Puapinga Anga Mei to Iehova ra Aroa Takinga Meitaki
Puapinga Anga Mei to Iehova ra Aroa Takinga Meitaki
“Ko tei pakari ra, ka kite ratou i te aroa takinga-meitaki o Iehova ra.” —SALAMO 107:43.
1. I na ea te tuatua Epera tei uriia e “aroa takinga-meitaki” i taiku muaiai i roto i te Pipiria, e eaa te au uianga no runga i teia tu ta tatou ka akamanako?
I ETAI 4,000 mataiti kua topa, kua tuatua a Lota te nepeu a Aberahama ra no Iehova: “Kua akamaata koe i toou [“aroa takinga meitaki,” NW].” (Genese 19:19) Ko teia te taime mua i mama mai ei te tuatua “aroa takinga-meitaki” i roto i te Pipiria. A Iakoba, a Naomi, a Davida, e etai atu au tavini o te Atua kua tuatua katoa no teianei tu o Iehova. (Genese 32:10; Ruta 1:8; 2 Samuela 2:6) Ko te tika, te au tuatua “aroa takinga meitaki” e te “au aroa takinga meitaki” kua tataia no etai 250 taime i roto i te New World Translation of the Holy Scriptures. Inara eaa te aroa takinga meitaki o Iehova? Kua akaariia kiaai ma i te tuatau i topa? E ka akapeea tatou i te puapinga angaia mei te reira i teia tuatau?
2. Eaa ra te tuatua Epera tei uriia ra e “aroa takinga-meitaki” i ngatai kia akatakaia, e eaa tetai atu urianga tau no te reira?
2 I roto i te au Tuatua Tapu, ko te “aroa takinga-meitaki” e urianga no tetai tuatua Epera e apinganui tikai te aite anga e kare e tuatua okotai ei akataka mai i tona tu tikai i te maataanga o te au reo ra. No reira, ko te au urianga mei te “aroa,” te “aroa ua,” e te “tiratiratu” kare i akataka tika mai ana i tona tu atea tikai o te aiteanga. Inara, ko te urianga maata atu te maramaia ra te “aroa takinga-meitaki” “kare e mamao ana mei te aiteanga ki katoa o taua tuatua ra,” te akakite maira te Theological Wordbook of the Old Testament. Te New World Translation of the Holy Scriptures—With References kua akakite tau mai i te “aroa tiratiratu” ei tu aiteite atu i te urianga i te tuatua Epera tei uriia ra e “aroa takinga meitaki.”—Exodo 15:13; Salamo 5:7; te tataanga i raro ake.
E Tuke Mei te Aroa e te Tiratiratu
3. Akapeea te aroa takinga meitaki i tuke ei mei te aroa?
3 Te aroa takinga meitaki, me kare te aroa tiratiratu, te piri vaitata ra ki te au tu o te inangaro e te tiratiratu. Inara, te tuke ra te reira mei ia raua i te au tu puapinga ra. E akamanako i akapeea i tuke ei te aroa takinga meitaki e te inangaro. I etai au reo ko te inangaro ka rauka kia kapitiia atu ki etai au apinga e te au manako. Te tuatua ra te Pipiria no tei “inangaro i te wina, e te inu” e te “inangaro i te tuatua pakari.” (Maseli 21:17; 29:3) Inara te piri atura te aroa takinga meitaki ki te au tangata, e kare ki te au manako ua me kare te au apinga ora kore. Ei akatauanga, kua o atu te au tangata i te tuatua ia Exodo 20:6 te karanga ra no Iehova ‘e te [“aroa takinga meitaki,” NW] anga atu i te aronga i inangaro mai, e tausani ua atu.’
