Tua Oraanga

Timataia i te Tuatau Kino Pakari o te Mamae Anga

AKAKITEIA E PERICLES YANNOURIS

Kua akaanu te pia mauu e te aunga pumau iaku. Iaku e noo ra ko au ua ki reira, ma tetai parangikete angiangi i runga iaku, te kite ra rai au i te akara anga kinokino o taku vaine mapu i te kika anga te au tangata vaeau iaku mei toku kainga e rua ra i mua atu, te akarukeanga iaia ma ta maua nga pepe makimaki i te kainga. I muri akera, kua tuku mai taku vaine, kare i ariki i toku au irinaki anga, i tetai patara naku e tetai pepa akakite te na ko ra: “Te tuku atu nei au i teia nga keke, e te manakonako nei e kia maki ia koe mei taau tamariki ra.” Ka oki ora atu ainei au i te kite i toku ngutuare tangata?

KO TETAI tupu anga te reira o te maro anga roa e te ngata no te akarongo Kerititiano, e putoto anga tei kapiti mai i te patoi anga a te ngutuare tangata, te akaatea anga a te ngai tangata, te au tamaki anga i te pae ture, e te takinokino anga kino pakari. Inara akapeea e eaa ra te tumu i tae atu ei au, e tangata mataku i te Atua e te maru ua, ki roto i taua ngai maromaroa ra? E akatika mai iaku ine kia akamarama atu.

Tetai Tamaiti Putaua ma te Au Moemoea Anga Teitei

I toku anau angaia i te 1909 i Stavromeno, Kereta, te taumaro ra te enua ma te tamaki, te putaua, e te onge. I muri akera, kua ora ua mai matou ko toku ai teina e nga tuaine i te vuru Paniora kino tikai. Te maara ra iaku i to matou nga metua i te akanoo anga ia matou ki roto i to matou are no tetai au epetoma i tetai taime kia kore matou e tuiia e te vuru.

 Ko Papa, e pama putaua, e tangata akonoanga oonu tikai inara ma te manako va ua. I te nooanga i Varani e Matakatika, kua kite ana aia i te au manako akatika ua no runga i te akonoanga. Noatu rai, kua vai tiratiratu to matou ngutuare tangata ki te Akonoanga Otototi Ereni, te aereanga ki te au Oroa i te Tapati ravarai e te akatueraanga i to matou kainga no te au epitikopo i reira kia noo mai i tona tuatau atoro anga i te mataiti. E tamaiti imene au i roto i te pupu pure, e ko tei moemoeaia e au koia oki kia riro mai ei orometua.

I te 1929, kua piri atu au ki roto i te pupu akava. Te angaanga ra au i Tesalonia, i te tua tokerau o Ereni, i te mate anga toku papa. Te kimianga i te akamaru anga e te akamaroiroi anga i te pae vaerua, kua rauka mai iaku te tika anga kia neke atu ki te pupu akava i te Maunga Athos, e ngai tangata mongoka i te pae mai tei akangateiteiia e tetai au Kerititiano Otototi e ko te “maunga tapu.” * Kua angaanga au ki reira e a mataiti e kua kite meitaki i te oraanga mongoka i reira. Kare i akavaitataia atu ki te Atua, kua poitirere tikai au i te tu akono tau kore kitea uaia e te tu pikikaa o te aronga mongoka. Kua rikarika tikai au i te akameamea anga mai tetai tangata akaaere akangateiteiia e au iaku. Noatu te manako papu kore, kua inangaro ngakau tae ua rai au i te tavini i te Atua e kia riro mai ei orometua. Kua kakau au iaku uaorai i te pereue o tetai orometua e kua neneiia ei apinga akamaaraara anga. I te openga ra, kua neke atu au ki Kereta.

“E Tiaporo Tikai Aia!”

I te 1942, kua akaipoipo atu au i tetai tamaine manea, ko Frosini, no roto mai i tetai ngutuare tangata akangateiteiia. Kua akaketaketa toku akaipoipo anga i taku iki anga kia riro mai ei orometua, i te mea e e aronga akonoanga oonu tikai to toku au ongai. * Kua tauta au i te aere atu ki Atene i te apii i roto i te aua apii akonoanga. I te openga o te 1943, kua tae atu au ki te uapu i Iráklion, i Kereta, inara kare au i aere ana ki Atene. Penei kua tupu te reira no te mea, i taua taime rai, kua kitea e au tetai tumu anga tuke o te akaangaroi anga i te pae vaerua. Eaa tei tupu?

