Tataraaraanga​—E Taviri no te Akatupuanga i te Au

“E RIRINUI te au tataraara anga. Te akatikatika ra te reira i te au maro anga ma te kore te ta ua, te ripea ra i te akatakake anga i rotopu i nga enua, te akatika ra i te au kavamani kia akakite ua i te tu mamae o to ratou au tangata, e te akanoo ra i te tu tau i roto i te au pirianga uaorai.” I tata ei a Deborah Tannen, e vaine tata oko maataia tana puka e e vaine sociolinguist katoa i Georgetown University i Washington, D.C.

Te akapapu maira te Pipiria i te tataraara anga ngakau tae ei mataara meitaki no te ripea i tetai pirianga akakinoia. Ei akaraanga, i roto i ta Iesu parapore o te tamaiti kaimoumou apinga, i te oki anga atu te tamaiti ki te kainga e kua tataraara ngakau tae ra, kua papa maata atu te metua i te ariki akaou mai iaia ki roto i tona ngutuare. (Luka 15:17-24) Ae, kia akakore tetai tangata i tona tu ngakau parau, e tataraara, e oti e aruaru i te akakore anga ara. E tika, no te au tangata akaaka ngakau tae, kare te au tataraara anga i te mea ngata.

Te Mana o te Tataraara Anga

Te oronga maira a Abigaila, e vaine pakari i Iseraela taito, i tetai akaraanga no te mana o te tataraara anga, noatu rai kua tataraara aia no te tarevake tei raveia e tana tane. Koi noo ei i te metepara, kua paruru a Davida, tei riro mai i muri akera ei ariki no Iseraela, ma tona au tangata ou i te anana a te tane a Abigaila, ko Nabala. Inara, i te pati anga te au tangata o Davida i te varaoa e te vai, kua patoi atu a Nabala ia ratou i te tuatua anga i te au tuatua akakino. Kua akaririia, kua arataki atu a Davida e 400 tangata i te tamaki atu ia Nabala e tona ngutuare. I te kite anga mai i taua turanga, kua akateatea mamao  atu a Abigaila no te aravei ia Davida. I te kite anga aia iaia, kua tupou aia ki raro i tona vaevae. I reira kua tuatua atu aia: “Ei runga iaku, e taku pu, teianei ara, ei runga iaku nei: e karanga ua atu ana ra to tavini vaine kia koe na, kia kite mai koe, e akarongo ua mai ana oki koe i te tuatua a to tavini vaine nei.” Kua akamarama atu a Abigaila i tei tupu e kua oronga atu i te kai e te vai ei apinga aroa kia Davida. No te reira, kua tuatua aia: “E aere koe ki to ngutuare ma te au; i na, ku[a] akarongo au i taau tuatua, e kua kiteia koe e au.”​—1 Samuela 25:2-35.

Kua akaora to Abigaila tu akaaka e pera katoa tana au tuatua tataraara no te tu kino o tana tane i tona ngutuare. Kua akameitaki katoa atu a Davida iaia no te tapuanga iaia kia kore e maringi te toto. Noatu kare ko Abigaila tei akono kino atu ia Davida e tona au tangata, kua ariki aia i te apa no tona ngutuare e kua akatupu i te au ma Davida.

Ko tetai atu akaraanga no tetai tangata tei kite aea e tataraara ei ko te apotetoro ko Paulo. I tetai taime, kua paruru atu aia iaia uaorai ki mua i te Tuneteri, te ngai akavaanga maata o te ngati Iuda. Kua akaririia e te au tuatua tika a Paulo, kua ota atu te taunga maata ko Anania i te aronga e tu vaitata ra kia Paulo kia papaki atu iaia i runga i te vaa. I reira, kua tuatua atu a Paulo kiaia: “Kua vaitata te Atua i te moto mai ia koe, e tenana patu akateateaia: noo mai ana oki koe e akava mai iaku i te ture, e akaue oki koe kia motokia au i te mea e kore e tau i te ture ra?” I te akaapa anga te aronga akara atu ia Paulo no te akakinoanga i te taunga maata, kua akatika viviki atu te apotetoro i tona tu tarevake, i te na ko anga: “Kare akera au i kite e taku au taeake, e koia te taunga maata: kua tataia oki e, ‘Auraka koe e tuatua kino i te tutara i runga i to iti-tangata nā.’”​—Angaanga 23:1-5.

Ko ta Paulo i tuatua​—e ko tei ikiia ei akava kia kore e ariu atu ki te ta ua—​kua tau ia. Noatu rai, kua tataraara aia no te tuatua kite kore anga ki te taunga maata na roto i tetai tu ka manakoia ei tu akangateitei kore. * Kua akatuera ta Paulo tataraara anga i te mataara no te Tuneteri kia akarongo atu ki tana ka tuatua ra. I te mea kua kite oki a Paulo i te tauetono anga i roto i te au mema o te ngai akavaanga, kua akakite atu aia kia ratou e te akavaia ra aia no tona irinaki anga i te tuakaouanga. No te reira, kua tupu mai te taumaro anga, ma te au Pharisea i te akatikaanga i ta Paulo.​—Angaanga 23:6-10.

