Neke ki te tumu manako rikiriki

Neke ki te ngai o te au tumu tuatua

Kua Apii a Iehova ia Maua i te Akakoromaki e te Tu Aruaru

Kua Apii a Iehova ia Maua i te Akakoromaki e te Tu Aruaru

Tua Oraanga

Kua Apii a Iehova ia Maua i te Akakoromaki e te Tu Aruaru

AKAKITEIA E ARISTOTELIS APOSTOLIDIS

I raro i te puku maunga o te au Maunga Caucasus i apatokerau te vaira a Pyatigorsk, ko tetai oire rongonui o Rutia no tona au punavai minera e te au reva maru. Kua anauia au i konei ki te nga tangata Ereni oro kimi ora i te 1929. E tai ngauru mataiti i muri mai, i muri ake i te au tamanamanata anga tamaki, te tamataku anga, e te tamaanga eteniki ravenga Stalin, kua riro mai matou ei aronga oro kimi ora akaou, i te mea e kua maroia matou kia neke ki Ereni.

I MURI mai kua neke atu matou ki Piraiévs, i Ereni, te tuatua “aronga oro kimi ora” kua rauka tetai aiteanga ou kia matou. Mei te aronga tuitarere rai to matou manako. Noatu rai e kua tapaia to maua ingoa ko toku tuakana ki te ingoa o tetai nga tangata apii Ereni, ko Socrates e Aristotle, e takitai ua ake taime ka akarongo maua i taua au ingoa i te taangaanga angaia. Kua kapiki te katoatoa ia maua te nga Rutia meangitika.

I muri poto ua ake i te akamata anga te Tamaki II o te Ao, kua mate toku mama akaperepere. Koia to rotopu i to matou kainga, e mamae tikai te ngere anga. I te mea e kua maki aia no tetai tuatau, kua apii mai aia iaku kia rave i te au angaanga e manganui o te kainga. E puapinga tikai teia terenianga i roto i te oraanga i muri mai.

Tamaki e te Rangatira

Te tamaki, te tomo anga Nazi, e te pauraanga putuputu a te au Arai i te au ra pouroa i te akara anga te maani ra e ko te openga ia. E maata tikai te putaua, te onge, e te mate. Mei te 11 mataiti, kua angaanga pakari tikai au i te pae i toku papa e raukai i te tauturu ia matou tokotoru ra. Kua arairaiia taku apii anga no te kore e kite roa ana i te reo Ereni, pera katoa oki no te tamaki e to muri ake.

Kua ope te tomo anga te Tiamani ia Ereni i roto ia Okotopa 1944. I muri poto mai, kua aravei au i te Au Kite o Iehova. I roto i te taitaia e te tu mii o te au tuatau, kua arapakiia toku ngakau no te manakonako anga Pipiria o tetai tuatua marama i mua ra i raro ake i te Patireia o te Atua. (Salamo 37:29) Kua riro te totou a te Atua no te oraanga ope kore i raro ake i te au turanga ponuiaau i runga i te enua nei ei vairakau no toku au mamae anga. (Isaia 9:7) I te 1946 kua papetitoia maua ko toku papa, i te akatutuanga i to maua akatapu anga kia Iehova.

I tera mai mataiti, tei iaku te rekareka i te raukaanga taku tuku anga angaanga mua ei tavini akakitekiteanga (tei kapikiia i muri mai ko te tavini makatini) i roto i te rua o te putuputuanga tei akanooia i Piraiévs. Kua tae atu ta matou ngai angaanga mei Piraiévs ki Eleusis, e 50 kiro mita te mamao. I taua taime, e manganui te au Kerititiano tei akatainuia e te vaerua te tavini ra i roto i te putuputuanga. Tei iaku te akameitaki anga i te angaanga anga ma ratou e te apii angaia mai e ratou. Kua rekareka au i te taokotai anga kia ratou no te mea e au kiteanga ope kore to ratou i te akakite anga no runga i te tauta maroiroi anga te umuumuia ra kia rave i te angaanga tutuanga. Mei to ratou au aerenga o te oraanga, kua taka meitaki e kia tavini tiratiratu ia Iehova, te umuumu maataia ra te akakoromaki e te tu aruaru. (Angaanga 14:22) Mei teaa toku mataora e kua tere atu i te 50 putuputuanga o te Au Kite o Iehova i teia ngai i teia tuatau nei!

