Tae Ua te Au Vai Ora i te Andes

Te toro atura te au Maunga Andes e tae ua atu ki Peru, te akatakake ra i taua enua i roto i tetai ngai maro i te opunga e te vao rakau ruperupe i te itinga. I runga i teia puku maunga te noo ra e tere atu i te tai toru o te 27 mirioni tangata o Peru. Ko tetai ia ratou tei te mania teitei e tei te papa o te au maunga Andes me kare ra tei roto i te au ara oiti oonu ra e te au o tupu maata o taua enua ra.

 TE PUKU maunga kinokino o te Andes te akatupu ra e kia ngata te tomo anga me na vao mai. Tei tupu mai, kua akatakakeia te au mirioni e noo ra i reira, i te maata anga o te taime kare i kinoia e te au kiteanga e te au tupu anga i vao mai i to ratou ngai nooanga.

Kua akanooia te au vira meangiti i te pae i te au kauvai e raukai te au vai ora tei umuumuia no te au mea tanutanu e te au animara te au llama, te au alpaca, te au vicuña, e te au mamoe. Inara, te vaira tetai vai puapinga tikai te tae ra i roto i te Andes​—te au vai ora i te pae vaerua te aere maira no ko mai ia Iehova, “te tumu o te vai ora.” (Ieremia 2:13) Te taangaanga ra te Atua i tona Au Kite kia tauturu i te au tangata i roto i te au ngai tei akanooia ki runga i te au mania teitei o te Andes kia rauka te kite tika tikai no runga iaia e tana au akakoroanga.​—Isaia 12:3; Ioane 17:3.

I te mea e e anoano ia no te Atua no “te tangata katoatoa kia ora, e kia rauka te kite i te tuatua-mou,” kua tauta pakari teia au orometua i te atoro atu i te ngai tangata ngata i te aravei ma te tuatua ora mei te Pipiria. (1 Timoteo 2:4) E mea meitaki ua e te ngateitei oki teia tuatua akanooia ki runga i te Pipiria. Kua akamatara mai te reira i te au tangata tuatua tika mei te au tu mataku tau kore, te au peu, e te au manako tei akariro ia ratou kia mataku i tei mate ra, te au vaerua kino ra, e te mana ririnui natura. Tei maata atu, te oronga nei teia tuatua i te manakonakoanga kaka kia ratou no tetai oraanga ope kore ki runga i tetai enua parataito.

Raveanga i te Tauta Anga

Kua anoanoia te aronga tutu aere i te Patireia te atoro ra i teia ngai takake kia rave i te au akatikatika anga e manganui. E raukai i te akakeu i te au ngakau o te au tangata, kua anoanoia te aronga apiipii Pipiria kia kite i nga reo i reira te Quechua me kare te Aymara.

Te aere anga ki te au vira i te Andes kare ia i te mea ngoie. Kare e au mataara rerue i taua ngai ra. Ka tupu te kino i te aere anga ki reira e ka kino pakari te reva e te enua katoa. Akapeea, i reira, te Au Kite i te atoro anga i te au tangata i te apai anga i te tuatua o te Patireia kia ratou?

Kua akono atu te aronga tutu aere mataku kore i te tuatua meitaki i taua akaaoanga e kua ariu mai na roto i te tu mei to te peroveta ko Isaia: “I na, teia au; ko au taau e tono.” (Isaia 6:8) Kua taangaanga ratou e toru nga toroka tei akariroia ei are kia teretere ki te au ngai i te apatokerau, i rotopu, e te apatonga. Kua akapapaia ma te au pia Pipiria e manganui e te au puka Pipiria, kua ruru te au painia maroiroi, me kare te au orometua tamou, i te au ua tuatua mou Pipiria ki te au tangata oaoa, akono aroa, e te tuatua tika e noo ra i taua ngai ra.

E kino tikai tetai au mataara mingi o te maunga. Kia teretere meitaki na runga i etai o teia, kua anoanoia te au toroka e kia akaoro ma te aerenga ipa mei tetai tua ki tetai. I roto i te akaoro akapera anga, kua akara atu tetai mitinari e noo ra i muri i te pati ki vao i te maramarama e kua kite atu i tetai o te uira e tei te tapa tikai o te mataara e maata atu i te 190 mita te tariva! Kua topiri aia i tona nga mata e akatika akaou ua atu te pati.