Eaa ta tatou ka apii mai mei teia nga akaraanga Pipiria e rua? I nga atianga e rua, kua akatuera te au tuatua tika ma te tu tataraara i te mataara no tetai ua atu tuatua anga. No reira ka tauturu te au tuatua tataraara ia tatou kia akatupu i te au. Ae, te aakianga i to tatou au tarevake e te tataraaraanga no te tarevake tei raveia ka akatuera i te au tuatau no tetai au uriuri anga tau.

‘Inara Kare Au i Rave Ana i Tetai Apinga Tarevake’

Me kite mai tatou e kua akakinoia tetai e tei tuatuaia e tatou me kore tei raveia, penei ka  manako tatou e kare taua tangata e tau ana me kore e tu paruparu oki. Inara, kua ako atu a Iesu Karaiti i tana au pipi: “E teianei, kia apai koe i taau apinga oronga ua ki te atarau, e kua manako iora koe i reira e, e ara ta to taeake ia koe na: Vaio atu i to apinga i mua i te atarau, e akamata i te aere e [“akatupu i te au,” NW] i to taeake, ka aere ei ka apai i taau apinga.”​—Mataio 5:23, 24.

Ei akaraanga, penei ka manako mai tetai taeake e kua ara koe iaia. I roto i taua turanga, te karanga ra a Iesu e kia aere atu koe e kia “[“akatupu i te au,” NW] i to taeake,” noatu me te manako ra koe kua rave koe i te tarevake kiaia e me kare ra. Kia tau ki te tataanga Ereni, te tuatua ta Iesu i taangaanga i konei ‘te akataka maira i te akatika anga tau i muri mai i tetai akakino anga tau kore.’ (Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words) E tika, me taumaro nga tangata e rua, penei te vaira te akaapa anga ki nga tua e rua, mei te mea kua apa ua nga tua e te viviki ra i te rave ara. Te umuumu ra teia i te au akatika anga tau.

Te itiu, kare oki e koai tei tika e koai tei tarevake, mari ra koai ka akono i te manako rave ua no te akatupu anga i te au. I te kite anga te apotetoro ko Paulo e te apai atura te au Kerititiano i Korinetia i te au taeake tavini o te Atua ki te ngai akavaanga no runga i te au maro anga i te pae moni, kua akatikatika atu aia ia ratou: “Eaa kotou i kore ei i akakoromaki i te kino? eaa kotou i kore ei i akakoromaki kia akangereia?” (1 Korinetia 6:7) Noatu kua tuatua a Paulo i teia kia akamaroiroi kore i te au taeake Kerititiano mei te apaianga i to ratou au manamanata ki te ngai akavaanga, te taka meitaki ra te kaveinga: E puapinga maata atu te au i roto i te au taeake akarongo i te akapapuanga e koai tei tika e tei tarevake. Te akamanakoanga i teia kaveinga te akariro ra kia ngoie te tataraara no tetai tarevake ta tetai tangata i manako e kua rave tatou kiaia.

Anoanoia te Tu Ngakau Tae

Inara, te taangaanga maata ra etai au tangata i te au tuatua te akakite ra i te tu tataraara. Ei akaraanga, i Tiapani, te tuatua sumimasen, e tuatua putuputu tei taangaangaia no te tataraaraanga, te rongoia ra e tauatini ua atu taime. Ka rauka katoa te reira kia taangaangaia no te akakite anga i te tu ariki ua, te aite anga e manako ngakau ngata no te kore e rauka i te akaoki i te tu ariki tei akaariia maira. No tona tu tau ra, te manako ra etai e te taangaanga putuputuia ra taua tuatua e penei te umereia ra me e ngakau tae tikai to te aronga te karanga ra i te reira. Penei te taangaanga maataia ra tetai au tu tuatua tataraara anga i roto i tetai au peu katoa.

I roto i tetai ua reo, e mea puapinga kia akono i te tu ngakau tae me akakite te tu tataraara. Te tuatua e te tangi anga o te reo ka akakite i te tu mii anga ngakau tae tikai. Kua apii a Iesu Karaiti i tana au pipi i te Tuatua i te Maunga: “Kia riro ra ta kotou Koia, ei koia; e ta kotou Kare, ei kare; e te vai atu rai te tuatua, no roto ïa i te kino.” (Mataio 5:37) Me tataraara koe, kia pera oki! Kia akatutu: Kua tataraara tetai tangata e tiaki ra i roto i te raini i te ngai akapapu anga i te pakia anga tana kiri ki te vaine e tiaki ra i roto i tetai raini i te pae mai. I nga miniti tokoiti ua i muri mai, i te neke anga te tangata, kua pakia akaou te kiri ki te vaine. Ae, kua tataraara maru ua mai te tangata. I te tupu akaou anga te reira i tetai mai taime, kua akakite atu te tokorua teretere o taua vaine kiaia me kua ngakau tae tikai aia i tana e tuatua ra, kia akapapu aia kia kore te kiri e pakia akaou ki te vaine. Ae, kia kapitiia atu ma te tataraara ngakau tae te tauta anga kia kore e ripiti akaou i taua tarevake.