4. Eaa te tuke o te aroa takinga meitaki i te tiratiratu?
4 Te tuatua Epera tei uriia ra e “aroa takinga-meitaki” e maata atu te aiteanga i te tuatua “tiratiratu.” I etai au reo, e putuputu te “tiratiratu” i te taikuia no te tu akono a te aronga akaaka ra ki tetai tei teitei ra. Inara mei ta tetai vaine kimikimi i akakite maira, mei ta te Pipiria tu akono, ko te aroa takinga meitaki “te putuputu ra te taiku anga ki te tua tuke o te pirianga: ko tei mana teitei tei tiratiratu ki tei apikepike me kare tei ngere ra.” No reira kua pati te Ariki ko Davida kia Iehova: “Kia kakā mai to mata i to tavini: kia ora oki au i toou ra aroa.” (Salamo 31:16) Ko Iehova, tei mana teitei ra, kua patiia kia akaari i te aroa takinga meitaki, me kare i te aroa tiratiratu ra, ki tei ngere ra, kia Davida. I te mea kare e mana o tei ngere ra ki runga i tei mana teitei ra, ko te aroa takinga meitaki i roto i taua tu ra kua akakite puareingaia, kare na te akaueue anga.
5. (a) Eaa te au tu o to te Atua ra aroa takinga meitaki te akateiteiia ra i roto i tana Tuatua? (e) Eaa te au akakite anga i to Iehova aroa takinga meitaki ta tatou ka akamanako?
5 “Ko tei pakari ra?” ta te tata taramo i ui. “Ka kite ratou i te aroa takinga-meitaki o Iehova ra.” (Salamo 107:43) Ka rauka kia tupu te aroa takinga meitaki o Iehova i te akaora anga e te akatinamou anga. (Salamo 6:4; 119:88, 159) E paruru anga ia e te tumu no te apai mai anga i te matara anga mei te au taitaia. (Salamo 31:16, 21; 40:11; 143:12) No teianei tu, ka rauka te akakore anga i te ara. (Salamo 25:7) Na te akamanako akaouanga i etai au tataanga Tuatua Tapu e te akaraanga i etai atu irava o te Pipiria, ka kite tatou e ko to Iehova aroa takinga meitaki te (1) akakiteia maira na roto i te au angaanga e te (2) kiteaia ra e tona au tavini tiratiratu ra.
Akaora Anga—Ko Tetai Akakite Anga Aroa Takinga Meitaki
6, 7. (a) Akapeea ta Iehova akamaata anga i tona aroa takinga meitaki i to Lota tu? (e) I na ea a Lota i taiku ei i to Iehova aroa takinga meitaki?
6 Penei ake ko te tu meitaki no te tamanako i te maata o to Iehova ra aroa takinga meitaki na te akara matatio anga i te au tataanga Tuatua Tapu te o atura teianei tu. Ia Genese 14:1-16, ka kite tatou ia Lota, te nepeu a Aberahama, i te apaina keangaia e te au nuku enemi ra. Inara kua akaoraia mai a Lota e Aberahama. Kua o akaou atura te oraanga o Lota ki roto i te tu kino i ta Iehova ra iki anga kia akapou i te oire rave kino o Sodoma, te ngai e noo ra a Lota e tona ngutuare tangata.—Genese 18:20-22; 19:12, 13.
7 I mua ua ake i te akapou anga ia Sodoma, kua arataki atura nga angera a Iehova ia Lota e tona ngutuare tangata ki vao i te oire. I taua taime ra, kua tuatua a Lota: “Kua akaperepereia mai to tavini e koe, e kua akamaata koe i toou [“aroa takinga meitaki,” NW] anga mai iaku, ko koe i akaora iaku nei.” (Genese 19:16, 19) Ma teianei au tuatua kua akakite a Lota e kua akaari a Iehova i te aroa takinga meitaki na te akaoraanga iaia. I roto i teianei tu, kua akakiteia mai to te Atua ra aroa takinga meitaki na te akaora anga e te akatinamou anga iaia.—2 Petero 2:7.
