te pupu 23 no te Apii Pipiria Punanga Tiaki o Gileada te ka akamata ia Peperuare 1954!

Ia maua e akaoro atura ki te Apii Gileada, i South Lansing, New York, no te mataku o Christine kua tuatua ua mai aia kiaku, “E aere marie ua!” Kua tuatua atu au, “e Christine, me ka akaoro marie ua taua, ka riro taua kua tapu ke ana.” Inara i muri ake i te taeanga ki te ngai apiianga, kare i roaia kua manako ngakau ngoie ua maua. Kua turou maira te Taeake ko Nathan Knorr i te pupu o te aronga ka apiipiiia e kua akakitekite ia matou takapini. Kua akataka katoa mai aia akapeea matou me akameangiti mai te akapou i te vai e te paoa uira, ma te akaketaketa anga e e apinga tau te kore e kaimoumou i te akonoanga no te au apinga Patireia ra. Kua mou mairai taua apiianga ra ki to maua manako. Te akono nei rai maua i te reira.

Rereanga ki Rio

Kare i roaia kua karatuati atu maua, e ia Titema 10, 1954, kua kake atu maua ki runga i tetai pairere i te tuatau paroro i New York City, te rapurapu ra i te manakonako anga no te rereanga ki ta maua angaanga ou i te ngai iti te ra i Rio de Janeiro, i Brazil. Ko Peter raua ko Billie Carrbellow, e nga oa mitinari, kua kapiti mai kia maua. Ka pou e 24 ora te rereanga, ma te tapu anga i Puerto Rico, Venezuela, e Belém i te apatokerau o Brazil. Inara, no te au manamanata o te matini, e 36 ora i mua ake ka kite atu ei matou ia Rio de Janeiro i raro ia matou. Inara mei teaa tetai akara anga mekameka! Kua kanapanapa te au mori oire ra mei te au taimana rai i runga i te ariki terevete, e te marama ario o te marama kua areare ki runga i te au vai o Guanabara Bay.

E maata te au mema o te pamiri Betela tei tiaki maira ia matou i te ngai akato anga pairere. I muri ake i te turou pumaana maianga ia matou, kua akaoro atu ratou ia matou ki te opati manga, e vaitata i te ora toru i te popongi kua takoto atu matou ki te roi. I etai ora tokoiti ua i muri mai, kua akamaara mai te ove akaara ia matou e ko to matou ra mua ei mitinari kua akamata!

Tetai Apiianga Mua Ra

Kare i roaia kua apii maua i tetai apiianga puapinga maata. Kua akapou maua i tetai aiai i te kainga o tetai pamiri Au Kite. Ia maua i anoano ei kia aere atu ki te opati manga, kare te tangata o te kainga ra i akatika, “Kare, auraka korua e akaruke; te ua nei,” kua tauta aia kia tapu ia maua no taua po ra. “To maua ngai i aere mai ei te ua katoa ra,” i naku ei, ma te takoreanga i tana tuatua ma tetai katakata anga. E kua aere atura maua.

No te au maunga koropini ia Rio, e viviki te vai ua i te akaputu e te tere atu ki roto i te oire, e putuputu te vaipuke. Kare i roaia te aere ra maua na roto i te vai tei tae ki te turi te oonu. Vaitata atu ki te opati manga, kua riro te au arataa ra ei au kauvai ririnui ra kua tae te vai ki to maua umauma. Kua mau roa maua i te taeanga ki Betela. I te ra i muri mai, kua manga apikepike a Christine e kua makiia i te piva typhoid, tei akaparuparu ra iaia no tetai tuatau roa. Ka tika ra kia tuatuaia, ei au mitinari ou, kua tau maua kia akarongo i te tuatua a te Au Kite o taua ngai ra.

Au Takainga Mua i te Angaanga Mitinari e te Tutaka Aereanga

I muri ake i teianei akamataanga reka kore, kua akamata tikai maua i ta maua angaanga orometua tutu aere. Kua tatau atu maua i tetai akamataanga i te reo Portuguese ki te aronga katoa i araveiia e maua, e i te akara anga te aiteite ra to maua tereanga ki mua. Kua tuatua tetai tangata o te ngutuare kia Christine, “Te marama ra au i taau tuatua, inara kare au e kite i tana,” te tou  maira kiaku. Tetai atu tangata ngutuare ka tuatua mai kiaku, “Te marama ra au i taau tuatua mari ra kare i tana.” Noatu rai, kua mareka maua i te rauka anga te tere atu i te 100 kopenga Punanga Tiaki i te tuatau o taua epetoma tokoiti ra. Ko te tika, e manganui ta maua aronga apii Pipiria tei papetitoia i to maua mataiti mua i Brazil, i te oronga maianga kia maua i tetai tongi anga e akapeea te uua anga o teianei angaanga mitinari e rauka mai ei.

