Te Umuumu ra te au Kerititiano Tetai i Tetai

“E melo anake oki tatou no tatou uaorai.”​—EPHESIA 4:25.

1. Eaa ta tetai enetaikoropitia e tuatua ra no te kopapa tangata nei?

TE KOPAPA tangata e mea umere no te anga mai anga! Te akakite ra The World Book Encyclopedia: “I etai taime te tapa ra te au tangata i te kopapa tangata e matini​—te mea umere roa atu tei maaniia ra. E tika, kare te kopapa tangata i te matini. Inara ka rauka kia akaaiteia atu ki tetai i te au tu e manganui. Mei te matini rai, e manganui te au tuanga o te kopapa. Te au tuanga taki tai o te kopapa, mei te au tuanga taki tai o te matini rai, te rave ra i te au angaanga takake. Inara te angaanga kapipiti ra te au tuanga katoatoa e te akariro ra i te kopapa me kare te matini kia taka meitaki.”

2. I roto i teea tu te aiteite ra te kopapa tangata e te putuputuanga Kerititiano?

² Ae, e manganui te au tuanga o te kopapa tangata, me kare te au mero, e te oronga maira ratou tataki tai i tetai apinga te umuumuia ra. Kare tetai uaua angiangi okotai, e te uaua, me kare tetai atu mero o te kopapa te puapinga kore ra. Ma te aiteite, ka rauka i te mema tataki tai o te putuputuanga Kerititiano i te oronga i tetai apinga ki tona ora anga pae vaerua e te manea. (1 Korinetia 12:14-26) Noatu kare tetai mema o te putuputuanga e manako ngakau teitei atu i etai ke ra, kare tetai e akamanako iaia uaorai e e puapinga kore.​—Roma 12:3.

3. Akapeea a Ephesia 4:25 i te akakite anga e te umuumu ra te au Kerititiano tetai i tetai?

³ Mei te au mema o te kopapa tangata te irinaki ra tetai ki tetai, te umuumu ra te au Kerititiano tetai i tetai. Kua akakite te apotetoro ko Paulo ki te au taeake akarongo akatainuia e te vaerua: “E teianei kia kopae ua atu i te pikikaa, ‘ei tuatua-mou ta te tangata ravarai kia tuatua atu ki tetai:’ E melo anake oki tatou no tatou uaorai.” (Ephesia 4:25) I te mea ‘no [ratou] tetai e tetai,’ te vaira te komunikeiti anga tuatua mou e te taokotai anga ki katoa i roto i te au mema o te Iseraela vaerua​—“te kopapa o te Mesia.” Ae, ko ratou tataki tai kua riro no etai atu katoa. (Ephesia 4:11-13) Kua taokotaiia ma te mataora kia ratou ko te au Kerititiano taokotai ua e te tuatua mou, ma te manakonakoanga no te enua.

4. Na roto i teea au mataara e tauturuia ei te aronga ou ra?

⁴ I te au mataiti ravarai, e au tauatini ua atu te manakonako ra kia noo ki roto i tetai enua  parataito kua papetitoia. Ko etai atu au mema o te putuputu anga te mataora ua ra i te tauturu ia ratou kia ‘aere rai ki mua i te pakari mou.’ (Ebera 6:1-3) Teia tauturu penei ka o mai te pauanga i te au uianga Tuatua Tapu me kare te orongaanga i te tauturu tau i roto i te angaanga orometua. Ka rauka ia tatou i te tauturu i te aronga ou na te akanooanga i te akatauanga meitaki na roto i te pau putuputu anga i te au uipaanga Kerititiano. I roto i te au tuatau pekapeka, ka rauka katoa ia tatou i te oronga i te akamaroiroi anga me kare te akapumaana anga. (1 Tesalonia 5:14, 15) Ka tau tatou kia akara i etai au mataara kia tauturu i etai atu kia ‘aere ra na te tuatua-mou.’ (3 Ioane 4) Me e ou ua tatou me kare kua ruaine, koi akamata ua akera i te aaereanga i roto i te tuatua mou me kare kua roa te au mataiti i te aaereanga, ka rauka ia tatou i te akatere i te aerenga pae vaerua o te au taeake akarongo​—e te umuumu maira ratou ia tatou.

