E Aaere i Roto i ‘te Aerenga Tiratiratu’

“KI TE aronga tuatua-tika ra e, e meitaki ïa,” i akakite ei te peroveta Isaia, “e kai oki ratou i te ua i ta ratou i rave ra.” Te na ko katoa ra Isaia: “E aerenga tiratiratu to te aronga tuatua-tika.” (Isaia 3:10; 26:7) Te taka meitaki ra, me ka akatupu ta tatou au ravenga i te ua meitaki, e mea tau kia rave tatou i te mea tika i roto i to te Atua mata.

Akapeea, i reira, tatou me aaere i roto i te aerenga tuatua tika ra? Eaa ra te au akameitakianga te ka tapapa atu tatou i te raveanga i teia? E akapeea ra tetai ke e puapingaiai mei ta tatou akonoanga i te au turanga tika a te Atua? I roto i te pene 10 o te puka Pipiria o Maseli, kua oronga mai te ariki o Iseraela taito ra ko Solomona i te au pau anga ki teia au uianga iaia e akatuke ra i te tuatua tika ma te kino. I te raveanga i te reira, kua taangaanga aia i te tuatua “tangata [aronga] tuatua-tika” e 13 taime. E iva o teia tuatua tei roto i te irava 15 ki te 32. Te akamanako anga ia Maseli 10:​15-32, i reira, te akapapu maira i te akamaroiroi anga. *

E Tapu Marie i te Apii

Kua tou atu a Solomona ki te puapinga maata o te tuatua tika. Te na ko ra aia: “Te apinga a te tangata taoiau ra, ko tona ïa oire matutu: ko te mate ra o te aronga ao ra, ko to ratou ïa putaua. No te ora te angaanga a te aronga tuatua-tika ra: ko te apinga a te aronga kino kia rauka ra, no te ara ïa.”​—Maseli 10:​15, 16.

Ka rauka te apinganui ei paruru i etai au manamanata i roto i te oraanga, mei tetai taoni ketaketa tei oronga i tetai paruru anga maata i te aronga te noo ra i roto i reira. E kino oki te putaua me tupu mai tetai mea kare i tapapaia. (Koheleta 7:12) Inara, te tou katoa maira te ariki pakari ki tetai kino te kapiti mai anga i te apinganui e te putaua. Penei e ka tuku tetai tangata apingaia i tona irinaki tikai ki roto i tana apinganui, i te manakoanga e ko tana au apinga puapinga ra “mei te patu teitei ra ïa.” (Maseli 18:11) E penei e ka manako tarevake tetai tangata putaua e te maani ra tona  putaua i tona tuatau ki mua ei puapinga kore ua. No reira, kare i rauka ia raua i te maani i tetai ingoa meitaki ma te Atua.

I tetai tua, me e maata me kare e meangiti ua ta tetai tangata tuatua tika ra apinga materia, te arataki ra tana angaanga tiratiratu ki te ora. Akapeea ra? No te mea, kua merengo aia i tei rauka iaia. Kare aia i akatika i tona turanga pae moni kia arairai i tona turanga meitaki ma te Atua. Noatu e kua apingaia me kare e putaua, te aerenga o te oraanga o te tangata tuatua tika ra te apai maira kiaia te mataora i teia tuatau e te manakonako anga o te ora mutu kore i te tuatau ki mua. (Iobu 42:​10-13) Kare te tangata kino ra e puapingaia noatu e me ka rauka iaia te apinganui. Kare i ariki i tona puapinga paruru anga e te nooanga kia tau ma te anoano o te Atua ra, kua taangaanga aia i tana au apinganui kia akamaata i tetai oraanga o te ara.

“Ko tei tāpu i te apii ra, tei te ara ora ïa,” i karanga ei te ariki pakari ra, “ko tei akaruke ra i te ako ra, kua aere ke ïa.” (Maseli 10:17) Te akakite ra tetai tangata kite Pipiria e e rua nga mataara ka maramaiai teia irava. Ko tetai mataara e ko te tangata tei kauraro ki te apii anga e te aruaru ra i te tuatua tika tei te ara ora ia, kareka ra ko tei akaruke i te ako anga te aere ke ra i taua ara. Te akakite katoa ra te irava e “koia tei akarongo ki te apii anga te akaari ra i te arataa ora [ki tetai ke no te mea kua puapingaia ratou e tona akaraanga meitaki], inara ko tei kopae i te akatikatika anga te arataki ke ra i tetai.” (Maseli 10:17, New International Version) I nga tuanga nei, mei teaa te puapinga e kia tapu marie tatou i te apii e auraka e akaruke i te ako anga!

