Neke ki te tumu manako rikiriki

Neke ki te ngai o te au tumu tuatua

Akapeea Koe me Akono i te Manako Tau no te Moni?

Akapeea Koe me Akono i te Manako Tau no te Moni?

Akapeea Koe me Akono i te Manako Tau no te Moni?

Kare te anoano i te moni e te inangaro i te au apinga i te mea ou; kare katoa te Pipiria i muteki no runga i te reira, mei te mea e e au tupu anga ou te reira. E taito te reira. I roto i te Ture, kua ako atu te Atua i to Iseraela: “Auraka rava koe e morimori i te are o to tangata tupu . . . auraka katoa i te au mea ravarai a to tangata tupu ra.”​—Exodo 20:17.

KUA matauia te anoano i te moni e te au apinga i to Iesu tuatau. Ka akamanako ana i teia uriuri anga i rotopu ia Iesu raua ko tetai mapu tane “apinga maata” ra. “Kua karanga atura aia kiaia, Te toe nei rai tetai mea ia koe: e oko atu koe i te apinga tini ravarai noou ra, ka tuaʼi no te putaua; e apinga taau i te rangi i reira; ka aere mai ei ka aru mai iaku. E kite akera aia i te reira tuatua, iriea roa atura aia: e apinga maata oki tona.”​—Luka 18:​18-23.

Tetai Manako Tau no te Moni

Inara, e mea tarevake i te taopenga e te akaapa ra te Pipiria i te moni me kare te taangaanga o te reira. Te akaari maira te Pipiria e te oronga maira te moni i te paruru anga tau no te putaua e te au manamanata e kapiti atura ki te reira, te akariroanga i te au tangata kia rauka te au apinga i anoanoia. Kua tata te Ariki ko Solomona: “E akapuanga oki tei te pakari, e akapuanga tei te moni.” E: “I akonoia te kaingakai ei akatupu i te kata, e rekareka te aronga e ora nei i te wina: tei te moni ra e raukaʼi taua au mea katoa ra.”​—Koheleta 7:12; 10:19.

Te taangaanga meitaki anga i te moni te akatikaia ra e te Atua. Ei akaraanga, kua karanga a Iesu: “E akataunga atu kotou i te taunga no kotou i te apinga pikikaa nei.” (Luka 16:9) Te kapiti maira ki roto i teia te orongaanga ei akatere atu ki mua i te akamori anga mou o te Atua, e papu oki e te inangaro ra tatou e kia riro te Atua ei Oa no tatou. Kua oronga katoa a Solomona, te aruanga i te akara anga a tona metua, ko Davida, i te au moni maata e te au apinga puapinga no te patuanga i to Iehova iero. Ko tetai atu akauenga na te Kerititiano koia oki kia oronga atu i te tauturu i te pae apinga ki te aronga te anoano maira. “Ka oronga atu i te apinga i te aronga tapu i to ratou ra ngere anga,” i na te apotetoro ei ko Paulo. Te tuatua ra aia: “Ka akamātau rai i te takinga-meitaki i te tangata ke ra.” (Roma 12:13) I te maata anga o te taime ka o mai ki roto i teia te akapouanga moni. Inara, akapeea te anoano anga i te moni?

‘Te Reka Anga i te Ario’

Kua uriuri maata a Paulo no runga i “te anoano maata oki i te moni”​—me kare te aite anga tikai, “reka anga i te ario”​—i tona tataanga ki tona taeake mapu Kerititiano ko Timoteo. Ka kiteia ta Paulo ako anga i roto ia 1 Timoteo 6:​6-19. Kua tuatua aia no runga i “te anoano maata oki i te moni” e ko tetai tuanga maata o tana akamanako anga i te au apinga materia. Ka meitaki tatou i te apii atu i ta Paulo au tuatua akauruia, te manako anga no runga i tei akakite maataia e te ngai tangata o teia tuatau no te moni. Ka puapinga tikai taua akara meitaki anga no te mea te akaari maira i te tuatua muna e akapeea me ‘rave i te ora mutu kore.’

Kua akamatakite mai a Paulo: “Ko te anoano maata oki i te moni te tumu o te au kino katoa nei; kua taka ke rava oki tetai aronga i te akarongo nei, i te umuumu anga i te reira, e kua ko mama rava ia ratou uaorai i te iriea e manganui.” (1 Timoteo 6:10) Kare teia irava e te akakite maira e e kino te moni​—e kare tetai atu irava e pera ana. Kare katoa te apotetoro i tuatua e ko te moni tikai te tumu maata no “te au kino katoa” me kare ko te moni te tumu i tupu ei te au manamanata pouroa. Mari ra, ko te anoano anga i te moni ka akatupu​—noatu me kare ua e ko te reira te tumu​—i “te au kino katoa” ma te tuke te au tu.