Tetai Akaaoanga Kare i Tapapaia

I tetai tuatau i muri mai, kua aravei au ia Eleni, ko tetai Kerititiano vaine mapu maroiroi e te manea i roto i te oire o Patras. Kua tapao maua i te ope o te 1952. Inara, i tetai au marama i muri mai, kua tuia a Eleni i te maki kino. Kua kiteaia mai e te au taote e tuma tona i roto i te roro, e te kino ua atura tona turanga. Kua rave vivikiia kia vai ia aia. I muri ake i te tauta maata anga, kua kiteaia mai e maua tetai taote i Atene​—noatu te au ravenga kare e tau ana i taua tuatau ra​—kua puareinga i te akatika ki to maua au irinaki anga no te akonoanga e te rave anga i te vai anga ma te kore e toto. (Levitiku 17:​10-14; Angaanga 15:​28, 29) Aru mai te vai anga, kua akara matakite mai te au taote no runga i te au manakonako anga o taku vaine tapao, kare i kore ana e peneiake ka tupu akaou mai.

Eaa taku ka rave i roto i teianei turanga? I te manako anga i te au turanga taui ra, ka akaope ainei au i te tapao anga e kia akarangatiraia mai au? Kare! Ma taku vaine tapao, kua maani au i tetai taputou, e kua inangaro au i taku koia ei koia. (Mataio 5:37) Kare rava au i akatika iaku uaorai kia manako akapera. I raro ake i te utuutu anga a tona tuakana, kua angari mai a Eleni, e kua akaipoipo maua i roto ia Titema 1954.

E toru mataiti i muri mai, kua maki akaou a Eleni, e kua rave akaou taua taote ra i te vai. I teia taime kua angaanga aia i roto roa i te roro e raukai i te akaatea takiri i te tuma. Tei tupu, kua ngoruia taku vaine, e tona ngai no te akaaere anga tuatua kua kino tikai. I teianei kua tupu mai tetai au akaaoanga ngata ou tikai kia maua. Kua riro mai te angaanga ngoie ei arairai anga maata no taku vaine akaperepere. Tona turanga kinokino te anoanoia ra te au taui anga maata i roto i ta maua angaanga i te au ra katoa. I runga rava, kua anoanoia te akakoromaki anga maata e te tu aruaru.

I teia taime nei kua puapingaia te terenianga tei rauka iaku mei toku mama. I te au popongi, kua akapapa katoatoa au i te au apinga no te kai, e na Eleni e tunu. E putuputu te taime ka pati atu maua i tetai au manuiri, kapitianga mai te au orometua tamou, te au tangata ta maua i apii ana i te Pipiria, e te au taeake Kerititiano anoano ra i roto i te putuputuanga. Kua ariki katoatoa ratou e ko teia au kai e reka tikai! Kua rave taokotai katoa maua ko Eleni i tetai au angaanga i roto i te are, kia ma e kia manea to maua kainga. Kua aere ua atu teia turanga maata tikai e 30 mataiti.

E Maroiroi Noatu te Tu Makimaki

E akakeuanga tikai kiaku e kia etai ke i te kite anga e kare tetai apinga e akameangiti mai i te aroa o taku vaine no Iehova e tona maroiroi no tana angaanga. Kare i roa ana, e ma te tauta anga putuputu, kua rauka ia Eleni i te akakite iaia uaorai ma tetai manga tuatua. Kua reka aia i te aravei i te au tangata i runga i te mataara ma te au tuatua meitaki o te Pipiria. Me aere au ki tetai au tere pitiniti, kua aru mai aia iaku e kua paka i te motoka i te pae i tetai mataara te aere putuputuia ra. Kua eeu aia i te maramarama e kua pati atu i te aronga te aere ra na te pae kia apai i tetai au kopi o Te Punanga Tiaki e te Awake! I tetai atianga, kua oronga aia e 80 kopi i roto i te rua ora. Kare i roa ana kua oronga pouroa aia i te au makatini taito te vaira i roto i te putuputuanga. E putuputu katoa ana a Eleni i roto i tetai atu au tu o te tutuanga.