E Mono i te Makitakita ma te Aroa

I muri mai kua oronga a Solomona i tetai materi e rua tuanga te apai ra i tetai manako aiteite, te akaketaketa ra te tuanga rua i te mea mua. Te karanga ra aia: “Ko tei tapokipoki i te makitakita ra, e vaa pikikaa tona.” Me e makitakita tei roto i te ngakau o tetai tangata no tetai ke e te uunaanga i muri i te au tuatua vene e te akareka, e tu akavare aia​—e “vaa pikikaa” tona. Ki teia kua kapiti mai te ariki pakari: “Ko tei tuatua ra i te tuatua akakino ra, e neneva ïa.” (Maseli 10:18) Kare e uuna i to ratou makitakita, kua maani etai au tangata i te au akaapa anga pikikaa me kare te akatotoa anga i te au tuatua akakino no runga i tetai ta ratou e makitakita ra. E mea neneva teia no te mea kare te au ripoti akakino anga e taui tikai i te tu o taua tangata ra. E ko tetai tei akarongo karape ra ka kite atu i te akakino anga e ka iti ua te manako anga i tei akakino ra. No reira ko te tangata te akatotoa ra i te ripoti kino te tamamae ra iaia uaorai.

Te ravenga tuatua tika kia kore e rave i te akavare me kare te akakino anga. Kua akakite atura te Atua ki te ngati Iseraela: “Auraka koe e riri ua i to taeake i roto i to ngakau.” (Levitiku 19:17) E kua ako atura Iesu i tana aronga akarongo: “E aroa atu [rai] i to kotou aronga enemi, e akaora atu i tei tao mai; e takinga-meitaki atu i te aronga e makitakita mai ia kotou, e pure oki no te aronga e akakino mai e tei takinga-kino mai ia kotou: Kia riro kotou ei tamariki na to kotou Metua i te ao ra.” (Mataio 5:​44, 45) Mei teaa te meitaki maata kia akakiia to tatou ngakau ma te aroa kare ra ki te makitakita!

‘E Tāpu i te Vaa’

Te akaketaketaanga i te anoano kia akatere i te arero, kua akakite mai te ariki pakari e: “Te maata ra i te tuatua ra, kare e kore te aroa: ko tei tāpu ra i tona vaa, e pakari tona.”​—Maseli 10:19.

“E akamaataia ta te neneva ra tuatua.” (Koheleta 10:14) Ko tona vaa ra “te akapuroro ua ra ïa i te tuatua neneva.” (Maseli 15:2) Kare teia e karanga ana e ko te au tangata e tuatua maata ra e neneva ia. Inara mei teaa te ngoie no tetai tangata tataki tai tei tuatua maata ra ei tumu anga ia no te akatotoaanga i te urutoe kino me kare te tuatua pikikaa! Ko tetai ingoa akakinoia, te au manako mamae, te au pirianga takinga kinoia, e te akakino anga i te kopapa te akataka maata ia ra ki te tuatua neneva. “Te maata ra i te tuatua ra, kare e kore te ara.” (Maseli 10:19) Pera katoa, e mea ririia me noo i te pae i tetai tangata e e apinga tana ka tuatua no runga i te au mea katoatoa. Eiaa e maata ta tatou tuatua.

E maata atu i te kopae ua anga i te pikikaa, ko tei tapu i tona vaa ra te akaari ra i te pakari. Te  manako ra aia i mua ake ka tuatuai. Kua akakeuia e te aroa no to Iehova au turanga e te anoano tikai ra kia tauturu i tona taeake, te akamanako ra aia i te tumu o tana au tuatua i runga i etai ke. E aroa e te takinga meitaki tana au tuatua. E te manako ra aia e akapeea i te maani anga i tana au tuatua kia marekaia e ei tu tauturu anga. Ko tana au tuatua “mei te lemoni auro i roto i te vairanga ario ra”​—manea e te ngateitei i te au taime katoatoa.​—Maseli 25:11.

“E Manganui te Akaangaiia”

“Te arero o te aronga tuatua-tika ra, mei te ario tamāia ra ïa,” te tuatua ua atura a Solomona e, “kareka te ngakau o te aronga kino ra, kare ïa e puapinga.” (Maseli 10:20) Ko ta te tuatua tika e karanga e e ma​—mei te ario ikiia, tamaia, kare i te teita. E tika tikai teia ki te au tavini o Iehova ia ratou e oronga ra i te kite akaora anga o te Tuatua a te Atua ki tetai ke. Kua apii ia ratou e to ratou Pu Ikuiku Maata Rava Atu, te Atua ko Iehova, e kua ‘oronga kia ratou i te arero o te aronga i apiiia, kia tika ia ratou kia tauturu atu i tei roiroi ki te tuatua.’ (Isaia 30:20, NW; Isaia 50:4) E tikai, mei te ario ikiia to ratou arero i te tuatua anga i te tuatua mou o te Pipiria. Mei teaa ra te puapinga mutu kore o ta ratou au tuatua ki te aronga ngakau tae i to te au manako o te aronga kino! Kia raurau tatou i te tuatua no runga i te Patireia o te Atua e te au angaanga takake o te Atua.