No tetai au mataiti, kua apii ana a Emmanuel Lionoudakis, e mapu tutu maroiroi te taokotai ra ma te Au Kite o Iehova, i te au tuatua mou Pipiria oraora takapini ia Kereta. * Kua akakeuia tetai au tangata e te maramaanga taka meitaki o te Tuatua a te Atua tei akakite uaia e te Au Kite e kua akaruke i ta ratou akonoanga pikikaa. I te oire Sitía i te pae mai, kua akapapaia tetai pupu Kite maroiroi. Kua tamanata teia i te epitikopo i reira, tei kite mua​—i te nooanga i Marike i mua ana​—i te tu katau o te Au Kite o Iehova ei aronga tutu aere. Kua inangaro aia i te akakore atu i teia “irinaki anga pikikaa” i roto i tona ngai. Na roto i tana raurau anga, kua kika putuputu te akava i te Au Kite ki te are auri e ki mua i te au akavaanga no te au tuatua pikikaa.

Kua tauta tetai o teia Au Kite i te akamarama mai i te tuatua mou Pipiria kiaku, inara kua manako aia e kare au e inangaro ana. Kua tono mai aia i reira i tetai tangata kite karape i te tuatua mai kiaku. I te akara anga kua akariro taku pau anga tika ua i te rua o te Kite kia oki atu ki te pupu meangiti e kua karanga e: “Ka ngata no Pericles kia riro mai ei Kite. E tiaporo tikai aia!”

Tamata Mua Anga i te Patoi Anga

Te rekareka nei au e kare te Atua i akara akapera mai iaku. Ia Peperuare 1945 kua oronga mai toku teina ko Demosthenes, tei papu e te apii ra te Au Kite o Iehova i te tuatua mou, i te puka rikiriki Comfort All That Mourn naku. * Kua umere tikai au i to roto i te reira. Kua akamutu viviki maua i te aere atu ki te Akonoanga Otototi, kua piri atu ki te pupu meangiti i Sitía, e kua akakite aere ki to maua ai teina e te tuaine no runga i to maua akarongo ou. Kua ariki pouroa ratou i te tuatua mou Pipiria. Mei tei tapapaia, kua akatupu taku iki anga no te akaruke i te akonoanga pikikaa i te akaatea anga e te tu kino mei taku vaine e tona ngutuare tangata. No tetai tuatau kua patoi toku metua ongai i te tuatua mai kiaku. I te kainga, kua tupu ua te au manako tika kore e te maro anga tamou ua atu. Noatu teia, ia Me 21, 1945, kua papetitoia  maua ko Demosthenes e te Taeake ko Minos Kokkinakis. *

I te openga ra kua kite atu au i taku i moemoea e kua tavini ei orometua tikai no te Atua! Te maara ra rai iaku toku ra mua i roto i te angaanga orometua mei tera are ki tera are. E 35 puka rikiriki i roto i taku kete, kua aere au ko au ua na runga i tetai bus ki tetai vira. Ma te matakutaku, kua akamata au i te aere atu mei tera are ki tera are. Te mamao iaku e aere ra, kare au i mataku ana. I te tae anga mai tetai orometua riririri, kua rauka iaku i te tu mataku kore kiaia, te kopaeanga i tana maro anga kia aru atu au iaia ki te ngai akava. Kua akakite atu au kiaia e ka aru atu au me oti iaku i te atoro i te oire katoa, e kua rave au i te reira. Kua mataora tikai au e kare au i tiaki ana i te bus kia tae mai mari ra kua aaere atu au e 15 kiro mita ki te kainga.

Akono Takinoia e Tetai Pupu Tangata

Ia Tepetema 1945, kua orongaia mai tetai au apainga kiaku i roto i ta matou putuputuanga akanoo ouia i Sitía. Kare i roa kua tupu mai te tamaki  anga tangata i Ereni. Kua anga atu te au pupu patoi ki tetai e tetai ma te makitakita pakari. Te akono meitaki anga i taua atianga, kua raurau te epitikopo i tetai pupu patoi i reira kia akaatea i te Au Kite na roto i te au ravenga tei tau ia ratou. (Ioane 16:2) I te pupu patoi e aere maira ki to matou vira na runga i te bus, kua rongo atu tetai vaine oaoa i runga i te bus i ta ratou au parani kia rave i ta ratou angaanga “akamanaia e te Atua,” e kua akamatakite mai aia ia matou. Kua pipini matou uaorai, e kua tauturu mai tetai o to matou kopu tangata ia matou. Kua akaoraia matou.