Me ngakau tae tatou, ka kapiti mai i roto i ta tatou tataraara anga te akatika anga i te tarevake, te kimianga i te akakore anga i te ara, e te tauta anga i te akakore ua atu i te kino i te ka rauka. Aru mai, ko tei akakinoia ra ka papa ua i te akakore i te ara a te tangata rave kino tei tataraara ra. (Mataio 18:21, 22; Mareko 11:25; Ephesia 4:32; Kolosa 3:13) Mei te mea e tu apa ua to nga tangata, kare te akatupuanga i te au e aere maru ua. Noatu rai, e akakeu anga ririnui te tuatua tataraara anga no te akatupuanga i te au.

Me Kare e Tau te Tataraara Anga

Noatu e tupu anga maru to te au akakite anga tatara apa e te mii anga e te akatupu ra i te au, ka kopae tetai tangata pakari i te taangaanga anga  i taua tuatua me kare e tau te reira. Ei akaraanga, ka tamanako ana e te o maira ki roto i taua maro anga te tu tiratiratu ki te Atua. Ia Iesu Karaiti i te enua nei, “kua taakaaka iaia uaorai i te akonoanga e tae ua atu ki te mate, ki te mate satauro ra.” (Philipi 2:8) Inara, kare rava aia i tataraara ana no tana au irinaki anga e raukai i te akamaru mai i tona tu mamae. E kare a Iesu i tuatua tataraara ana i te taumaro anga mai te taunga maata: “Te akataputouia nei koe e au i te Atua ora ra e, e akakite mai koe kia matou nei, ko koe aina te Mesia, te Tamaiti a te Atua?” I te mea ka tataraara akama ua, kua pau mataku kore atu a Iesu: “Koia ïa taau i tuatua mai na; e e akakite atu oki au kia kotou, Ka kite kotou a muri ake i te Tamaiti a te tangata i te noo anga i te rima katau o Tei mana ra, e te aere anga mai na roto i te tiao rangi.” (Mataio 26:63, 64) Kare rava i akamanakoia ana e Iesu te manako akatupu i te au ma te taunga maata no tona tu tiratiratu ki tona Metua, ko te Atua ko Iehova.

Te akaari ra te au Kerititiano i te ngateitei e te tu teitei ki te au tangata mana akaaere. Noatu rai, kare ratou e anoanoia kia tataraara no to ratou akarongo i te Atua e no to ratou inangaro i to ratou au taeake.​—Mataio 28:19, 20; Roma 13:5-7.

Kare te Arairai Anga no te Au

I teia tuatau, te rave nei tatou i te au tarevake no te mea kua tu tatou i te tu apa ua e te ara mei to tatou tupuna ko Adamu. (Roma 5:12; 1 Ioane 1:10) E tupu anga to Adamu turanga ara ua no tona akarongo kore i Tei Anga. Inara, i te akamata anga, e nga tangata apa kore e te ara kore a Adamu raua ko Eva, e kua taputou mai te Atua no te akaoki akaou i te au tangata ki teia turanga apa kore ra. Ka akakore aia i te ara e tona au tupu anga ravarai.​—1 Korinetia 15:56, 57.

Ka akamanako ana i te aite anga o te reira! I roto i tana ako anga no te taangaanga anga i te arero, kua tuatua te teina o Iesu ko Iakobo: “E kia kore tetai tangata e apa i te tuatua ra, e tangata meitaki rava aia, e tika iaia kia tapeka i te kopapa katoa ra.” (Iakobo 3:2) Ka rauka i tetai tangata apa kore i te akatere i tona arero kia kore aia e anoanoia kia tataraara no te kore i taangaanga meitaki i te reira. Ka rauka iaia te ‘tapeka i tona kopapa katoa.’ Mei teaa te meitaki me riro mai tatou ei aronga apa kore! I reira, kare te au arai anga no te au i rotopu i te au tangata tataki tai. Inara, i teia taime nei, te tuatua anga i te tataraara ma te ngakau tae e te tau no te tarevake tei raveia ka tauturu maata i te akatupu anga i te au.

[Tataanga Rikiriki i Raro]

[Tutu i te kapi 5]

Eaa ta tatou ka apii mai mei to Paulo akaraanga?

[Tutu i te kapi 7]

Me apa kore te katoatoa, kare te au arairai anga no te au