Koai Taau ka Tau kia Tiratiratu Atu?

“To tatou enua: . . . Kia tika ua rai aia; inara to tatou enua, te tika ra me kare te tarevake ra.”​—Stephen Decatur, opita vaeau moana U.S., 1779-1820.

TE TU tiratiratu ekoko kore ki to tetai enua te manakoia ra e te manganui ei apainga maata roa atu kia ratou. Ka akatanotano tetai i te au tuatua a Stephen Decatur, ‘Taku akonoanga, kia tika ua rai aia; inara taku akonoanga, te tika ra me kare te tarevake ra.’

Ma te tu tika, ko te enua me kare te akonoanga te maro ra i to tatou tu tiratiratu te manako pakari putuputuia ra e te ngai i anauia mai ei tatou, inara te iki anga e koai ta tatou ka tau kia tiratiratu atu e mea puapinga maata ia i te akaruke ua anga ei mea tupu ua. Inara, te ekoko anga i te au tu tiratiratu tei utuutuia mai tetai ra te anoanoia ra te mataku kore e te akatupu ra i te au akaaoanga.

Tetai Timata Anga no te Au Tu Tiratiratu

Ko tetai vaine tei maata mai i Zambia te tuatua ra: “E inangaro akonoanga toku mei te rikiriki anga mai. Te pure i te au ra ravarai i roto i te pia akamori a te ngutuare, te akono anga i te au ra akonoanga, e te aere putuputu anga ki te iero e tuanga ia no toku tupu anga mai. Kua kapiti vaitataia taku akonoanga e te akamori anga ki taku peu, te ngai noo anga, e te ngutuare.”

 Kareka ra, i tona au mataiti mapu anga, kua akamata aia i te apii i te Pipiria ma te Au Kite o Iehova e i muri poto ua ake i te reira kua iki i te taui i tana akonoanga. E ravenga tiratiratu kore ainei teia?

Kua maata mai a Zlatko i Bosnia, e no tetai tuatau kua o atu aia ki roto i te maro anga tei koropini i tona enua. Kua akamata katoa aia i te apii i te Pipiria ma te Au Kite o Iehova. I teianei kua patoi aia i te piri atu ki roto i te tamaki anga i tetai ke. Kua tiratiratu kore ainei aia?

Te aerenga o taau pau anga i taua ui anga ra te vaira ki runga i toou manako. Te vaine tei taikuia i mua akenei te karanga ra: “I roto i toku ngai noo anga, te tauianga i ta tetai akonoanga te piri maira ki tetai akairo taakama; kua manakoia te reira ei ravenga tiratiratu kore, te pikikaa anga i to tetai ngutuare e te ngai noo anga.” Pera katoa, kua manako rai te au oa vaeau mua o Zlatko i tetai ua atu te patoi ra i te tamaki i to ratou tua ra ei aronga pikikaa. Inara te manako ra taua vaine e Zlatko e ko tetai tu teitei roa atu o te tu tiratiratu​—te tu tiratiratu ki te Atua ra​—te akakeu ra i to raua nga manako. Te mea puapinga maata atu, e eaa to te Atua manako no te aronga te inangaro ra kia tiratiratu kiaia?

Tu Tiratiratu Tika Tikai​—E Akaari Anga i te Aroa

Kua tuatua te Ariki ko Davida ki te Atua kia Iehova: “Ma tetai tei tiratiratu ra ka rave koe ma te tiratiratu.” (2 Samuela 22:26, NW) Te tuatua Epera tei uriia i konei e “tiratiratu” te akakite ra i te manako no te takinga meitaki te kapiti aroa atura iaia uaorai ki tetai apinga tae roa atu kia tupu tana akakoroanga no te reira. Mei te tu rai o tetai metua vaine ma tetai tamaiti kai u, te kapiti aroa atura a Iehova iaia uaorai ki te aronga te tiratiratu ra kiaia. Ki tona au tavini tiratiratu i Iseraela taito ra, kua tuatua a Iehova: “E tika ainei i te vaine kia akangaropoina i tana tamaiti kai u, e kare atura e tangi ki te tamaiti a tona uaorai kopu? a, e tika ia ratou kia akangaropoina, kare ra au e akangaropoina ia koe.” (Isaia 49:15) Te aronga tei puareinga i te tuku i te tiratiratu ki te Atua i runga ake i tetai ua atu apinga te akapapuia maira i tana akono aroaanga.

Te tu tiratiratu kia Iehova te akatumuia ra ki runga i te aroa. Te akakeu ra te reira i tetai tangata kia inangaro i ta Iehova e inangaro ra e kia rikarika i te au mea kino te rikarika ra a Iehova. (Salamo 97:10) I te mea e ko te aroa te tu maata roa atu o Iehova, te tu tiratiratu ki te Atua te tauturu ra i te tapu anga i tetai tangata i te raveanga i tetai mataara aroa kore ki tetai ke. (1 Ioane 4:8) No reira me no te tu tiratiratu ki te Atua ra i taui ei tetai tangata i tona au irinaki akonoanga, kare te aite anga o te reira e kare aia e aroa ana i tona ngutuare tangata.