To Iehova Aroa Takinga Meitaki e Tana Arataki Anga
8, 9. (a) Eaa te angaanga tei akaueia ki te tavini o Aberahama? (e) Eaa ra te tavini i pure ei no to te Atua aroa takinga meitaki, e eaa tei tupu iaia e pure ra?
8 Ia Genese pene 24, ka tatau tatou no tetai atu akakite anga aroa takinga meitaki tu-Atua, me kare aroa tiratiratu. Te akakite maira te tataanga e kua akaue a Aberahama i tona tavini kia aere ki te enua o to Aberahama ra au kopu tangata kia kimi i tetai vaine na tana tamaiti ko Isaaka. (Au irava 2-4) E ngata taua angaanga ra, inara kua akapapuia atu ki te tavini e na te angera o Iehova e arataki iaia. (Irava 7) I te openga kua tae atu te tavini ra ki tetai punavai i vao ake i “te oire o Nahora” (me i Harana me kare i tetai ngai vaitata mai) i te taime tikai te aere maira te au vaine i te uti vai. (Au irava 10, 11) I tona akara anga i te au vaine e aere vaitata maira, kua kite aia e kua vaitata te atianga no tana angaanga kia akatupuia. Inara ka akapeea e raukai iaia te akataka i te vaine tika ra?
9 I tona kite anga e te umuumu ra aia i te tauturu tu-Atua, kua pure te tavini o Aberahama ra: “E Iehova e, e te Atua no toku pu no Aberahama e, te pure nei au ia koe, e akamanuia mai koe iaku i teianei rā, e takinga-meitaki mai koe i toku pu ia Aberahama.” (Irava 12) Ka akapeea ta Iehova ra akakite anga i tona aroa takinga meitaki? Kua pati atu te tavini ra i tetai akairo taka meitaki e raukai iaia te akataka i te vaine ou ta te Atua i iki ra. (Au irava 13, 14) Kua rave tetai vaine kia tau tikai ki tana i pati atura ia Iehova. Ae, mei te mea atu rai e kua akarongo atu aia i tana pure! (Au irava 15-20) No te umere, kua “va ua ra taua tangata.” Inara, te vaira etai tumu maata te umuumuia ra kia akatakaia. E kopu tangata ainei teia vaine manea no Aberahama? E me kare ainei i akaipoipo ake? No reira kua vai “muteki ua [taua tavini ra], kia kite aia i te manuia anga i tona tere, e te kore anga, ia Iehova ra.”—Au irava 16, 21.
10. Eaa ra te tavini o Aberahama i manako ei e kua akakite a Iehova i te aroa takinga meitaki ki tona pu?
10 I muri poto akera, kua akataka mai taua vaine ou ra iaia uaorai “e tamaine au na Betuela, te tamaiti a Mileka, tana i anau ia Nahora [taeake o Aberahama] ra.” (Genese 11:26; 24:24) I taua atianga ra kua kite te tavini ra e kua pau mai a Iehova i tana pure. No te mareka anga maata, kua tupou aia ki raro e kua na ko atura: “Kia akameitakiiā Iehova te Atua no toku pu no Aberahama, kare akenei aia i tukumoe i tona takinga-meitaki, e tana tuatua-mou i toku pu ra: ko au i te arataa ra, kua arataki mai a Iehova iaku i te ngutuare o te kopu-tangata o toku pu ra.” (Irava 27) Na te orongaanga i te arataki anga, kua akaari te Atua i te aroa takinga meitaki ki te pu o te tavini ra, kia Aberahama.
Kua Apai Mai to te Atua ra Aroa Takinga Meitaki i te Mataraanga e te Paruru Anga
11, 12. (a) I te tuatau o teea au timataanga i kite ei a Iosepha i te aroa takinga meitaki o Iehova? (e) I akapeea to te Atua ra aroa takinga meitaki i te akakite angaia i tei tupu kia Iosepha ra?