Kua Oronga Ratou i te Tauturu tei Umuumuia

5. Akapeea a Akuila raua ko Peresila i te riro anga ei tauturu anga kia Paulo?

⁵ Te au tokorua Kerititiano akaipoipoia kua o atu ki roto i te aronga tei kite ra i te merengo anga i te tauturu anga i te au oa akarongo. Ei akatauanga, ko Akuila raua ko tana vaine, ko Peresila, kua tauturu atu ia Paulo. Kua turou raua iaia ki roto i to raua ngutuare, kua angaanga kapiti atu ma ia katoa ei anga are kakau, e kua tauturu iaia kia akamaroiroi atu i te putuputuanga ou i Korinetia. (Angaanga 18:1-4) I roto i tetai tu kare i kitea, kua tuku raua i to raua ora anga ki roto i te tu kino no Paulo. Te noo ra raua i Roma i te tuatua anga a Paulo ki te au Kerititiano i reira: “E aroa atu ia Peresila raua ko Akuila, e puke oa rave angaanga noku i te Mesia nei ia Iesu: Ko tei tuku katoa i to raua kaki ki raro kia ora au: te akameitaki nei au ia raua, kare ra e ko au anake ra, ko te au ekalesia etene katoa ra.” (Roma 16:3, 4) Mei ia Akuila raua ko Peresila ra, kua akamaroiroi atu etai au Kerititiano o teia tuatau i te au putuputuanga e kua tauturu i te au oa akamori na roto i te au tu keke, i etai tuatau kua tuku i to ratou uaorai au oraanga ki roto i te au tu kino kia kopae ke i te akakino anga i etai atu au tavini o te Atua ra ki te takino anga me kare te mate i te au rima o te aronga takinga kino.

6. Eaa te tauturu tei rauka mai ia Apolo?

⁶ Kua tauturu katoa a Akuila raua ko Peresila i te Kerititiano tu katau ko Apolo, tei apii ra i te aronga i Ephesia no runga ia Iesu Karaiti. I taua taime rai, kua kite anake a Apolo i te papetito anga tei raveia e Ioane ei akatutu anga i te tataraara no te au ara i te koreromotu o te Ture ra. I te kiteanga e te umuumu ra a Apolo i tetai tauturu, ‘kua akakite tikai atura a Akuila e Peresila kiaia i te tuatua a te Atua.’ I te akaraanga kua akataka atu raua e ko te papetito anga Kerititiano te kapiti ra i te taruku anga ki raro i te vai e te raukaanga te riringi anga mai o te vaerua tapu ra. Kua kite meitaki a Apolo. I muri akera i Akaia “e turu maata tona i te aronga i akarongo, te aronga no te aroa ua o te Atua i akarongo ei ra. Māro marie atura aia i te ngati Iuda i te ngati tangata, akakite pu tikai atura e, ko Iesu te Mesia, i te tuatua i tataia ra.” (Angaanga 18:24-28) Te au tuatua a te au oa akamori ra e putuputu te tauturu kia akakeu i to tatou kiteanga i te Tuatua a te Atua ra. I teianei tu katoa oki, te umuumu ra tatou tetai i tetai.

Orongaanga i te Apinga Tauturu

7. Akapeea to Philipi ariu anga i te umuumu anga te au taeake Kerititiano i te tauturu i te pae apinga?

⁷ Te au mema o te putuputu anga Kerititiano i Philipi kua akaperepere ia Paulo e kua tuku atu i te au apinga tauturu i tona tuatau i noo ei ki Tesalonia ra. (Philipi 4:15, 16) I te umuumu anga te au  taeake i Ierusalema ra i te au apinga tauturu, kua akakite viviki to Philipi ra i te papa anga kia tauturu atu e maata atu oki i tei rauka ia ratou ra. No te maata to Paulo ariki anga i te vaerua meitaki o tona au taeake e te au tuaine i Philipi ra kua taiku atura aia ia ratou ei akatauanga ki etai atu aronga akarongo.​—2 Korinetia 8:1-6.