I te au tuatau katoa te maki ra taku vaine, tei te pae aia iaku i te au uipaanga. Kare rava aia i topa ana i tetai uruoaanga me kare i tetai akaputuputu anga, noatu e kua aere atu maua ki tetai ngai ke no te takinokino anga i te Au Kite o Iehova i Ereni. Noatu tona au kotinga anga, kua aere mataora atu aia ki te au uruoaanga i Austria, Tiamani, Kupero, e etai au enua. Kare roa a Eleni i koumuumu ana me kare i maro ana, noatu e kua riro te maata o taku au apainga i roto i ta Iehova angaanga i tetai taime kia tamanamanata i te au apinga ra nona.

Ko au ra, kua oronga mai teia turanga i tetai apii anga roa i roto i te akakoromaki e te tu aruaru. Kua kite au i to Iehova rima tauturu i te au tuatau e manganui. Kua maani te au taeake e te au tuaine i te au atinga tika tikai e raukai i te tauturu ia maua i roto i tetai au mataara te ka rauka, e kua turu meitaki mai te au taote ia maua. I taua au mataiti ngata, kare roa maua i ngere ana i te au anoano o te oraanga, noatu rai e kare i rauka iaku tetai angaanga tamou no to maua turanga ngata. E tuku uaia ana te angaanga e te au anoano o Iehova na mua.​—Mataio 6:33.

E manganui tei ui mai e na teaa i akamaroiroi ia maua i taua au tuatau ngata. I toku akara anga ki muri, kua kite au e na te apii anga i te Pipiria, te pure ngakau tae anga ki te Atua, te aere putuputu anga ki te au uipaanga Kerititiano, e te piri maroiroi anga i roto i te angaanga tutuanga i akaketaketa i to maua akakoromaki e te tu aruaru. Kua akamaara ua maira te au tuatua akamaroiroi o Salamo 37:​3-5 ia maua: “E irinaki kia Iehova, ka rave ei i te meitaki; . . . Kia mataora oki koe ia Iehova . . . E uri atu i to aerenga ki runga ia Iehova, e irinaki iaia, e nana e akatupu i te reira.” Ko tetai irava tei puapinga tikai kia maua ko Salamo 55:22: “E tuku koe i taau apainga kia Iehova ra, e nana koe e tauturu mai.” Mei tetai tamaiti ma te irinaki katoa anga ki tona metua ra, kare tatou e pei ua i ta tatou au apainga ki runga ia Iehova mari ra ka akaruke katoa atu ia ratou kiaia.​—Iakobo 1:6.

Ia Aperira 12, i te 1987, koi tutu aere ra taku vaine i mua i to maua kainga, kua rutu mai tetai ngutupa auri teiaa i muri mai iaia, i te peianga iaia ki runga i te mataara i te pae mai, kua akakino pakari tikai iaia. Tei tupu, kua vaioia aia i roto i tetai koma e toru mataiti i aru mai. Kua mate aia i te akamata anga o te 1990.

Tavinianga ia Iehova i tei Rauka Meitaki Iaku

I te 1960, kua ikiia au kia tavini ei tavini putuputuanga i roto ia Nikaia, Piraiévs. Mei reira mai, kua rauka iaku te akameitaki anga maata i te tavinianga i roto i tetai au putuputuanga i roto ia Piraiévs. Noatu rai e kare aku uaorai tamariki, kua rauka iaku te rekareka i te tauturuanga i te au tamariki e manganui ra i te pae vaerua kia vai tiratiratu i roto i te tuatua mou. Ko tetai ia ratou te tavini ra i teianei ei aronga pakari, ei au tavini orometua, ei au orometua painia, e ei au mema no te pamiri Betela.