E kino tikai tetai au mataara e te oiti tikai. Koi aere ei na runga i taua ngai kinokino, te aere ra tetai o te toroka tei akariroia ei are ki raro i tetai mataara oiti i te aravei anga atu i tetai toroka e aere maira ki runga. Kua oparaia atu te toroka tei akariroia ei are ki tetai ngai oiti kia rauka i nga mea ra i te pati i tetai e tetai.

Noatu rai, kua riro ei mea meitaki te au tupu anga o taua tauta anga pakari. Ka inangaro ainei koe i te kite maata atu no runga i taua au tauta anga?

“Tamauuanga” i te Kauvai Titicaca

Te vaira i roto i tetai ngai koropiniia o te au Maunga Andes e 3,800 mita i te teitei i te tai, ko te Kauvai Titicaca tetai punavai oonu roa e te atea roa atu i te ao. Te au maunga kiia e te kiona, ko etai ia ratou e tere atu i te 6,400 mita te teitei, ko ratou te tumu no te maata o te au kauvai e 25 te akaki ra ia Titicaca. No te teitei roa, e anu tikai te reva, e ko te aronga kare i matau i taua ngai kua tuku au ua ki te au maki.

I etai tuatau i topa ra, kua teretere atu tetai pupu painia tei tuatua i te reo Quechua e te  Aymara ki te au airani Amantani e te Taquile i runga i te Kauvai Titicaca. Kua apai atu ratou i tetai teata ripene akaariari te ingoa “Akara Meitaki Anga i te au Akonoanga,” e akara anga tika tikai i te tu pikikaa o Kerititome. Kua ariki meitaki uaia teia. Kua ariki ua tetai tangata i te au taeake e kua oronga i tetai pia maatamaata i roto i tona are te ngai ka noo ratou e ka apii i te Pipiria.

Kua tae atu e 100 tangata ki te uipaanga mua tei raveia i Amantani; i te uipaanga i Taquile kua tae atu e 140 i reira. Kua orongaia te akaariari anga i roto i te reo Quechua. Kua tuatua nga tokorua tei noo ana ki runga i te enua maata e: “Kua tae te tuatau no kotou e te Au Kite o Iehova kia akamaara mai ia matou. Kua pure ana matou no kotou kia aere mai.”

I te pae mai i teia nga airani maatamaata e rua; kua oronga katoaia te tuatua meitaki ki etai au airani e “papanu” ra penei e 40 i runga i te Kauvai Titicaca. Te au airani papanu? Ae, kua maaniia teia ma te au totora, e au raupo te tupu ra i roto i etai ngai kare i oonu roa o te kauvai. Kua maranga mai te au totora mei te vai e kua akamata i te totoa aere. Kia maani i tetai airani, kua amingi te aronga i reira i te au raupo, tei akaia i roto i te kauvai, e kua iriiri i te reira kia maani i tetai ngai papaanga. Kua paraiia i reira te vari ki runga i te papaanga e kua akaketaketaia ma tetai au raupo tei tipuia e tei kapitiia atu. Te noo ra te au tangata ki roto i te au are raupo i runga ra.

Kua rauka mai i te Au Kite o Iehova tetai poti no te tutu aerenga ki te au tangata i runga i te au airani o te Kauvai Titicaca. Ka rauka i te poti i te apai e 16 tangata. I muri mai i te tutau anga i te pae i te au airani papanu, kua aaere te Au Kite mei tetai ngai nooanga ki tetai ra. Te karanga ra ratou e e kite ana ratou i te neke anga marie i runga ra. Kare teia i te ngai tau no te aronga makiia no te papanu anga!

No te katoa anga o te aronga tuatua Aymara, te noo ra ratou i roto i te au ngai me kare te au vira i te pae tai e ki runga i te au enua vaitata i te pae i te roto. Ka atoro uaia teia ngai na runga i te poti kare na te enua. I te katoa anga, te tamanakoia ra e vaitata ki te 400,000 tangata e noo ra i taua ngai te aere ra te au poti ma te tuatua o te Patireia ki reira. Ka piti te au poti no tetai tuatau ka aere mai.