11 Aru mai, ka akamanako tatou ia Genese pene 39. Te akakite maira no runga i te utaro a Aberahama ko Iosepha, tei okoia ra ki roto i te tuikaa anga ki Aiphiti. Tera ra, “tei ia Iosepha rā Iehova.” (Au irava 1, 2) Ko te tika oki, noatu rai ko te pu Aiphiti o Iosepha, ko Potiphara kua kite e tei ia Iosepha a Iehova. (Irava 3) Inara, kua aro atura Iosepha i tetai timataanga maata. Kua akaapa pikikaaia aia no te kukumianga ainga i te vaine a Potiphara ra e kua tapekaia. (Au irava 7-20) I te tapeka anga “ki roto i te vaarua” i riro ei kia “mamae tona vaevae i te tapeka, i roto oki aia i te auri.”—Genese 40:15; Salamo 105:18.
12 Eaa tei tupu i taua tuatau akakite anga taitaia ra? “Te vaitata rā Iehova ia Iosepha, e kua takinga-meitaki maira iaia.” (Irava 21a) Kua akamataia mai tetai angaanga aroa takinga meitaki e au papaanga o te au tupuanga tei taki atu i muri akera ki te matara anga mai i te au taitaia tei tupu ra kia Iosepha. Kua oronga a Iehova kia Iosepha kia “akaperepereia mai aia e te tiaki i taua are tapekaanga ra.” (Irava 21e) Ei tupu anga, kua oronga mai taua opita tiaki ra i te turanga mana kia Iosepha. (Irava 22) Aru mai, kua aravei atu Iosepha i te tangata tei apai atura iaia kia akamanakoia mai e Pharao, te tutara o Aiphiti ra. (Genese 40:1-4, 9-15; 41:9-14) I muri iora, kua akateitei atu te ariki ra ia Iosepha ki te turanga tutara rua i Aiphiti ra, tei akariro ra iaia kia rave i te angaanga akaora anga i te onge anga te enua o Aiphiti ra. (Genese 41:37-55) Kua akamata mai to Iosepha ra mamaeanga iaia e 17 mataiti tae roa kia tere atu i te tai ngauru ma rua mataiti! (Genese 37:2, 4; 41:46) Inara i taua au mataiti katoa o te pekapeka e te mamae anga, kua akakite te Atua ra ko Iehova i tona aroa takinga meitaki kia Iosepha na te paruruanga iaia mei te tumatetenga tikai e na te akaora anga iaia no tetai tuanga tika i roto i te akakoro anga tu-Atua.
Kare to te Atua Aroa Takinga Meitaki e Kore
13. (a) Eaa te au akakite anga i to Iehova aroa takinga meitaki te kitea ra ia Salamo 136? (e) Eaa tikai te tu o te aroa takinga meitaki ra?
13 Kua akakite putuputu a Iehova i tona aroa takinga meitaki ki to Iseraela ei iti tangata. Kua akakite a Salamo 136 e i tona aroa takinga meitaki, kua oronga aia i te akaora anga kia ratou (Au irava 10-15), te aratakianga (Irava 16), e te paruru anga. (Au irava 17-20) Kua akakite katoa te Atua i tona aroa takinga meitaki ki te aronga tataki tai. Te tangata tei akaari ra i te aroa takinga meitaki ki tona au oa tangata te rave ra i te reira na te angaanga oronga ua tei manakoia ei akaki i te umuumu anga tau tikai. No runga i te aroa takinga meitaki, te tuatua ra tetai angaanga kimikimi anga Pipiria e: “E angaanga te reira te akaora ra me kare te tauturu ra kia puapinga te oraanga. E piri atuanga te reira ki tetai tei mamae ra i te tumatetenga me kore te taitaia.” Kua akataka tetai tei apiiia ra i te reira ei “aroa tei uriia ra ei angaanga.”
14, 15. Eaa ka papu ei ia tatou e e tavini marekaia a Lota no te Atua ra?