I muri ake i te oki akaou anga te temokaratiki ki Ereni i te 1975, kua rauka i te Au Kite o Iehova i te rave i ta ratou au uruoaanga ma te rangatira, kare e pipini akaou i roto i te au vaorakau. Te kiteanga tei rauka ia matou i te akapapa anga i te au uruoaanga i tetai ngai ke kua puapinga tikai ia i teianei. No reira, tei iaku te rekareka e te taoonga i te tavinianga i runga i te au kumiti uruoaanga tukeke no te au mataiti e manganui.

No reira, i te 1979, kua raveia tetai parani kia patu i te Are Uipaanga mua i Ereni, i vao ake ia Atene. Kua tukunaia au kia tauturu i te akapapa e te apai i teia angaanga patu anga maata. Teia angaanga te anoano maata katoaia ra te akakoromaki e te tu aruaru. Te angaanga anga e toru mataiti ma te au taeake e te tuaine oronga uaorai e anere ua atu kua akatupu i tetai piri anga ketaketa o te aroa e te taokotai anga i rotopu ia matou. Kua tataia te au manako anga no teia angaanga nei ki runga i toku ngakau.

Akamerengoanga i te Au Anoano Pae Vaerua o te Au Mouauri

I tetai au mataiti i muri mai, kua akatueraia mai tetai ngutupa ou. I te pae mai i te ngai o taku putuputuanga, i Korydallos ra, ko tetai o te au are auri mamaata i Ereni. Mei ia Aperira 1991, kua ikiia au kia atoro i teia are auri i te au epetoma ei orometua o te Au Kite o Iehova. I reira kua akatikaia au kia rave i te au apii Pipiria e te au uipaanga Kerititiano ma te au mouauri tei inangaro maira. E manganui ia ratou kua maani i te au taui anga maata, i te akapapuanga i te mana maata o te Tuatua a te Atua. (Ebera 4:12) Kua umere tikai te aronga angaanga o te are auri e etai au mouauri. Ko tetai o te aronga mouauri taku i apii ana i te Pipiria kua tukunaia ki vao e i teianei e au papuritia o te tuatua meitaki.

No tetai tuatau kua apii au e toru aronga tei rave i te apinga akakona kino tikai. Ia ratou e tere ra i te pae vaerua, kua aere mai ratou ki te apii Pipiria e kua varuia te uru vaa, kua peru meitakiia to ratou rouru, e te aaoanga i te pona ma te neketai i rotopu tikai ia Aukute​—ko tetai marama vera tikai i Ereni! Kua oro mai te akaaere o te are auri, te tiaki maata, e etai aronga angaanga mei to ratou au opati i te akara i teia mea umere nei. Kare roa ratou i irinaki ana i ta ratou i kite!

Ko tetai kite anga akamaroiroi ra kua raveia i roto i te tuanga are auri o te au vaine. Kua akamataia tetai apii Pipiria ki tetai vaine te akapou ra i te utunga oraanga no te ta tangata. Kua kiteaia aia no te au ravenga meameaau. Inara, kare i roa ana kua apai mai te tuatua mou Pipiria tana e apii ra i taua au taui anga kiteaia e e manganui tei tuatua e mei tetai riona rai aia i te tauianga ki roto i tetai punua mamoe! (Isaia 11:​6, 7) Kua rauka viviki mai iaia te ngateitei e te irinaki anga o te akaaere o te are auri. Kua mataora au i te kite anga iaia e tere meitaki ra i te pae vaerua e te tae anga ki te tuatau no te akatapuanga iaia uaorai kia Iehova.