8. Eaa te tu ta Epaperodito i akaari?

⁸ Ia Paulo i roto i te are tapekaanga ra, kare anake to Philipi i tuku atu i te au apinga oronga nana mari ra kua tuku katoa atu i to ratou uaorai tangata karere ko Epaperodito. “No te mea i vaitata aia [Epaperodito] i te mate i te angaanga a te Mesia nei,” ta Paulo i tuatua, “kare oki i akono i tona uaorai ora, kia akarava aia i to kotou takinga-meitaki iaku nei.” (Philipi 2:25-30; 4:18) Kare i akakitea mai kia tatou me e no te aronga pakari a Epaperodito me kare e tavini orometua. Tera ra, e Kerititiano tauturu aia e te tuku atinga iaia uaorai, e kua umuumu tikai a Paulo iaia. E tangata ainei tetai mei ia Epaperodito ra i roto i toou putuputuanga?

E Aronga “Akapumaana” Oki Ratou

9. Eaa te akatauanga na tatou no Arisetareko ra?

⁹ Te au taeake e te au tuaine aroa ua, mei ia Akuila, Peresila, e ia Epaperodito, te ariki maataia ra i roto i tetai ua atu putuputuanga. Ko tetai o to tatou au taeake akamori penei te aite maata ra ki te Kerititiano o te anere mataiti mua ko Arisetareko ra. Koia e tetai atu e “akapumaana,” oki penei e tumu akamaroiroi anga me kare e tauturu ua, i te pae i te au mea tau. (Kolosa 4:10, 11) Na te tauturuanga ia Paulo, kua akapapu a Arisetareko e e oa tikai aia i te au tuatau umuumu anga. Koia te tu tangata tei taikuia ia Maseli 17:17: “E aroa mairai te taunga i te au tuatau katoa ra, i anau maira te taeake no te tuatau e tumatetengaʼi ra.” Kare ainei tatou katoatoa e tau kia riro ei au “akapumaana” ki te au taeake Kerititiano? E maata oki e kia oronga atu tatou i te rima tauturu ki te aronga te mamae ra i te tu kino.

10. Eaa te akatauanga ta Petero i oronga no te aronga pakari Kerititiano ra?

¹⁰ Ka tika oki te aronga pakari Kerititiano kia riro ei au akapumaana tauturu ki to ratou au taeake pae vaerua e te au tuaine katoa. Kua akakite a Karaiti ki te apotetoro ko Petero: “Ka akatinamou atu i to au taeake.” (Luka 22:32) Kua rauka ia Petero te rave i te reira no te mea kua akaari aia i te maroiroi, mei te toka rai te tu, e maata oki i muri ake i te tuakaouanga o Iesu ra. Te aronga pakari, e tauta kia rave i te reira ma te puareinga e te maru oki, no te mea te umuumu maira toou au taeake akarongo ia koe.​—Angaanga 20:28-30; 1 Petero 5:2, 3.

11. Akapeea tatou e puapingaiai mei te akamanakoanga i te tu Timoteo ra?

¹¹ Ko to Paulo taeake tutaka aere ko Timoteo e tangata pakari tei manako oonu ra i tetai atu au Kerititiano. Noatu e au manamanata i te pae i te ora anga kopapa tona, kua akaari a Timoteo i te akarongo ma te ngakau katoa e ‘ko tana ia akono anga ia Paulo i te angaanga i te evangelia nei.’ No reira kua rauka i te apotetoro i te akakite atu ki to Philipi e: “Kare oki oku e tangata mei iaia nei te tu i te ngakau, i te akono tikai i ta kotou na.” (Philipi 2:20, 22; 1 Timoteo 5:23; 2 Timoteo 1:5) Ka rauka tatou kia riro ei akameitakianga ki te au taeake akamori ia Iehova na te akaarianga i te tu mei to Timoteo rai. E tika, kia akakoromaki tatou i to tatou au tu paruparu o te tangata e te au timataanga tuke tuke, inara ka rauka katoa ia tatou e ka tau kia akaari i te akarongo maroiroi e te manako anga aroa no to tatou au taeake e te au tuaine pae vaerua. Kia maara ua tatou e te umuumu maira ratou ia tatou.