Akamerengoanga i te Kaki Anga i te Pae Vaerua

E noo ana a Flavio ki roto i te vira o Santa Lucía, vaitata ia Juliaca, i te Andes. I roto i tana Ekaretia Evangeria, kua apiiia aia i te apii anga ai era. No te au mataiti roa kua noo mataku ua aia no taua utunga mutu kore o te ai vera. Kua umere putuputu ana aia e akapeea tetai Atua aroa i te tamamae mutu kore anga i te au tangata i roto i te ai. I te atoro anga a Tito i taua vira, e orometua tamou o te Au Kite o Iehova, kua aravei atu aia ia Flavio.

Ko tetai o te au uianga mua ta Flavio i ui atu, “Te apii ra ainei taau akonoanga e te tamamaeia ra te tangata ki roto i te ai era?” Kua pau atu a Tito e mea tau kore taua manako ki Tei Anga ra e te apai maira i te kino ki runga i te ingoa o Iehova, te Atua aroa. Te taangaanga anga i ta Flavio Pipiria, kua akaari atu a Tito kiaia e ko tei mate ra kare ana apinga e kite e te tatari ra ratou i tetai tuakaou anga i te enua nei i raro ake i te Patireia o te Atua. (Koheleta 9:5; Ioane 5:​28, 29) E mea umere tikai teia kia Flavio. Kua ariki viviki atura aia i tetai apii Pipiria e kare i roa ana kua riro mai ei Kerititiano papetitoia.

Tetai Vira Ariki Ua

Ka akamanako ana mei teaa te rekareka anga i te apai atu i te au Tuatua Tapu ki te aronga noo i roto i te vira kare rava i kite ana i tetai kopi o te Pipiria me kare kia tutu aere i roto i te au vira kare rava te tangata i rongo ana i te Au Kite o Iehova me kare i te tuatua meitaki ta ratou e tutu aere ra! Ko teia te tupu anga ki nga tuaine painia e toru​—ko Rosa, Alicia, e Cecilia​—tei tutu aere i roto i nga vira o Izcuchaca e Conayca, ka kitea i tetai ngai teitei e maata atu i te 3,600 mita i rotopu ia Peru.

I te tae anga ki te vira mua, kare o ratou ngai noo anga. Kua tuatua ratou ki te akaaere akava i reira, te akamaramaanga i to ratou akakoroanga  no te atoro anga. Tei tupu? Kua akatika aia i ratou kia noo no tetai po i roto i te are akava. I tera mai ra, kua rauka i te au painia i te kimi atu i tetai ngai nooanga tamou tei riro mai ei ngai maata no ta ratou au angaanga.

Kare i roa kua tae te tuatau o te Akamaara Anga i te matenga o Karaiti. Kua atoro atu te au painia i te au kainga pouroa i roto i te vira o Izcuchaca, kua akaruke i te au Pipiria e manganui, e kua akamata i tetai au apii Pipiria e manganui. I mua ake i te Akamaara Anga, kua tuku atu ratou i te au pati anga no teia tupuanga, te akamaramaanga i te akakoroanga no te akamaara anga e te aiteanga o te au oroa ka taangaangaia i taua tuatau akamaara anga. Kua patiia tetai au taeake kia tauturu i taua atianga, e kua oronga tetai ia ratou i te ako anga. Mei teaa te rekareka i te kite atu e 50 tangata mei taua vira meangiti tei tae atu ki taua atianga takake ra! No te taime mua, kua marama ratou e eaa tikai te aite anga o te Kaikai Anga Aiai a te Atu. Pera katoa, mei teaa te apinganui kia ratou e kua rauka te Tuatua a te Atua i roto i to ratou nga rima!

Akamataraia Mai Mei te Au Apainga Teiaa

Te apaianga atu i te vai oraora tuatua mou Pipiria ki te aronga opuia e te akonoanga pikikaa e mea rekareka anga. Kua riro ana a Pisac ei punanga no te Patireia Inca taito ra. Kua apiiia te maata anga o te au tangata e noo ra i reira i teia tuatau ma te apiianga ai era kare i roto i te tuatua tapu. Kua akakite to ratou au orometua kia ratou e ka tae ratou ki te rangi na roto ua i te pati anga akatenga a te orometua.