Kua akanoonoo teia i tetai tuatau mamae maata atu ka tupu mai. Kua matauia te au papaanga e te tamataku anga. Kua maro to matou aronga patoi ia matou kia oki akaou ki te pure, kia papetito i ta matou tamariki, e kia rave i te akairo o te koroti. I tetai atianga, kua papa ratou i toku teina e kua manako ratou e kua mate aia. Kua mamae tikai au i te kite i te kiriti angaia te kakau o toku nga tuaine e oti kua papaia. I taua tuatau ra, kua papetito maro ua te akonoanga e varu tamariki a te Au Kite o Iehova.

I te 1949 kua mate toku mama. Kua arumaki akaou mai te orometua ia matou, te akaapaanga ia matou no te koreanga e akono i te au umuumu anga i te pae ture no te tika anga tanumanga. Kua akavaia au i roto i te are akava anga e kua tukunaia kia aere. Kua oronga teia i te akakite anga meitaki, i te mea kua rongoia to Iehova ingoa i roto i te au tuatua akamata anga no te akava anga. Ko te ravenga anake tei rauka i to matou au enemi koia oki kia “rako tangata mai ia matou” kia opu ia matou e kia akatuikaa ia matou. Kua rave ratou i teia ia Aperira 1949.

I Roto i Tetai Tuatau Kino Pakari

Ko au tetai o te au taeake e toru tei opuia. Kare roa taku vaine i aere mai i te akara iaku i te ngai akava i reira. Kua tapu mua matou ki tetai are auri i Iráklion. Mei tei akatakaia i te akamata anga, kua maromaroa au e kua taitaia. Kua akaruke au i tetai vaine mapu kare i ariki i toku au irinaki anga e nga pepe e rua. Kua pure maroiroi au no ta Iehova tauturu. Kua maara iaku te au tuatua a te Atua tei tataia ia Ebera 13:5: “Kare rava au e akaruke atu ia koe, kare oki au e taka ke ia koe, kare, kare rava atu.” Kua kite au i te tu pakari no te tukuanga i toku irinaki anga tikai ki roto ia Iehova.​—Maseli 3:5.

Kua kite mai matou e ka akatuikaaia matou ki Makrónisos, e airani tanea i te pae taatai i Attica, Ereni. Te taiku anga ia Makrónisos kua rava ua i te akatupu i te mataku no te mea kua kiteia taua puakapa are auri i reira no te rave anga i te tamamae anga kopapa e te angaanga tuikaa. I te aere anga ki te are auri, kua tapu matou ki Piraeus. Noatu e kua tapekaia, kua akamaroiroiia matou i te kake anga mai tetai o to matou au taeake akamori ki runga i te pai e kua takave mai ia matou.​—Angaanga 28:14, 15.

E tupu anga kino tikai te noo anga ki runga ia Makrónisos. Kua takinokino te aronga vaeau i te aronga mouauri mei te popongi e po ua atu. E manganui te aronga mouauri kare i te Kite kua nenevaia ratou, kua matemate tetai, e kua maata te numero o tetai tei akangoruia. I te po, ka rongo atu matou i te aue anga e te au ngunguruanga a te aronga te tamamaeia ra. Kua manga maana ua au i te au po anu tikai mei toku parangikete angiangi.

Ma te marie, kua kite meitakiia mai te Au Kite o Iehova i roto i te puakapa no te mea kua taiku uaia te ingoa i te tuatau kapiki anga ingoa i te au popongi ravarai. No reira, kua rauka ia matou te au tuatau e manganui no te akakite aere. Kua rauka katoa iaku te akameitaki anga no te papetito anga tetai tangata poritiki mouauri tei tere atu ki mua e tae roa atu ki te akatapu anga i tona oraanga kia Iehova.

I toku tuatau tuikaa anga, kua tata ua atu au ki taku vaine akaperepere ma te kore e pau anga mei iaia. Kare teia i tapu mai iaku kia tata atu kiaia ma te maru tikai, te akapumaana anga, te akapapuanga iaia e e araianga poto ua teia e ka mataora akaou maua.