14 Te au tataanga ia Genese ta tatou i akara matatio akenei te akaari maira kia tatou e kare rava a Iehova e akakore i te akakite anga i te aroa takinga meitaki ki te aronga tei inangaro ra iaia. Ko Lota, ko Aberahama, e Iosepha kua noo i raro ake i te au turanga tuketuke e kua aro atu i te au timataanga tuketuke tikai. E au tangata apa ua ratou, mari ra e au tavini marekaia ratou no Iehova, e kua umuumu ratou i te tauturu tu-Atua ra. Ka rauka ia tatou te akapumaana anga i te tika e te akakite maira to tatou Metua aroa i te rangi ra i te aroa takinga meitaki ki taua aronga tataki tai ra.
15 Kua akono a Lota i etai au ikianga pakari kore tei taki atura ki te au tu ngata. (Genese 13:12, 13; 14:11, 12) Inara, kua akakite katoa mai aia i te au tu meitaki. I te tae mai anga nga angera e rua a te Atua ra ki Sodoma, kua akaari atu a Lota i te akamanuiri anga kia raua. (Genese 19:1-3) No te akarongo kua akamatakite atura aia i tana nga unonga no te akapouanga te vaitata maira kia Sodoma. (Genese 19:14) Te kitea ra to te Atua manako no Lota ia 2 Petero 2:7-9, te ngai ka tatau tatou: “E akaora atura [Iehova] ia Lota tuatua-tika ra, ko tei mamae i te tuatua viivii a te aronga kino ra: (Mamae atura oki te ngakau o taua tangata tuatua-tika ra, i te noo anga i roto ia ratou, i te akara anga, e te akarongo anga atu, i tera rā, e tera rā, i ta ratou tuatua-tika kore;) Kua kite mari te Atu i te akaora i te aronga akono i te Atua i roto i te timataanga ra.” Ae, e tangata tuatua tika a Lota, e te akakite maira te tuatuaanga i konei e e tangata akono aia i te Atua. Mei iaia rai, te rekareka nei tatou i to te Atua ra aroa takinga meitaki ia tatou e rave ra i “te tuatua tapu e te akono i te Atua.”—2 Petero 3:11, 12.
16. I roto i teea au tuatua akaperepere ta te Pipiria tuatua anga no Aberahama raua ko Iosepha?
16 Kare te tataanga ia Genese pene 24 ra i akaruke mai i te ekoko anga no runga i to Aberahama piri anga vaitata ma Iehova ra. Te tuatua ra te irava mua e “i akameitaki ana oki a Iehova ia Aberahama i te au mea katoa ra.” Kua karanga te tavini o Aberahama ra ia Iehova ko “te Atua no toku pu ko Aberahama.” (Nga irava 12, 27) E kua tuatua te pipi ko Iakobo ei “akatikaia mai” a Aberahama e “i karangaia maira oki aia e, ‘E oa no te Atua.’ ” (Iakobo 2:21-23) Te tika katoa ra te reira no Iosepha. Te pirianga vaitata i rotopu ia Iehova raua ko Iosepha te akaketaketaia maira i roto katoa ia Genese pene 39. (Au irava 2, 3, 21, 23) Pera katoa oki, no runga ia Iosepha, kua tuatua te pipi ko Setephano: “Tei iaia ra te Atua.”—Angaanga 7:9.
17. Eaa ta tatou ka kite mei te au akatauanga o Lota, Aberahama, e Iosepha oki?
17 Te aronga i rauka ia ratou te aroa takinga meitaki ta tatou i akamanako ua akenei e au tangata tataki tai e pirianga meitaki to ratou ma te Atua ko Iehova e kua rave i te akakoro anga tu-Atua i etai au tu. Kua aro atu ratou i te au arairai anga kare ra e rauka ia ratou i te autu atu ma ratou uaorai. I roto i te tu kino ko te akaora anga i to Lota ra oraanga, te tamou marieanga i to Aberahama ra akapapa anga, e te akatinamouanga i te tuanga a Iosepha. Na Iehova anake e akaki i te au umuumu anga o teianei au tangata tau i te Atua ra, e kua rave tikai aia i te reira na te tauruanga atu ma te au angaanga aroa takinga meitaki. E kitea ei e tatou to te Atua ko Iehova ra aroa takinga meitaki e tuatau ua atu, ka tika katoa tatou kia akono i te pirianga vaitata kiaia ra, e ka tika katoa tatou kia rave tamou marie i tona anoano.—Ezera 7:28; Salamo 18:50.