E akameitaki anga te tangata tuatua tika ki te aronga takapini ra iaia. “E manganui te akaangaiia e te vaa o te aronga-tuatua tika ra,” i na ko ei a Solomona, “kareka te ngakau o te aronga kino ra, kare ïa e puapinga.”​—Maseli 10:21.

Akapeea ra te “manganui te akaangaiia” anga? Te tuatua Epera e taangaangaia ra i konei te akakite ra i te manako no te “tiakianga.” (Maseli 10:21, NW, tataanga i raro ake) Te apai ra i te manako no te arataki anga e pera katoa te angai anga, mei te tiaki mamoe rai o te tuatau taito tei akono i tana mamoe. (1 Samuela 16:11; Salamo 23:​1-3; Imene a Solomona 1:7) Te arataki ra te tangata tuatua tika i tetai ke ki te mataara o te tuatua tika, te angai ra tana tuatua i tona aronga akarongo. Tei tupu, te arataki ra ratou i te au oraanga mataora, te merengo maata, e penei ka rauka te oraanga mutu kore.

Akapeea ra te tangata neneva? No te kite kore i te ngakau, te akaari ra aia i te ngere anga o te manako meitaki me kare te manako anga no runga i te au tupu anga o tana angaanga. Ko taua tangata ra te rave ra i tana e inangaro ra i te rave, noatu e eaa te ka tupu mai. No reira, kua mamae aia i te au utunga o tana au angaanga. Koi tauturu ei te tangata tuatua tika ra kia akaora i tetai ke, ko te tangata kite kore i te ngakau ra kare e rauka i te akaora iaia uaorai.

E Kopae i te Mea Kino

Kua akaari putuputu mai te tu o te tangata tataki tai na roto i tana e reka ra e tei reka kore ra. Te akakite anga i teia tumu, te karanga ra te ariki o Iseraela e: “Mei te neneva e navenave i te rave anga i te mea kino ra: koia katoa te rave i te meitaki ra i te tangata kite.”​—Maseli 10:23.

Te manako ra etai e ko te rave anga i te mea kino e navenave ia, me kare e tarekareka, e kua piri ki roto i te reira no te “tamataora” ua. Kua akakore taua au tangata ra i te Atua e koia ta te katoatoa ka aaki i te tuatua, e kua vai poiri ua ratou ki te tu tarevake o ta ratou ravenga. (Roma 14:12) Kua riro ratou kia ariu ke takiri i to ratou manakoanga tae roa ki te manako anga e kare te Atua ra e kite mai ana i ta ratou raveanga tarevake. Na ta ratou au angaanga, te tuatua ra ratou  e: “Kare e Atua.” (Salamo 14:​1-3; Isaia 29:​15, 16) Mei teaa ra te neneva!

I tetai tua, ko te tangata kite ra, kua kite rai e kare te mea kino ra i te mea navenave. Kua kite aia e te akamareka kore ra ia i te Atua e ka rauka i te akakore i te piri anga o tetai tangata kiaia ra. E tu akono neneva ia no te mea te akangere ra i te au tangata i to ratou uaorai tu ngateitei, te akakino ra i te au akaipoipo anga, te akakino ra i te manako e te kopapa oki, e ka taki atu ki te ngere anga i te pae vaerua. E mea pakari ia tatou kia kopae i te rave anga i te mea kino e kia tatanu i te aroa no te pakari mei tetai tuaine aroa akaperepereia ra.​—Maseli 7:4.

Patu Anga i Runga i te Tinamou Tika

Te touanga ki te puapinga o te patuanga i te oraanga o tetai ra ki runga i te tinamou tau, kua akakite a Solomona e: “Ka rokoia mai te tangata kino i tana e mataku ra: e akatikaia maira te inangaro o te aronga tuatua-tika ra. Mei te puaioio e peke ra, koia katoa te tangata kino, kare ra ïa: e akatinamouia ra te tangata tuatua-tika e tuatau ua atu.”​—Maseli 10:​24, 25.