Au Vaine Tei Akono Atu ia Etai Ke

12. Eaa ta tatou ka apii mai mei te akatauanga o Doreka ra?

¹² I roto i te au vaine tau i te Atua tei akono atu i etai ke ko Doreka. I tona matenga, kua kapiki atu te au pipi ia Petero e kua taki atu iaia ki roto i te pia i runga ra. I reira “kua tu ua maira te au vaine takaua i tona pae ma te aue, e te akakite anga mai i te au pona, e te kakau pu, i roiia e Doreka, iaia i noo katoa ki o ratou ra.” Kua akaora akaouia mai a Doreka e kare e ekoko anga ‘kua ki oki i te angaanga meitaki, e te oronga oki i te apinga.’ I roto i te au putuputuanga Kerititiano o teia tuatau, te vaira te au vaine mei ia Doreka rai penei te tuitui kakau ra me kare te rave ra i etai atu au mea aroa ua no te aronga te umuumu maira. E tika, ko ta ratou au angaanga meitaki te akono ra i te akamaataanga i te au anoano o te Patireia e te kapiti ra ki roto i te  akariro anga i te au tangata ei pipi.​—Angaanga 9:36-42; Mataio 6:33; 28:19, 20.

13. Akapeea a Ludia i te akaari anga i te manako akono no te au taeake Kerititiano?

¹³ Ko tetai atu vaine mataku i te Atua ko Ludia te ingoa kua akono atu i etai ke ra. E vaine no Tuatira, kua noo aia ki Philipi ia Paulo i tutu aere ei i reira vaitata i te 50 T.N. Penei e poroteraita ngati Iuda a Ludia, inara penei e tokoiti ua te au ngati Iuda i reira e kare e tunako i Philipi. Koia e etai atu vaine tiratiratu kua akaputuputu mai no te akamori anga i te pae kauvai i te akakite anga te apotetoro ra i te evangeria kia ratou. Te karanga ra te tataanga: “E akamaoraoraia iora [to Ludia] ngakau e te Atu, kia akono aia i te tuatua i tuatuaia e Paulo ra. E oti akera aia i te bapetizoia, e tona kopu-tangata katoa, kua tauoaoa maira ia matou, na ko maira, Te tuatua na kotou e, e tuatua-mou taku i te Atu, ka aere mai ki roto i toku are nei noo ei. Manono roa maira aia ia matou.” (Angaanga 16:12-15) No te mea kua inangaro a Ludia i te rave i te au mea meitaki no etai atu, kua manuia aia i te akakeu anga ia Paulo e tona au oa kia noo mai kiaia ra. Mei teaa ra ta tatou ariki anga i te reira me akaariia mai te takinga meitaki aiteite e te au Kerititiano takinga meitaki e te aroa ua i teia tuatau nei!​—Roma 12:13; 1 Petero 4:9.

Te Umuumu Katoa ra Matou ia Kotou te Aronga Ou

14. Akapeea ta Iesu Karaiti akono i te aronga ou ra?

¹⁴ Kua akamataia te putuputuanga Kerititiano e te Tamaiti takinga meitaki a te Atua e te ngakau pumaana, ko Iesu Karaiti. E pumaana te au tangata takapini iaia no te mea e aroa aia e te tu tangi. I te akamata anga tetai papaki i te apai mai i ta ratou au tamariki ou kia Iesu i tetai atianga, kua tauta tana au pipi i te tono ke atu ia ratou katoa. Inara kua tuatua atura Iesu: “Ka tuku mai ana i te tamariki mea riki, kia aere ua mai kiaku nei, auraka e akakoreia atu; mei ia ratou nei oki to te basileia o te Atua. Koia mou taku e karanga atu kia kotou na, Ko tei kore e āriki i te basileia o te Atua mei te tamariki mea riki ra, kare takiri aia e o ki reira.” (Mareko 10:13-15) E raukai te au akameitakianga Patireia, ka tika tatou kia taakaaka e kia apiiia mei te tamariki ou ra. Kua akaari atura Iesu i tona aroa no te tamariki meariki ra na te mouanga ia ratou ki roto i tona nga rima e na te akameitakianga ia ratou. (Mareko 10:16) Akapeea kotou te aronga ou i teia tuatau? Kia akapapu e te aroaia ra kotou e te umuumuia ra i roto i te putuputuanga.