I taua taime rai, kua tupu maata atu to matou numero i te tae maata anga mai te au taeake. I te angaangaanga i roto i te opati, kua akamatau au iaku ki te akaaere vaeau maata o te puakapa. I te mea kua akangateitei aia i te Au Kite, kua pati atu au ma te mataku kore kiaia me ka rauka rai etai au puka Pipiria na matou mei to matou opati i Atene. “Kare te reira e rauka,” i tuatua mai ei aia, “kore oki to kotou iti tangata i Atene e akapapa mai i te reira i roto i taau kiri apinga, e tata i toku ingoa ki runga i te reira, e oti e tuku mai i te reira kiaku?” Kua tu poitirere ua au i reira. I nga mea ra i muri mai ia matou e tari atura i te au apinga mei tetai pai i tae  mai, kua taruti akangateitei tetai akava i te akaaere maata e kua akakite atu kiaia: “E te akaaere, kua tae mai taau kiri apinga.” “Teea kiri apinga?” i pau atu ei aia. Te vaitata ua ra au e kua rongo atu i ta raua tuatua, no reira kua koumuumu atu au kiaia: “Penei na matou ia, kua tukunaia mai ma toou ingoa, mei taau i ota maira.” Ko tetai ia o te au mataara ta Iehova i akapapu kia angaiia matou i te pae vaerua.

Tetai Akameitakianga Tapapa Koreia​—Aru Mai ko Tetai Atu Mamae Anga Maata

I te openga o te 1950, kua tukunaia au kia aere. Kua oki atu au ki te kainga​—ma te makimaki, maratea, ikoke tikai, e kare i papu i toku ariki angaia mai. Mei teaa toku mataora i te kite akaou anga i taku vaine e te tamariki! Tei meitaki roa atu, kua poitirere au i te kite atu e kua ngaro te tu patoi o Frosini. Kua angaanga meitaki taua au reta mei te are auri maira. Kua akakeuia a Frosini no toku tu tamou marie e te aruaru. Kare i roa i muri mai, kua tuatua atu au ma te maru e te roa kiaia. Kua ariki aia i tetai apii Pipiria e kua akatupu i te akarongo i roto ia Iehova e tana au taputou. Ko tetai au ra mataora roa atu i toku oraanga koia oki i te 1952 kua papetito au iaia ei tavini akatapuia no Iehova!

I te 1955 kua akamata matou i tetai oroanga kia tua aere ki te au orometua ravarai i tetai kopi o te puka rikiriki Christendom or Christianity​—Which One Is “the Light of the World”? Kua opuia au e kua akavaia, ma tetai atu au taeake Kite. Kua maata tikai te au akava anga no te Au Kite o Iehova e kua akono te are akavaanga i tetai atianga takake no te akarongo pouroa ia ratou. I taua ra ra, kua aere mai te akanoonoo anga i te pae ture o taua ngai, e kua ki te pia akavaanga i te au orometua. Kua aere te epitikopo ki runga ki raro ma te ru ua. Kua tuku atu tetai orometua i tetai pira akaapa anga no te taui anga iaia. Kua ui atu te tiati kiaia: “Kua paruparu ainei toou akarongo e ka mama ua koe i te akatauiia na te tatauanga i te poroutia?” Kua akamuteki ua teia i te orometua. Kua tukunaia au kia aere, inara kua akautungaia tetai au taeake e ono marama i roto i te are auri.

I te au mataiti i aru mai, kua opu putuputu uaia matou, e kua maata mai te au akava anga. Te akonoanga i te au akava anga kua akatupu tamou i te angaanga na to matou au roia. Kua apainaia atu au ki te are akavaanga e 17 taime i te katoa anga. Noatu te patoi anga, kua putuputu matou i roto i ta matou angaanga tutu aere. Kua ariki mataora ua matou i teia akaaoanga, e kua akameitaki mai te au timata anga kino pakari i to matou akarongo.​—Iakobo 1:2, 3.

Au Akameitakianga Ou e te Au Akaaoanga

I te 1957 kua neke atu maua ki Atene. Kare i roa kua ikiia au kia tavini ki roto i tetai putuputuanga tei akanoo ouia. Kua akatika mai te tauturu ngakau katoa o taku vaine ia maua kia akono mama maua i to maua oraanga e kua tuku maua i te mea mua ko te au angaanga pae vaerua. No reira kua rauka ia maua i te akono i te maata anga o to maua taime no te angaanga tutu aere. I te au mataiti i topa, kua patiia mai maua kia neke ki te au putuputuanga tukeke te ngai e anoanoia ra te tauturu.