Penei e ka akatupu te tangata kino i te mataku anga ki tetai ke. Inara, i te openga, ko tana e mataku ra ka aere mai ki runga iaia. Te ngereanga i te tinamou i roto i te au kaveinga tuatua tika ra, mei te are tau kore rai aia tei pururu i roto i tetai puaioio kino ra. Kua topa aia i raro ake i te taomi anga. I tetai tua, ko te tangata tuatua tika ra mei te tangata tei angaanga rotai ra ki te au tuatua a Iesu. Koia ra mei “tetai tangata pakari, ko tei akatu i tona are ki runga i te papa.” “E,” i karanga ei a Iesu, “topa iora te ua, e taʼe iora te vai puke, e te matangi oki i te arara viviki anga mai i rungao i taua are ra, kare rava i keu, no te mea e papa te turanga.” (Mataio 7:​24, 25) Kua ngaueue kore taua tangata​—kua kiteaia tona manakoanga e te au angaanga ki rungao i te au kaveinga tu-Atua.

I mua ake ka aere mamao ke atu ei ma te akatuke anga i rotopu i te kino e te tuatua tika ra, kua oronga mai te ariki pakari ra i tetai akamatakite anga poto e te puapinga. Te na ko ra aia: “Mei te vinega i te nio ra, e mei te auai i te mata ra, koia katoa te tangata moe ua i te aronga i tono iaia ra.” (Maseli 10:26) E tumu reka kore te vineka ki te nio. Te acetic acid i roto i reira te akatupu ra i tetai tongi anga kava i roto i te vaa e ka akatupu i to tetai nio kia mamae. Te maani ra te auai i nga mata kia paoia e kia mamae. No reira, ko tetai tei tutaki i te tangata moe ua me kare tei taangaanga iaia ei komono ka maata te riri e ka mamae i te ngere anga te moni.

“E Punanga Ketaketa te Arataa o Iehova”

Te akakite ra te ariki o Iseraela: “Tei te mataku ia Iehova e roaʼi to te tangata nei puke rā: e akapotoia ra te mataiti o te aronga kino. Ta te aronga tuatua-tika e tapapa ra, e rekareka ïa openga: ko tei irinakiia ra e te aronga kino ra, ka kore ïa.”​—Maseli 10:​27, 28.

Na te mataku tu-Atua e arataki ra i te tangata tuatua tika e te tauta ra i te akamareka ia Iehova na roto i tona au manako, te au tuatua, e te au angaanga. Te manako maira te Atua iaia e kua akatupu i tana au tapapa anga tuatua tika. Inara, te noo ra te tangata kino ma te oraanga kare e atua. Penei i tetai taime i te akara anga ka akatupu ia tona au manakonako anga inara e tuatau poto ua, no te mea te maata anga o tona au ra kua tapotoia e te kino me kare e tetai maki tei akatupuia e tona tu oraanga. I te ra o tona matenga kua akapueuia tona au manakonako anga.​—Maseli 11:7.

“E punanga ketaketa te arataa o Iehova no te aronga apa kore,” i karanga ei a Solomona, “ko te mate ra to te aronga i rave i te tuatua kino ra.” (Maseli 10:29) Te arataa o Iehova e taikuia ra  i konei, kare ia ki te arataa o te ora ta tatou ka aere, mari ra ki ta te Atua mataara raveanga i te au tangata. “Ko te Mato aia ko tei tika rava tana angaanga ra,” i tuatua ei a Mose, “ko tei tau katoa tona au aerenga.” (Deuteronomi 32:4) Te au aerenga tau o te Atua ko te aite anga e tinamou ia no te tuatua tika e e kino ia no te kino.

Mei teaa ra te akapapu anga a Iehova ei punanga ketaketa no tona ra iti tangata! “Kare rave te aronga tuatua-tika ra e ngaueue: kare ra te aronga kino e noo ki te enua. Te tuatua pakari tei tukuia mai e te vaa o te tangata tuatua tika ra: ko te arero ra o te tangata mâro ra, e kokoti keia ïa. Kua kite te vaa o te aronga tuatua-tika ra i te tuatua e tau ei ra: ko te vaa ra o te aronga kino ra, e māro ïa.”​—Maseli 10:​30-32

E tika te meitaki ua ra te tuatua tika e kua akameitaki ia no te aaereanga i roto i te aerenga o te tiratiratu. E tikai, “na Iehova te meitaki i apingaʼi te apinga, kare oki e kapiti katoaia mai te kino i te reira.” (Maseli 10:22) No reira, e mea tau kia papu tikai ia tatou kia matakite i te angaanga rotai anga ma te au kaveinga tu-Atua. E mea tau katoa oki kia tapu tatou i to tatou vaa e kia taangaanga i to tatou arero kia akono i etai ke ma te tuatua mou no te akaoraanga o te Tuatua a te Atua e kia arataki atu ia ratou ki te mataara o te tuatua tika.

[Tataanga Rikiriki i Raro]

[Tutu i te kapi 26]

Ko te arero mei te “ario tamāia”