Tauturuanga i te Aronga Maki e te Aronga Ruaine

Te kiteanga i te tamaki anga roa o taku vaine ra no te maki kua manako maata atu au i te au anoano o te aronga maki e te aronga ruaine i rotopu ia tatou. I te au taime katoatoa ka akakite mai ta tatou au puka i te au atikara te akamaroiroi maira ia tatou kia itae atu e te oronga atu i te tauturu aroa ki taua au tangata tataki tai ra, kua akakeuia toku manako. Kua akaperepere au e kua koi i taua au atikara ra. I muri ake i te au mataiti i topa, kua akaputu au i tetai puka e tere atu i te anere ua atu au kapi​—akamataanga ma te atikara “Akamanako Anga i te Aronga Ruaine e te Aronga Makiia,” i roto ia Tiurai 15, 1962, te itiu o The Watchtower. Kua akaari te manganui o teia au itiu e meitaki no te putuputuanga tataki tai kia oronga i te tauturu anga tei akapapaia ki te aronga maki e te aronga ruaine.​—1 Ioane 3:​17, 18.

Kua akanoo te aronga pakari i tetai pupu o te au taeake e te au tuaine tei oronga mai ia ratou uaorai i te akono i te au anoano o te aronga maki e te aronga ruaine i roto i to matou putuputuanga. Kua akanoo matou i te aronga tauturu ki roto i te au pupu tukeke​—mei te aronga te ka rauka i te tauturu i te ao, ko tetai penei ka rauka i te tauturu i te po, te aronga penei ka rauka i te oronga mai i te apinga akaoro, e te aronga ka rauka i te oronga mai e 24 ora i tetai tuatau. Ko teia aronga openga ra kua riro mai ei aronga tei papa ua i te tauturu.

Te au tupu anga o taua au tauta anga e akamaroiroianga ia. Ei akatauanga, ko tetai tuaine maki te noo ra koia anake ra kua kitea mai i runga i te taua kua matapoiriia i te tuatau e raveia ra tetai atoro anga kiaia i taua ra ra. Kua akakite atura matou ki tetai tuaine te noo ra i te pae mai e e motoka oki tona. Kua apai atu aia i te tuaine maki ki te are maki vaitata ua mai kare i roa ana​—e tai ngauru ua miniti! Kua akakite mai te au taote e na teia i akaora mai iaia.

Te tu akameitaki te akaariia ra ki te au mema o te pupu e te aronga maki e te aronga ruaine e merengoanga tikai ia. Te raukaanga te manakonako anga no te noo anga ma teia au taeake e te au tuaine i roto i te ao ou o te Atua i raro ake i tetai au turanga tukeke ra e pumaana anga ia. E te kiteanga e kua tauturuia ratou kia akakoromaki no te turu anga tei rauka mai ia ratou i te tuatau o to ratou au mamaeanga ko tetai ia tutaki anga.

Kua Apai Mai te Tu Aruaru i te Au Tutaki Anga

Te tavini nei au ei tangata pakari i roto i tetai o te au putuputuanga o Piraiévs. Noatu te ruaine anga e te au manamanata i te pae oraanga, te mataora nei au e te rauka ra rai iaku i te piri maoraora atu i roto i te au angaanga a te putuputuanga.

I te au mataiti, te au turanga manamanata, te au akaaoanga ngata, e te au tupu anga kare i kiteaia te kapikiia ra tetai ravenga tamou ngaueue kore maata tikai e te tu aruaru. Inara, te oronga ua maira rai a Iehova kiaku i te maroiroi tei anoanoia ra kia autu i teia au manamanata. I te au taime ravarai, kua kite au i te tuatua mou o te au tuatua a te tata taramo: “Iaku i karanga ra, Te paeke nei toku vaevae, kua turu mai to takinga-meitaki iaku, e Iehova. I rotopu i toku nei manako mirimiri-ngata i roto iaku nei, na to akapumaana e akarekareka mai i toku vaerua.”​—Salamo 94:​18, 19.

[Tutu i te kapi 25]

Ma taku vaine, ko Eleni, i muri ake i te rua o tona vai anga, i te 1957

[Tutu i te kapi 26]

I tetai uruoaanga i Nuremberg, i Tiamani, i te 1969

[Tutu i te kapi 28]

Te pupu taeake e te au tuaine tei tauturu i te aronga maki e te aronga ruaine