I te au mataiti rotopu i te 1950, e manganui te au putuputuanga i Brazil kare i tutaka putuputuia e te akaaere kotinga no te ngere i te au taeake tau. No reira noatu te apii ua ra au i te reo e kare i oronga ake i tetai tuatua papuriki i te reo Portuguese, kua akataoongaia au kia rave i te angaanga kotinga i te au-enua o São Paulo i te 1956.

I te mea te putuputuanga mua ta maua i tutaka kare i tutaka ia e tetai akaaere kotinga no te rua mataiti, e teitei te au manakonako anga o te katoatoa no te tuatua papuriki. Kia teateamamao i taua tuatua ra, kua tipu mai au i etai au parakaoa no te au atikara Punanga Tiaki i te reo Portuguese e kua tapipiri atu ki runga i te au pepa. I taua Tapati ra, kua ki tikai te Are Uipaanga Patireia. Kua noo katoa te au tangata ki runga i te paata ra, te tatari katoa ra i taua tupu anga maata ra. Kua akamataia te akoanga, me kare te tatauanga. I etai atianga kua akara atu au ki runga, e kua umere au kare e tangata e oriori ana, kare katoa te tamariki. Te akara katoa maira kiaku. Kua manako au: ‘E Valentino e mei teaa ra te meitaki o toou reo Portuguese! Te akarongo maira teianei aronga.’ I etai mataiti i muri mai i taku tutaka akaouanga i taua putuputuanga ra, ko tetai taeake tei aere mai i taua tutaka anga mua ra kua tuatua: “Te maara ra ia koe taau tuatua i oronga mua maira? Kare matou i kite i tetai tuatua okotai o te reira.” Kua aaki katoa au e kare au i kite i te maataanga o taua tuatua ra.

I te mataiti mua o taua angaanga kotinga ra, e putuputu au te tatau ia Zekaria 4:6. Te au tuatua, ‘kare rai i te mana, na toku vaerua ra,’ te akamaara maira iaku e na te vaerua anake o Iehova te tumu i tere ei te angaanga Patireia ki mua. E kua tere rai te reira ki mua, noatu to maua au kotinga anga.

Au Akaaoanga e te Au Akameitakianga i te Aerenga

Te angaanga kotinga e tutakaanga i te enua ma te apainga i tetai matini patupatu reta, au pia puka, au kiri, e te au pute. Kua tuku pakari a Christine i te numero ki runga i ta maua au apinga kia kore e ngaropoinaia tetai apinga i te tauianga mei tetai pati ki tetai atu. Kare i te mea matau koreia kia aere na runga i te pati no te 15 ora i runga i te au mataara vari kia tae atu ki tetai atu ngai. I etai tuatau e mea mataku tikai, e maata atu oki me e rua pati tetai te aere maira e ko tetai te aere atura i runga i te ana ngaueue e te o iti, vaitata kare e o atu te aenga pepa ki rotopu ia raua. Kua aere katoa maua na runga i te rerue, te pai, e na runga i te oroenua.

I te 1961 kua akamata maua i te angaanga tapere, kua tutaka atu mei tetai kotinga ki tetai kotinga, kare mei tetai putuputuanga ki tetai putuputuanga. I etai aiai i te epetoma, kua akaariari teata maua na te akaaerenga a Iehova​—i te au ngai ke i te au taime takitai. E putuputu maua i te rave viviki kia kore e rauka i te au orometua, tei tauta i te arai i teianei au akaariarianga. I tetai oire, kua oparaia e te orometua te tangata nona tetai are uipaanga kia akakoreia te koreromotu tana i rave kia maua. I muri ake i etai ra i te kimikimianga, kua kitea e maua tetai ngai ke atu, inara kare maua i akakite atu ki tetai ua atu, e kua pati ua atu i te au tangata katoa kia aere ki te ngai mua ra. I mua ake i te akamata anga te porokaramu, kua aere atura Christine ki taua are uipaanga ra e kua arataki marie atu i te aronga tei inangaro i te akara i te teata ki te ngai ou. I taua aiai ra, e 150 tangata tei akarakara i te teata, e ko tana tumu tau ra ko The New World Society in Action.

Noatu rai e ngata te angaanga tutaka aere i etai ngai i etai tuatau, te au taeake akaaka tei noo ra ki reira e maata te ariki anga i ta maua atoro anga e te maoraora oki i te orongaanga i to ratou au kainga tau kia maua e kua akameitaki ua maua ia Iehova e kia rauka ia maua te noo kapiti ma ratou katoa ra. Te akaoa anga ma ratou ra kua akatupu i te akameitaki akapumaanaanga ngakau no maua. (Maseli 19:17; Hagai 2:7) No reira, mei teaa ra to maua mii anga, e i muri ake i te tavini anga maua e tere atu i te 21 mataiti i Brazil, kua tae to maua tuatau mitinari ki te openga!