Tu Tiratiratu ki te Atua​—Ko Tetai Mana Akameitaki Anga

Kua akataka mai te vaine tei taikuia i mua ana i tona manako na teia mataara: “Na roto i taku apii anga i te Pipiria, kua kite au ia Iehova ei Atua tika tikai, e kua akatupu au i tetai pirianga noku uaorai kiaia. Kare a Iehova i aite ki tetai au atua taku i akamori ana i mua ana; e tu tau apa kore tona i roto i te aroa, te tuatua tau, te pakari, e te mana. No te mea te umuumu ra a Iehova i te akono tau, kua akaruke au i reira i te au atua ke.

“Kua akakite putuputu mai toku nga metua kiaku e kare raua e rekareka ana iaku e kua akamaromaroa au ia raua. E mea ngata tikai teia kiaku, no te mea e inangaro tikai toku i te akameitaki anga a toku nga metua. Inara toku tere viviki anga ki mua i roto i te kite i te tuatua mou o te Pipiria, kua taka meitaki iaku te iki anga. Kare e rauka iaku i te akaruke ia Iehova.

“Te ikianga kia tiratiratu kia Iehova e kare ki te au peu akonoanga kare te aite anga e e tiratiratu kore au ki toku ngutuare tangata. Ka tauta au i te akaari kia ratou na roto i taku au tuatua e te au angaanga e te marama ra au e eaa to ratou manako. Inara me kare au e tiratiratu ana kia Iehova, penei te tapu ra au i reira i toku ngutuare tangata kia kite iaia, e ka riro te reira ei angaanga tiratiratu kore tikai.”

 Pera katoa, kare tetai tangata i te pikikaa me umuumuia te tu tiratiratu ki te Atua e kia vai neutara aia i te pae poritiki e kia kore oki e piri atu i te tamaki i tetai ke. Ko teia ta Zlatko akataka anga i tona manako: “Noatu e kua utuutuia au ei Kerititiano ingoa ua, kua akaipoipo au i tetai vaine kare mei te reira te tu. Te akamata anga te tamaki, kua maro mai nga tua roai i toku tu tiratiratu. Kua maroia au kia iki e ko teea tua taku ka piri atu i te tamaki. Kua piri atu au ki roto i te tamaki anga e toru e te apa mataiti. I te openga iora kua oro ke atu maua ko taku vaine ki Croatia, te ngai i aravei ei maua i te Au Kite o Iehova.

“Mei ta maua apii anga i te Pipiria, kua marama maua e ko Iehova te tumu anga ta maua ka tau kia tiratiratu e te inangaro ra aia ia maua kia aroa i to maua tangata tupu noatu e eaa tana akonoanga me kare tona iti tangata. I teianei te taokotai ra maua ko taku vaine i roto i ta maua akamori anga ia Iehova, e kua kite au e kare e rauka iaku kia tiratiratu ki te Atua e ka tamaki atu i toku tangata tupu ra.”

Maaniia te Tu Tiratiratu e te Kite Tikai

I te mea e ko Iehova Tei Anga ia tatou, na mua ake te tu tiratiratu kiaia i to runga ake i tetai au manako tu tiratiratu o tatou ra. (Apokalupo 4:11) Inara, kia arai i te tu tiratiratu ki te Atua kia kore oki e tauiia ki roto i tetai mana neneva e te kino tikai, ka tau te reira kia maaniia e te kite tikai. Te ako maira te Pipiria ia tatou: “Kia akaouia kotou i te mana te taangaanga ra i to kotou manako, e . . . aao i te tu tangata ou tei angaia kia tau ki to te Atua ra anoano i te . . . tika . . . tiratiratu.” (Ephesia 4:23, 24, NW) Te tangata rongonui tei tata i taua au tuatua akauruia kua rauka te tu mataku kore i te ekoko i te au tu tiratiratu tei utuutuia maira aia. Kua taki atu tana kimi matatio anga ki tetai taui akameitaki anga.

Ae, kua aro atu a Saula i te au timata anga no te au tu tiratiratu, mei te manganui i to tatou tuatau nei. Kua utuutuia a Saula i roto i te au peu pakari o tona ngutuare tangata, e kua riro mai aia ei akara anga no te tiratiratu ki te akonoanga tei anauia mai aia. Te tu tiratiratu ki tana tumu anga kua akakeu rai iaia kia rave i te au angaanga kino ki te aronga kare e ariki ana i tona manako. Kua kiteia a Saula no te tomoanga ki roto i te au are o te au Kerititiano i te puto mai anga ia ratou ki vao no te utunga e te tamate anga.​—Angaanga 22:3-5; Philipi 3:4-6.