E Paruru mei te Tu Noinoi

I te mea kare te moni i akaapaia i roto i te au Tuatua Tapu auraka te reira e akameangiti i ta Paulo akamatakite anga. Ko te au Kerititiano te akamata ra i te anoano i te moni ka ngoie ua i te o atu ki roto i te au tu manamanata tukeke, te mea kino roa o te reira ko te akatakake anga mai mei te akarongo. Te akaketaketaia ra teia tuatua tika na roto i ta Paulo i akakite atu ki te au Kerititiano i Kolosa: “E tenana ka tamate i to kotou au melo i te au mea o teianei ao . . . te inangaro tika kore, e te noinoi apinga, e akamori idolo oki te reira.” (Kolosa 3:5) Akapeea te morimori apinga, te noinoi, me kare te “anoano maata oki i te moni” i te o atu anga ki roto i te akamori anga itoro? Ko te aiteanga ainei i teia e e mea tarevake kia rauka tetai are maatamaata, tetai motoka ou, tetai angaanga puapinga tikai? Kare, kare e kino ana etai o teia au mea. Te ui anga: Eaa te tu o te ngakau te akakeu ra i tetai kia inangaro i etai o teia au apinga, e te anoanoia ra ainei te reira?

Te tuke anga i rotopu i te anoano tau ua e te noinoi penei ka rauka i te akaaiteia ki te tuke anga i rotopu i tetai tumu ai meangiti e tunu ra i te kai ki tetai ai ka e takore ra i te vao rakau. Ka tauturu ua te anoano anga tau meitaki e tei akanoo meitakiia. Te akakeu ra te reira ia tatou kia angaanga e kia rave i te au mea tau. Te karanga ra a Maseli 16:26 e: “Ko te tangata i rave i te angaanga ra, i angaanga ïa nona uaorai; na tona uaorai vaa oki i umuumu mai kiaia.” Inara e kino maata e te akapou ua te noinoi. Kare e rauka to te reira anoano i te akatereia.

Ko te akatereanga te tumu puapinga. Ka rauka ainei i ta tatou moni me kare te au apinga materia ta tatou i inangaro i te akamerengo i to tatou au anoano, me kare ra ka tavini ainei to tatou au anoano i te moni? No reira oki a Paulo i karanga ei te riro anga ei ‘tangata noinoi . . . e akamori idolo ïa.’ (Ephesia 5:5) Kia noinoi i tetai apinga ko te aite anga ia e te tuku au ra tatou ki te reira​—te tupu anga, kua akariro tatou i te reira ei pu no tatou, ei atua no tatou, ta tatou apinga e anoano ra. Ei tuke anga, te tuatua pakari maira te Atua: “Auraka rava toou ei atua ke atu iaku nei.”​—Exodo 20:3.

Te akaari katoa maira to tatou tu noinoi e kare tatou e irinaki ana i te Atua e ka rave atu i tana taputou no te oronga mai i tei anoanoia e tatou. (Mataio 6:33) Te tupu anga o te tu noinoi, i reira, koia oki ko te akaruke anga i te Atua. I roto i teia tu, e “akamori idolo ïa.” No reira oki a Paulo i akamatakite mai ei no runga i te reira!

Kua akamatakite katoa mai a Iesu no te tu noinoi. Kua akaue mai aia ia tatou kia matakite no te anoano anga i tetai apinga kare i rauka ia tatou: “E akono meitaki e e matakite ia kotou i te morimori apinga: e maata ua oki to te tangata nei apinga, kare oki tei taua apinga nona ra tona ora.” (Luka 12:15) Kia tau ki teia irava e ta Iesu au akatutuanga i kapitiia mai, kua akatumuia te noinoi ki runga i te irinaki anga neneva e ko te mea maata i roto i te oraanga koia oki ko tei rauka maata i tetai. Penei e moni, e turanga, e mana, me kare tetai atu au apinga kapiti mai. Ka rauka e kia tupu te noinoi no tetai apinga te ka rauka i te rave atu. Te tumu manako koia te rauka anga taua apinga ra ka akamerengo ia tatou. Inara kia tau ki te Pipiria e te kiteanga a te tangata, ka rauka ua i te Atua​—e ka rave​—i te akamerengo i to tatou au anoano tikai, mei ta Iesu i akamarama atu ki tana au pipi.​—Luka 12:​22-31.