15. Eaa te au tuatua no to Iesu oraanga tei tataia ia Luka 2:40-52, e eaa te akatauanga tana i akanoo no te aronga ou ra?

¹⁵ Ia Iesu e peretana ou ra, kua akaari aia i te inangaro  no te Atua e te au Tuatua Tapu. Iaia e 12 mataiti, kua aere atu aia e tona nga metua, ko Iosepha raua ko Maria, mei to ratou kainga i Nazareta ki Ierusalema kia akono i te Pasa. I te oki anga mai, kua kite nga metua o Iesu e kare a Iesu i roto i te pupu te aere kapiti ra. I te openga kua kitea ia aia e raua te noo ra i roto i tetai o nga pia o te iero ra, te akarongo atura i te au orometua ngati Iuda e te uiui atura kia ratou. Kua poitirere aia e kare a Iosepha raua ko Maria i kite e ka kitea ia aia kiea, kua ui atura Iesu: “Kare korua i kite e, ei roto rai au i te are o taku Metua e tau ei?” Kua oki atura aia ma tona nga metua ki te kainga, e kua akarongo atura ia raua, tupu atura Iesu i te maata anga e te pakari e te pae kopapa oki. (Luka 2:40-52) Mei teaa ra te akatauanga meitaki ta Iesu i akanoo no ta tatou aronga ou! Papu tikai, ka tau ratou kia akarongo i to ratou nga metua e kia manako i te apiianga i te au mea pae vaerua.​—Deuteronomi 5:16; Ephesia 6:1-3.

16. (a) Eaa ta etai au tamaroa i kapiki atu i ta Iesu ra akakitekite anga i te iero ra? (e) Eaa te meitaki te vai ra no te au Kerititiano ou i teia tuatau nei?

¹⁶ Ei tetai peretana ou, penei te akakitekite ra koe ia Iehova i te apii e mei tera are ki tera are ma toou nga metua ra. (Isaia 43:10-12; Angaanga 20:20, 21) Ia Iesu e akakitekite aere ra e te rapakauanga i te au tangata i te iero ra i mua poto ake i tona matenga, kua kapiki atu etai tamaroa: “Hosana i te tamaiti a Davida!” I te makitakita anga i teia, kua tuatua maira te au taunga nunui e te au tata tuatua: “Te kite na koe i ta ratou e tuatua nei?” “A,” ta Iesu i pau atu. “Kare kotou i tatau ra, ‘I rauka ia koe te akameitaki no roto i te vaa o te tamariki meangiti e te kai u?’” (Mataio 21:15-17) Mei taua au tamariki ra, ko kotou te aronga ou i roto i te putuputuanga ka tau kia rave i te tuatau no te akapaapaa anga i te Atua e tana Tamaiti. Te anoano ra matou e te umuumu ra ia kotou kia angaanga i te pae ia matou ei aronga akakitekite i te Patireia.

Me Tupu Mai te Tuatau Kino

17, 18. (a) Eaa a Paulo i akanoonoo ei i te koi anga moni no te au Kerititiano i Iudea ra? (e) Eaa te tupu anga no te oronga ua anga i te au moni tauturu no te aronga akarongo o Iudea ra ki runga i te au Kerititiano ngati Iuda e te Kenitara?

¹⁷ Noatu e eaa to tatou au turanga, ka akakeu te aroa ia tatou kia tauturu i te au taeake Kerititiano te umuumu ra. (Ioane 13:34, 35; Iakobo 2:14-17) Na te aroa no tona au taeake e te au tuaine i Iudea i akakeu ia Paulo kia akanoo i te koi anga apinga no ratou i roto i te au putuputuanga i Akaia, i Galatia, i Makedonia, e i te tapere o Asia ra. Ko te takinga kinoanga, te tu taitaia, e te onge tei tupu ra ki te au pipi i Ierusalema penei kua tupu i ta Paulo i karanga ra e au “mamae maata,” e “au mate,” e “te noni anga i ta [ratou] apinga.” (Ebera 10:32-34; Angaanga 11:27–​12:1) No reira kua akanoo aia i tetai koianga moni no te au Kerititiano putaua i Iudea ra.​—1 Korinetia 16:1-3; 2 Korinetia 8:1-4, 13-15; 9:1, 2, 7.