Kareka ra, te rauka anga ia Saula te kite tikai o te Pipiria, kua rave aia i ta te manganui o tona aronga taomi e manako ra e kare i manakoia atu ana. Kua taui aia i tana akonoanga. Ko Saula, tei riro i muri mai ko te apotetoro ko Paulo, kua iki i te tiratiratu ki te Atua kare ki te peu. Te tu tiratiratu ki te Atua kua akatumuia ki runga i te kite tikai kua akakeuia a Saula kia akakoromaki, kia aroa, e kia akamaroiroi, e tuke tikai i tona tu kino, e te neneva o mua ana.

Eaa ra ka Tiratiratu Ei?

Te akatikaanga i to tatou au tu tiratiratu kia maaniia e te au turanga a te Atua te oronga maira i te au akameitaki anga kiteaia. Ei akatauanga, te karanga ra tetai ripoti i te 1999 no ko mai i te Australian Institute of Family Studies e i rotopu i te au tumu anga no te au akaipoipo ope kore e te merengoanga ra ko te “irinaki anga e te tiratiratu anga . . . [e te] manako anga i te pae vaerua.” Kua kiteaia  mai e taua apii ra e te “au akaipoipo ngaueue kore e te merengoanga” te oronga ra ki te au tane e te au vaine i te oraanga mataora roa atu, oraora atu, e te roa anga o te ora e te oronga ra te au akaipoipo ngaueue kore ra i tetai tuatau meitaki roa atu ki te tamariki te rekareka anga i tetai oraanga mataora.

I roto i te ao ekoko o teia tuatau, mei te aerenga ora rai te tu tiratiratu te akapiri ra i tetai tangata te tauta ra i te kau ki tetai pai akaora anga. Me kare o te “tangata kau” tu tiratiratu, ka kite aia iaia uaorai i te tauriuri angaia e te ngaru e te matangi. Inara me tuku tarevakeia tona tu tiratiratu, mei te mea rai e kua akapiriia atu tona aerenga ora ra ki tetai pai te tomo atura. Mei ia Saula ra, ka kite aia iaia uaorai i te uuti angaia ki roto i tetai mataara kino o te angaanga. Inara, te tu tiratiratu kia Iehova ra, tei akatumuia ki runga i te kite tikai, e aerenga ora ia te oronga maira kia tatou i te tu ngaueue kore e te taki atura ki to tatou ora​—Ephesia 4:13-15.

Kua oronga a Iehova i teia taputou ki te aronga tei tiratiratu kiaia: “E mea inangaro oki na Iehova te tuatua-tau, kare oki aia e akaruke i tona aronga [“tiratiratu,” NW] ra. E vai rai ratou e tuatau ua atu.” (Salamo 37:28) Kare e roa atu, te aronga katoatoa te tiratiratu ra kia Iehova ka turouia ki roto i tetai enua parataito, te ngai ka rekarekai ratou i te rangatira anga mei te mii e te mamae e ka rekareka i te au piri anga mutu kore tei rangatiraia mei te au akatakake anga o te akonoanga e te poritiki.​—Apokalupo 7:9, 14; 21:3, 4.

I teianei, kua kitea mai e te aronga tataki tai e mirioni ua atu takapini i te koropu e ka tupu ua te mataora tika tikai no to ratou tu tiratiratu kia Iehova. Eaa i kore ei e akatika i te Au Kite o Iehova kia tauturu ia koe i te kimi matatio anga i toou manako no runga i te tu tiratiratu i te akamarama anga a te Pipiria? Te akakite maira te Pipiria kia tatou: “E kimi matatio ia kotou uaorai i to kotou akarongo; e akara matariki ia kotou uaorai.”​—2 Korinetia 13:5.

Te ekoko anga i to tatou akarongo te anoanoia ra te mataku kore e eaa ra tatou i tiratiratu ei ki te reira, inara ka riro te au tutaki anga ei mea meitaki tikai me akapiri vaitata atu te tupu anga ra ia tatou ki te Atua kia Iehova. Te akakite maira te vaine tei taikuia mai i mua ana i te au manako o te au tangata e manganui i te karanga anga aia: “Kua kite au e te tiratiratu anga kia Iehova e ki tana au turanga ra te tauturu ra ia tatou kia parani i ta tatou au akono anga i to tatou au ngutuare tangata e kia riro mai ei au mema meitaki roa atu no te au ngai noo anga ra. Noatu e eaa te ngata o te au timata anga, me tiratiratu tatou kia Iehova, ka vai tiratiratu ua rai aia kia tatou.”

[Au Tutu i te kapi 6]

Kua akakeuia a Saula e te kite tikai kia taui i te akakoro anga o tona tu tiratiratu

[Tutu i te kapi 7]

Eaa i kore ei e kimi matatio i toou au tu tiratiratu i roto i te akamarama anga a te Pipiria?

[Akameitakianga no te Tataangas i te kapi 4]

Churchill, upper left: U.S. National Archives photo; Joseph Göbbels, far right: Library of Congress