Te akatere ra te peu okooko apinga i teia tuatau ki mua te akakeu anga i te au tu noinoi. Tei akakeuia na roto i tetai mataara ririnui e te kikite, kua irinaki mai te manganui e ko tei rauka mai ia ratou kare ia i rava. Te inangaro ra ratou e kia maata, e kia maata roa atu, e kia meitaki rava te au apinga. Koi kore ei e rauka ia tatou te taui i te ao takapini ia tatou, akapeea e raukai ia tatou te patoi atu i teia tu matauia?

Ko te Tu Merengo me ko te Tu Noinoi

Te oronga maira a Paulo i te tuke ki te noinoi, koia oki ko te tu merengo. Te karanga ra aia: “E teianei, e kai ta tatou, e te kakau, kia mareka tatou i te reira.” (1 Timoteo 6:8) Penei ko teia akataka anga o te au mea ta tatou ka inangaro​—te ‘kai, e te kakau’​—kua tangi anga mama ua me kare neneva. Te tarekarekaia ra te au tangata e manganui e te au porokaramu tivi i reira te kite ra te aronga akarakara i te au tangata rongonui e noo ra i roto i te au are manea. Kare e ko te reira te mataara e raukai te tu merengo.

E tikai, kare te au tavini o te Atua i umuumuia kia noo putaua tei akatupuia e ia uaorai. (Maseli 30:​8, 9) Inara, te akamaara maira a Paulo kia tatou e eaa tikai te putaua: te ngere anga i te kai, te kakau, e te ngai nooanga e orai tetai i te ngai e noo ra. I tetai tua, me kua rauka ia tatou taua au apinga, kua rauka ia tatou te au mea tau e merengo ei.

Te manako pakari ra ainei a Paulo no runga i taua akataka anga o te tu merengo? Ka rauka ainei e kia merengo ua ma te au mea tau ua​—te kai, te kakau, e te ngai nooanga? Kua kite a Paulo. Kua kite ana aia i te apinganui e te au raveanga meitaki a te aronga maata i roto i te ngai tangata ngati Iuda e ei au tangata enua Roma. (Angaanga 22:28; 23:6; Philipi 3:5) Kua mamae katoa a Paulo i te au turanga ngata i roto i tana au angaanga mitinari. (2 Korinetia 11:​23-28) Na roto pouroa i te reira, kua apii aia i te mea muna tei tauturu iaia kia akono i te tu merengo. Eaa oki te reira?

“Kua Piki ïa Au”

Kua akamarama mai a Paulo i roto i tetai o tana au reta: “E tika iaku te akaaka, e e tika oki iaku te apinga maata: i te au ngai katoa e te au mea katoa, kua piki ïa au i te merengo e te pongi, te taonga nui e te ngere.” (Philipi 4:12) Kua papu tikai e te manako tika ra a Paulo! Ka ngoie ua i te manako e kua rauka iaia te oraanga tau ua i te tataanga aia i teia au tuatua kare ra. Tei roto aia i te are auri i Roma!​—Philipi 1:​12-14.

Te akamanako anga no runga i te reira, te akakite ririnui ra teia irava no runga i te tu merengo kare ua ma te au apinga materia pera katoa ma te au turanga. Ka timata te maata tikai o te apinganui me kare te turanga ngata i te ngai mua o ta tatou au mea. Kua tuatua a Paulo no runga i te au apinga pae vaerua tei akariro iaia kia merengo ua noatu te au turanga i te pae materia: “E tika iaku te au mea ravarai nei i te [Atua], ko tei akamaroiroi mai iaku nei.” (Philipi 4:13) Kare i akara atu ki tana au apinga, me e mea maata me kare ra, me kore tona au turanga, tei meitaki e me kare ra, kua akara atu a Paulo ki te Atua no te akamerengo mai i tona au anoano. Tei tupu mai ko te tu merengo.

Kua puapinga tikai to Paulo akaraanga kia Timoteo. Kua raurau te apotetoro i taua mapu tane kia aruaru i te tu oraanga te tuku ra i te akono anga i te atua e te pirianga anga vaitata ma te Atua ki te ngai mua i te apinganui. Kua tuatua a Paulo: “Kareka koe, e te tangata o te Atua na, ka rere ke koe i te reira: e aruaru atu i te tuatua-tika, i te akono i te Atua, i te akarongo, i te anoano, i te akakoromaki, e te maru.” (1 Timoteo 6:11) Penei kua tuatuaia taua au tuatua kia Timoteo, inara te tau ra te reira ki tetai te inangaro ra i te akangateitei i te Atua e kia rauka tetai oraanga mataora tikai.