I te Tuatau Taitaia, Kua Akaari Maira Iehova i te Aerenga kia Maua

I te 1975, kua vaiia a Christine. Kua akamata akaou maua i te angaanga tutaka aere, inara kua  kino ua atu to Christine ora anga. Kua akara anga meitaki atu kia oki ki Marike e raukai iaia te akono rapakau anga. Ia Aperira 1976, kua tae atu maua ki Long Beach, i California, e kua noo atu ma toku metua vaine. I muri ake i te noo anga i te au ngai taka ke no etai rua ngauru mataiti, kua kite kore maua e akapeea e raukai ia maua te akono i teia turanga. Kua akamata au i te rave i te maoro anga, e kua rava te moni i rauka mai mei tana angaanga ei tutaki apinga na maua. Kua oronga mai te au-enua o California i tetai ngai no Christine i roto i tetai are maki, inara i reira kua paruparu ua atu aia i te au ra taki tai ravarai no te kore te au taote e akatika kia akono iaia eiaa e oronga toto kiaia. No te pekapeka, kua pati maua ia Iehova no te aratakianga.

I tetai avatea aiai iaku i vao i te angaanga tutu aere, kua kite atu au i tetai opati o te taote, e i taua atianga rai, kua iki au kia tomo atu ki roto. Noatu rai e te vaitata ra te taote i te oki ki te kainga, kua tuku atu aia iaku ki roto i tona opati, e kua tuatua maua no te rua ora. I reira kua tuatua aia: “Te ariki nei au i ta korua angaanga ei mitinari, e ka akono au i taau vaine kare e tutaki e kare katoa oki e pamu toto.” Kare i rauka iaku kia irinaki i oku nga taringa.

Ko teia taote takinga meitaki, ko tetai tangata kite akangateiteiia ra, kua taui atura ia Christine ki tetai are maki te angaanga ra aia, e i raro ake i tana akono tau, kare i roaia kua meitaki mai aia. Mei teaa te rekareka ia maua e kua akaari mai a Iehova kia maua i te aerenga i taua tuatau ngata ra!

Au Tukuanga Angaanga Ou

I te maroiroi akaou anga mai a Christine, kua tavini maua ei nga painia e kua rauka te rekareka i te tauturu anga i etai au tangata i Long Beach kia riro ei aronga akamori no Iehova. I te 1982 kua patiia mai maua kia rave angaanga kotinga i Marike. Kua akameitaki maua ia Iehova i te au ra ravarai no te taangaanga akaou anga ia maua i te angaanga tutakaanga​—ko tetai tu no te angaanga orometua ta maua i inangaro ra. Kua tavini maua i California e i New England i muri maira, i te ngai tei kapiti ra te kotinga i etai putuputuanga reo Portuguese. I muri iora kua kapiti katoa te reira ia Bermuda.

I muri ake i etai a mataiti akapumaanaanga, kua rauka mai tetai atu angaanga. Kua patiia maua kia tavini ei nga painia takake i ta maua ua ngai ka anoano. Noatu rai e kua mii maua i te akaruke anga i te angaanga tutaka aere, kua tauta maua i te rave i ta maua tukuanga angaanga ou. Inara kiea? I roto i te angaanga tutakaanga, kua kite atu au e ko te putuputuanga reo Portuguese i New Bedford, i Massachusetts, te umuumu ra i tetai tauturu​—no reira kua aere atu maua ki New Bedford.

I to maua tae atu anga, kua oronga mai te putuputuanga i tetai pati maata i te turouanga ia maua. Mei teaa ra te akariro anga a te reira ia maua kia manako ngakau anoanoia mai! Kua akakeu i to maua roimata. Kua rave atu tetai nga tokorua ou e rua a raua tamariki ia maua ki to raua kainga kia kitea rava tetai ngai no maua uaorai. Kua akameitaki tika mai a Iehova i teianei angaanga painia taka ke ki runga roa atu i ta maua i manakonako. Mei te 1986 mairai kua tauturu maua i etai 40 tangata ke ke i teianei oire kia riro ei Au Kite. Ko ratou ta maua pamiri pae vaerua. Kapiti katoa oki, kua rekareka au i te akaraanga e rima o te au taeake i reira kua tupu atu ei au tiaki akono no te anana ra. Kua riro mei te tavinianga i roto i tetai angaanga mitinari tei uua maira.

Ia maua ka akara atu ki muri, te rekareka nei maua e kua tavini maua ia Iehova mei te mapu anga mai e kua akariro i te tuatua mou ei aerenga oraanga. E tika, te ruaine e te au apikepike te tupu nei kia maua i teianei, inara ko te aereanga ki mua i ta Iehova ra aerenga te vaira ei maroiroi no maua e te rekareka anga.

[Tutu i te kapi 26]

Kua tae ou ua atu ki Rio de Janeiro

[Tutu i te kapi 28]

To maua pamiri pae vaerua i New Bedford, i Massachusetts