Kua Akaperepereia te Au Tavini o te Atua
18. Eaa ta te au tataanga tuke tuke o te Pipiria e akakite maira no to Iehova aroa takinga meitaki?
18 “Kua ki te enua” i to Iehova ra aroa takinga meitaki, e mei teaa ra to tatou ariki anga i teianei tu o te Atua! (Salamo 119:64) Te akarongo ra tatou ma te ngakau katoa ki te taiku akaouanga a te tata taramo ra: “Kia akameitaki oki ratou ia Iehova i tona ra aroa, e te au angaanga taka ke nana i te tamariki a te tangata nei.” (Salamo 107:8, 15, 21, 31) Te rekareka ra tatou e kua akatotoa mai a Iehova i te aroa takinga meitaki ki tona au tavini marekaia—me ei aronga tataki tai me kare ei pupu. Na roto i te pure, kua taiku te peroveta ko Daniela ia Iehova e ko “te Atua maata e te matakuia, i te akono marie anga i te koreromotu, e te aroa, i te aronga inangaro mai iaia ra, e ia ratou oki tei akono i tana ra au akauenga.” (Daniela 9:4) Kua pure te Ariki ko Davida: “E tamou rai koe i to takinga-meitaki ki te aronga i kite ia koe ra.” (Salamo 36:10) Mei teaa ra to tatou akameitaki anga e kua akaari a Iehova i tona aroa takinga meitaki ki tona au tavini!—1 Ariki 8:23; 1 Paraleipomeno 17:13.
19. I roto i te atikara te aru mai nei, eaa ta tatou au uianga ka akamanako?
19 E tika tikai, te akaperepereia nei tatou ei au tangata no Iehova! Kapiti atu ki te puapingaanga mei te aroa ta te Atua i akaari ra ki te au tangata katoa, te rekareka ra tatou i te au akameitakianga tei tupu mai mei te aroa takinga meitaki o to tatou Metua i te rangi ra, me kare aroa tiratiratu. (Ioane 3:16) E maata oki i te tuatau no te umuumu anga e puapingaiai tatou mei teia tu okomaata o Iehova. (Salamo 36:7) Inara akapeea e raukai ia tatou te aru i te aroa takinga meitaki o te Atua ko Iehova ra? Te akakite tataki tai nei ainei tatou i teia tu meitaki? Ko teia e te au uianga te piri ra ka akamanakoia i te atikara e aru mai nei.
Maara Ainei ia Koe?
• Eaa tetai urianga Tuatua Tapu tuke no te “aroa takinga-meitaki”?
• Akapeea te aroa takinga meitaki i tuke ei mei te aroa e te tiratiratu?
• Na roto i teea au tu ta Iehova ra akaari anga i te aroa takinga meitaki kia Lota, Aberahama, e Iosepha oki?
• Eaa te akapapu anga ka rauka ia tatou mei ta Iehova au akakite anga i topa no te aroa takinga meitaki?
[Au Uianga Apii]
[Tutu i te kapi 13]
Te kite ra ainei koe i akapeea ta te Atua ra akaari anga i te aroa takinga meitaki kia Lota?
[Au Tutu i te kapi 15]
Na roto i tona aroa takinga meitaki, kua arataki a Iehova i te tavini o Aberahama
[Au Tutu i te kapi 16]
Kua akaari a Iehova i te aroa takinga meitaki na te paruruanga ia Iosepha