Kua anoanoia a Timoteo e kia matakite i te tu noinoi mei tetai Kerititiano rai. I te akaraanga, te vaira te aronga irinaki apinganui i roto i te putuputuanga i Ephesia, iaia i reira i te tataanga a Paulo kiaia. (1 Timoteo 1:3) Kua tomo atu a Paulo ki roto i teia ngai okooko puapinga ma te tuatua meitaki no runga ia Karaiti, te akataui anga i te au tangata e manganui. Kare e ekoko anga, ko tetai o teia aronga e au tangata apinganui, mei tei tika katoa i roto i te putuputuanga Kerititiano i teia tuatau.

Te ui anga, i reira, te akamanako anga no runga i te apiianga ia 1 Timoteo 6:​6-10, koia oki: Eaa ta te au tangata tei meitaki atu i te pae moni ka rave me ka inangaro ratou i te akangateitei i te Atua? Te karanga ra a Paulo e kia akamata ratou na te akara meitaki anga i to ratou tu. Ka rauka i te moni i te akatupu i te manako merengo ua. Te karanga ra a Paulo: “E ako atu i te aronga apinga maata i teianei ao, eiaa ei ngakau teitei, eiaa oki e irinaki i te apinga maata mou kore, ei te Atua ora ra, ko tei oronga ua mai i te au mea katoa nei ei rave anga na tatou.” (1 Timoteo 6:17) Ka anoanoia te au tangata puapinga kia akara mamao atu i ta ratou moni; ka anoanoia ratou kia akara atu ki te Atua, te tumu mua o te apinganui.

Inara ko te tu ua tetai apa o te tamaki anga. Kare e roa atu, ka anoanoia te au Kerititiano puapinga kia taangaanga meitaki i ta ratou apinganui. Te ako maira a Paulo: “Kia takinga-meitaki ratou, e kia apingaia ra i te angaanga meitaki ra, kia maata atu ïa ia ratou kia oronga aere, kia tau i te uipa.”​—1 Timoteo 6:18.

“Te Ora Mutu Kore”

Te akakoroanga o te ako anga a Paulo koia oki ka anoanoia tatou kia akamaaraara kia tatou uaorai i te meangiti ua te puapinga o te au apinga materia. Te karanga ra te Tuatua a te Atua: “To te tangata apinga nui ra apinga, ko tona ïa oire ketaketa, e mei te patu teitei ra ïa i tona uaorai manako anga.” (Maseli 18:11) Ae, te tinamou ka rauka i te apinganui te oronga mai i te openga ra e mea manako uaia e te tarevake ua. E mea tarevake no te akanoo i to tatou au oraanga ki runga i te reira kare ki runga i te rauka anga to te Atua tu mareka anga.

Te papu kore i te puapinga o te materia te akariro ra ei mea paruparu no te akanoo i to tatou manakonakoanga ki runga. Kia tutauia te manakonakoanga tika tikai ki runga i tetai apinga ketaketa, puapinga ua, e te mutu kore. Kia akatamouia te manakonakoanga Kerititiano ki runga i Tei Anga ia tatou, ko te Atua ko Iehova, e tana taputou o te ora mutu kore. Koi tika ei e kare e rauka i te moni te oko i te mataora, e mea tika atu kare e rauka i te moni te oko i te ora. Ka rauka ua i to tatou akarongo i te Atua i te oronga mai i taua manakonakoanga.

Noatu me kua apinganui tatou me e putaua, e aruaru tatou i tetai aerenga i roto i te oraanga te ka akariro ia tatou kia ‘maata te apinga i te Atua ra.” (Luka 12:21) Kare atu e apinga puapinga roa e i tetai turanga arikiia ma Tei Anga maira. Pouroa te au tautaanga no te akono i te reira te tauturu maira ia tatou kia ‘akaputu marie i te meitaki tumu no tatou uaorai a muri atu, kia rave tatou i te ora mutu kore.’​—1 Timoteo 6:19.

[Tutu i te kapi 7]

Kua kite a Paulo i te mea muna o te tu merengo

[Au Tutu i te kapi 8]

Ka mataora e ka merengo ua tatou ma tei rauka ia tatou