Mei Teaa te Puapinga o te Tu Ma Tikai?

E TUKE tuke te aiteanga o te tu ma tikai ki te au tangata tuke tuke. Ei akatauanga, me akakiteia atu tetai tamaiti meangiti e tona mama kia tama i tona nga rima e te paparinga, penei ka manako aia e ko te tukuanga i tona nga rima i raro ake i te paipa tae e te tamauuanga i tona nga ngutu te rava ua ra. Inara kua kite meitaki atu a Mama. Kua taki akaou atu aia iaia ki te ngai pai e kua uki i tona nga rima e te paparinga ma te pua e te vai​—noatu tana au patoi maata ra!

E tika, kare e aiteite ana te au turanga o te tu ma tikai i te ao katoa, e kua maata mai te au tangata ma te au manako tuketuke no te tu ma tikai. I te au tuatau i topa, kua tauturu tetai aua apii akaaere meitakiia e te ma i roto i te au enua e manganui i te au tamariki apii kia akono i te au tu meitaki o te tu ma tikai. I teia tuatau, kua ki etai au aua apii i te teita e te au apinga repo e kua riro mei te ngai akaputu anga teita kare ei ngai kangakanga me kore akamatutu anga. Akapeea te pia apii? Kua akakite mai a Darren, e tangata tama i tetai aua apii teitei i Autireria, e: “I teianei te kite katoa atu nei matou i te repo i roto i te pia apii.” Kua manako etai au tamariki i te ikuiku anga “E koi i te reira” me kore “E tama i te reira” te aiteanga te akautungaia ra ratou. Te manamanata koia oki te taangaanga ra etai au puapii i te tamaanga ei tumu no te akautunga anga.

I tetai tua, kare te aronga mamaata i te akaraanga meitaki no te tu ma tikai, i roto i te oraanga i te au ra me kore i roto i te ao pitiniti. Ei akaraanga, e manganui te au ngai papuriki kua akaruke uaia ma te viivii e te tau kore i te akara atu. Te akataero ra etai au ngai angaanga i te reva. Inara, te akatupuia ra te akataero anga, kare e na te au ngai angaanga puapinga kore e te au pitiniti, mari ra na te au tangata. Koi riro ei te noinoi ei tumu maata no te manamanata o te akataero anga i te ao katoa e tona au tupu anga kino, ko tetai tuanga o te manamanata koia oki ko te tupu anga o te au tu viivii o tetai. Kua turu tetai tangata tianara akaaere o te Commonwealth of Australia i teia tuatua taopenga i te na ko anga aia: “Pouroa te au maro anga no te tu oraanga meitaki o te papuriki te iri ra te reira ki runga i te tane okotai, te vaine okotai, e te tamaiti okotai.”

Noatu rai, te manako ra etai e e iki anga ua na tetai te tu ma tikai e kare e tau ei manata no tetai ke. E tika ainei te reira?

E puapinga tikai te tu ma tikai me no ta tatou kai​—me ka okoia te reira i te makete, ka kai i te reira i te ngai kaikai anga, me kare te kaikai anga i te kainga o tetai oa. Te  tapapaia ra te turanga teitei o te tu ma tikai no te aronga te raverave ra me kore te oronga maira i te kai ta tatou e kai ra. Ka riro nga rima repo​—no ratou me no tatou​—ei tumu no te au maki e manganui. Akapeea te au are maki​—o te au ngai ravarai, te ngai te tapapa ra tatou e kia ma tikai? Kua ripoti mai The New England Journal of Medicine i te au rima kare i tamaia i rotopu i te au taote e te au neti penei ka tauturu mai i te akamarama i te tumu i tupu ei te maki tuia ki te aronga maki te pou ra te ngauru pirioni tara i te mataiti no te rapakau i te reira. Ka tika tatou kia tapapa e kare tetai e akakino i to tatou oraanga kopapa ma tona au tu viivii.

E tumu pakari katoa me​—rave akakoro me kore manako kore ua​—tetai tangata i te akataero i to tatou ngai tuku anga vai. Mei teaa te meitaki i te aaere ua i taatai i reira penei ka kite atu tetai tangata i te au patia tei akarukeia e tetai tangata kaki apinga akakona e tetai atu? Penei ko tei puapinga maata atu ko te ui anga: Te raveia ra ainei te tu ma tikai i roto i to tatou uaorai kainga?

Kua ui a Suellen Hoy, i roto i tana puka Chasing Dirt, e: “Te ma tikai ra ainei tatou mei tei matauia i mua ana?” Kua pau mai aia: “Penei kare.” Kua taiku aia i te au tu puapinga i te pae oraanga tei tauiia e ko te tumu maata ia. I te au tangata e akapou meangiti ra i te tuatau i te kainga, te tutaki ra ratou i tetai tangata ke kia rave i te tamaanga na ratou. Tei tupu mai, te akonoanga i tetai reva ma kare ia i te mea puapinga ki tetai. “Kare au e tama ana i te ngai pai anga​—te tama ra au iaku uaorai,” i na tetai tangata ei. “Tera ua me te repo ra toku kainga, te ma ua ra au.”

Inara, e maata atu te tu ma tikai i te akara ua anga ia vao. E kaveinga tau te reira kia akonoia no tetai tu oraanga meitaki. E tu katoa ia o te manako e te ngakau te kapiti maira i to tatou au tu akono e te akamori anga. Ka akara ana tatou akapeea ra teia i pera ei.