 I te 1963 kua tae taku tamaiti ki te 21 mataiti e kua ripoti atu ki te ngai retita anga vaeau. No to ratou tu neutara, kua papa mamaeia kua aviriia, e kua taakamaia te Au Kite tei retitaia. Kua kite katoa taku tamaiti i taua tupu anga. No reira kua oronga atu au i toku parangikete mei Makrónisos mai kia akamaroiroi iaia na roto i te tu akatutu anga kia aru i te au akaraanga o te aronga akono tiratiratu i mua ana. Ko te au taeake tei kapikiia kua akavaia e te akava anga vaeau e tei matauia kua rauka te utunga e mei te rua ki te a mataiti. I te tukuna angaia kua kapikiia ratou e kua akautunga akaouia. Ei orometua akonoanga, kua rauka iaku i te atoro i te au are auri tukeke e kua kotingaia taku aravei anga i taku tamaiti e tetai Au Kite tiratiratu. Kua mouia taku tamaiti i roto i te are auri e maata atu i te ono mataiti.

Akamaroiroi a Iehova ia Maua

I muri mai i te akanoo angaia te rangatira akonoanga i Ereni, kua rauka iaku te akameitakianga i te tavinianga ei painia takake no tetai tuatau ki runga i te airani o Roda. I reira i te 1986 kua umuumuia te anoano tauturu i Sitía, Kereta, te ngai i akamata ei au i taku angaanga Kerititiano. Kua mareka tikai au i te ariki i teia tukuanga angaanga kia tavini akaou ma te au taeake irinaki akaperepere taku i kite mei toku mapu anga.

Ei pateriareka no toku ngutuare tangata, te mataora nei au i te kite i te katoa anga vaitata rai e 70 kopu tangata te tavini tiratiratu nei ia Iehova. E te tupu ua atura taua numero. Kua tavini ana etai ei aronga pakari, ei au tavini orometua, ei au painia, ei aronga Betela, e ei akaaere tutaka. E tere atu i te 58 mataiti, kua timataia toku akarongo i te tuatau kino pakari o te mamae anga. E 93 oku mataiti i teianei, e iaku e akamanako ra i tei topa, kare roa au e tataraara ana no te tavinianga i te Atua. Kua oronga mai aia i te maroiroi kiaku kia ariu i tana pati anga aroa ua: “O mai na to ngakau nei e taku tamaiti e; e akara marie oki to mata i toku nei au arataa.”​—Maseli 23:26.

[Au Tataanga Rikiriki i Raro]

[Pia i te kapi 27]

Makrónisos​—E Airani Matakuia

E tai ngauru mataiti, mei te 1947 ki te 1957, kua riro te airani maro e te takake ko Makrónisos ei ngai no te aronga mouauri e tere atu i te 100,000. I roto i teia aronga ko te Au Kite tiratiratu e manganui tei tukunaia ki reira no to ratou tu neutara Kerititiano. Te aronga raurau matauia e kia tuaruia ratou ko te au orometua Otototi Ereni tei akaapa pikikaa i te Au Kite ei aronga Komuniti.

No runga i te rave anga “akatikatika anga” tei akonoia i Makrónisos, te akakite maira te enetaikoropitia Ereni Papyros Larousse Britannica e: “Te au ravenga tamamae kino tikai, . . . te au turanga oraanga, kare i tau no te tangata ua nei, e te tu akono tau kore o te au tiaki ki te au mouauri . . . e mea viivii ia ki te tuatua enua o Ereni.”

Kua akakiteia ki tetai Au Kite e kare roa ratou e tukunaia mari ra me akaruke ratou i to ratou au irinaki anga akonoanga. Noatu rai, kua vai tamou ua atu te tu tiratiratu o te Au Kite. Tei maata atu, kua ariki mai etai aronga poritiki mouauri i te tuatua mou Pipiria tei tupu mai no ta ratou aravei anga i te Au Kite.

[Tutu i te kapi 27]

Ko Minos Kokkinakis (te toru mei te katau) e au (ko te a mei te kaui) i runga i te airani utungaia ko Makrónisos

[Tutu i te kapi 29]

Angaanga anga ma te au taeake Kite i Sitía, Kereta, i reira kua tavini ana au i toku mapu anga