Ma te marama ua, te kaki ra taua aronga i te au vai oraora tuatua mou Pipiria. Koi tutu aere ei mei tetai ngutupa ki tetai ngutupa, kua rauka ia Santiago, e orometua tamou o te Au Kite o Iehova, tetai tuatau no te akamarama ki tetai tangata e kua akakoroia te aronga tuatua tika kia noo ki runga i te enua parataito. (Salamo 37:11) Kua akaari atu a Santiago mei te Pipiria e ka akatuia te aronga mate e ka ikuikuia te au tangata ravarai na roto i te au mataara apa kore a Iehova ma te manakonakoanga o te ora mutu kore. (Isaia 11:9) Tae mai ki taua taime, e tangata akono Katorika taua tangata ra, kua tamata ana i te raveanga purepure, e kua tuku au ki te inu anga maata. I teianei kua rauka iaia tetai manakonakoanga akanooia ki runga i te Pipiria e tetai akakoroanga i te ora anga​—kia noo ki roto i tetai Parataito. Kua tutungi aia i tana au apinga purepure pouroa e kua akaruke i te inu anga maata. Kua akaputu mai aia i tona ngutuare tangata e kua ariki i tetai apii Pipiria. Kare i roa ana, kua akatapu te katoatoa i roto i te ngutuare tangata ia ratou uaorai ki te Atua ko Iehova e kua papetitoia.

Arikiia te Tu Akono Aroa

E aronga akono aroa te au tangata i te maunga. Noatu e are tau ua to ratou e kare e rava te au mea meitaki na te au tangata, kua oronga ratou ki te manuiri i tei rauka ia ratou. I mua ake ka apii ei i te turanga teitei a te Pipiria, ka oronga tetai tangata akono ki tetai manuiri te au rau coca kia ngaungau koi pukapuka ei ratou. Inara i te riro anga mai ei Kite, ka oronga aia i tetai tipunu tuka, e aiteite te puapinga i roto i taua ngai akatakakeia.

Kua patiia tetai mitinari e kia aru atu i tetai taeake ki tetai atoro akaou anga. I muri ake i te kake pakari anga na runga i tetai ara maunga teitei, kua pokarakara raua i to raua nga rima kia akakite i to raua tae anga ki te tangata i reira. Kua patiia atu raua ki roto i te are tauu rau, te piko anga e raukai i te tomo atu ki roto i taua are akaaka te ngai tomo anga. Kua taaki matakite raua takapini i te ngai rotopu o te taua repo, i reira kua keri tetai metua vaine i tetai vaarua, kua tuku atu i te kakau moe, e kua tuku i te pepe ki reira. Kare i rauka no te eke ki vao, kua merengo ua teia pepe i te noo mataora ua koi pukapuka ei te aronga mamaata. I muri ake i te oti anga ta ratou uriuri anga oraora no runga i te au akameitakianga o te Patireia, kua rave mai te vaine i tetai pakete teitei o te vai inu i reira. Kare i roa ana te aere atura nga taeake ki raro i te maunga no tetai atu au atoro anga.

Tetai Kokoti Anga Maata Ua

I teianei i roto i teia ngai, te vaira e vaitata i te anere au pupu takake e tere atu i te tauatini tangata e apii ra i te Pipiria ma te Au Kite o Iehova. Te tukunaia ra te aronga i karatuati mai mei te Apii Terenianga Orometua i Lima kia akariro i taua au pupu ei au putuputuanga. Kua kitea e te au tangata ngakau tika tei opuia e te akonoanga pikikaa e te au angaanga purepure no tetai tuatau roa te rangatira anga na roto i te tuatua meitaki o te Patireia! (Ioane 8:32) Te akamerengoia nei to ratou kaki anga i te au vai tuatua mou.

[Tutu i te kapi 10]

Akakiteanga i runga i te au airani “papanu” o te Kauvai Titicaca