¹⁸ Kua akapapu mai te oronga anga tauturu no te aronga tapu ra e te vaira te tatua taeake anga i rotopu i te aronga akamori ia Iehova te ngati Iuda e te Kenitara oki. Te apai atuanga i te au moni tauturu kua rauka katoa i te au Kerititiano Kenitara kia akaari ki to ratou au oa akamori Iudea ra i te akameitaki anga no te au apinga pae vaerua ra mei ko mai ia ratou. No reira, e oronga anga tetai i te pae kopapa e te pae vaerua oki. (Roma 15:26, 27) Te au tauturu no te au oa akarongo tei ngere ra i teia tuatau e mea oronga uaia e te akakeuia ra e te aroa. (Mareko 12:28-31) Te umuumu ra tatou tetai i tetai i teia tu kia raukai tetai aiteite anga ‘e kia kore oki e akaitiia ta tei koi i te mea iti ra.’​—2 Korinetia 8:15.

19, 20. E oronga mai i tetai akatauanga kia akaari e akapeea to Iehova iti tangata i te oronga anga i te tauturu me rokoia e te au tumatetenga.

¹⁹ I te kite anga e te umuumu ra te au Kerititiano tetai i tetai, te viviki ra tatou i te aere mai i te tauturu i to tatou au taeake e te au tuaine i roto i te  akarongo. Ei akatauanga, ka akamanako ana i tei tupu i te rokoia anga a El Salvador e te au ngaruerue enua kino tikai e te au one topa ua i te akamataanga o te 2001. Kua akakite tetai ripoti: “Kua raveia te au angaanga tauturu e te au taeake i roto i te au ngai ravarai o El Salvador. Kua aere mai te au pupu taeake no Guatemala, Marike, e Kanata i te tauturu mai ia matou. . . . E tere atu i te 500 are e 3 Are Uipaanga Patireia manea tei akatuia i roto i te tuatau poto ua. Kua orongaia te akakiteanga maata no te angaanga pakari e te taokotai anga a teia au taeake tuku atinga ia ratou uaorai.”

²⁰ Kua karanga tetai ripoti no Aperika Apatonga mai e: “Te au vaipuke maata tei akakino i etai au ngai o Mozambique kua akakino katoa i to tatou au taeake Kerititiano e manganui. Kua akanoonoo te opati manga i Mozambique i te akono i te maataanga o to ratou au umuumuanga. Inara kua pati mai ratou e kia tuku atu matou i te au kakau tau meitaki no te au taeake te umuumu maira. Kua akaputu matou i te au kakau kia tuku i roto i tetai pia e 12 mita ki i te kakau ki to tatou au taeake i Mozambique.” Ae, i teia au mataara katoa, te umuumu ra tatou tetai i tetai.

21. Eaa te ka uriuriia i te atikara e aru mai nei?

²¹ Mei tei kiteia i mua ana, e puapinga maata to te au mero katoatoa o te kopapa tangata. Te aiteite katoa ra te reira ki te putuputuanga Kerititiano. Pouroa tona au mema katoa te umuumu ra tetai i tetai. Ka tau katoa ratou kia tavini ua atu ma te taokotai anga. Na te atikara e aru mai nei e akamanako meitaki i etai au tumu te akariro ra i teia kia tika.

Akapeea Koe me Pau?

• Eaa te tu aiteite te vaira i rotopu i te kopapa tangata e te putuputuanga Kerititiano?

• Akapeea te au Kerititiano mua i te ariu anga i te umuumu anga tauturu a te au taeake akarongo ra?

• Eaa etai au akatauanga Tuatua Tapu te akaari maira e te umuumu ra te au Kerititiano e te tauturu ra i tetai e tetai?

[Au Uianga Apii]

[Tutu i te kapi 10]

Kua akono atu a Akuila raua ko Peresila i etai ke

[Au Tutu i te kapi 12]

Te tauturu ra te au tangata o Iehova i tetai e tetai e etai ke me tupu mai te au tumatetenga